Η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Ρομά «Η Ελπίδα» μιλά για τα προβλήματα και τις διακρίσεις με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά οι Ρομά του Δροσερού
«Πολλοί ενοχλούνται από τους Ρομά μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν», προσθέτει η ίδια
Πολλά ακούγονται για την κοινότητα των Ρομά, αλλά ελάχιστες φορές έχει ακουστεί η φωνή τους για τα θέματα που τους αφορούν άμεσα, καθώς υπάρχουν μελέτες, ρεπορτάζ και γνώμες για αυτούς/ες όπου σχεδόν ποτέ δεν μιλάνε οι ίδιοι για τους ίδιους. Τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η Σαμπιχά Σουλεϊμάν, πρόεδρος του Πολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου Γυναικών Ρομά Δροσερού Ξάνθης «Η Ελπίδα», η οποία μιλά στο «Ε» για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άντρες και γυναίκες Ρομά και με ποιο τρόπο αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν κόντρα σε κάθε προκατάληψη.
Ο Σύλλογος Ρομά Γυναικών Δροσερού Ξάνθης «Η ΕΛΠΙΔΑ» είναι μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση που ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2006 από πρωτοβουλία 20 γυναικών Ρομά. Σύμφωνα με την κα Σαμπιχά, «επιθυμία και ανάγκη αυτών των γυναικών ήταν να δημιουργήσουν ένα θεσμικό όργανο μέσα από το οποίο θα μπορούσαν να εκφραστούν συλλογικά ως Ρομά γυναίκες, με δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα στην ελληνική κοινωνία». Πρωταρχικός στόχος του Συλλόγου ήταν και παραμένει η παιδεία των ρομά με τρόπο που να εμπνέει σεβασμό στην ταυτότητα τους.
Όπως εξηγεί η κα Σαμπιχά, «μέλημα των γυναικών που ίδρυσαν τον Σύλλογο ήταν να μπουν τα παιδιά στις σχολικές αίθουσες μέσα στην πόλη της Ξάνθης, ώστε να μάθουν την ελληνική γλώσσα και να ενταχθούν στην ευρύτερη κοινωνία», ενώ προσθέτει ότι «σκοπός μας είναι κάποια στιγμή να βγάλουμε επιστήμονες από το Δροσερό».
Η εκπαιδευτική πολιτική σχετικά με τους Ρομά κρίνεται τουλάχιστον ανεπαρκής
Τα σχολεία στο Δροσερό, εξηγεί η κα Σαμπιχά, δεν επαρκούν ώστε να χωρέσουν όλα τα παιδιά, καθώς σύμφωνα με μία απογραφή του Συλλόγου το 2018, τα παιδιά που κατοικούν στον οικισμό από 0 έως 17 χρονών φτάνουν τον αριθμό των τριών χιλιάδων, ενώ «υπάρχει μόνο ένα σχολείο 1,5 στρέμμα όπου το κράτος έχει τοποθετήσει προκάτ με αποτέλεσμα τις γεμάτες αίθουσες και την αδυναμία των δασκάλων να παράγουν εκπαιδευτικό έργο».
Η γκετοποίηση, σύμφωνα με την κα Σαμπιχά, αποτελεί τροχοπέδη στην σωστή εκπαίδευση των παιδιών, αφού «πολύ σπάνια μπαίνουν στο Πανεπιστήμιο. Δηλαδή τα παιδιά πηγαίνουν σε γυμνάσιο και λύκειο “γκέτο”. Τα παιδιά μας είναι το ίδιο έξυπνα με όλα τα άλλα, όμως το γεγονός του ότι δεν εντάσσονται ποτέ στην τοπική κοινωνία τα αναγκάζει να μην προχωρούν στο σχολείο».
Η κα Σαμπιχά υπογραμμίζει ότι «θα έπρεπε η πολιτεία να έχει ήδη φροντίσει αντί να κάνουμε εμείς την ενισχυτική διδασκαλία ως Σύλλογος. Αυτό να γίνεται εντός του δημόσιου σχολείου. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά των Ρομά πολλές φορές αντί για σχολείο, πηγαίνουν στις δομές που έχει δημιουργήσει το Τουρκικό Προξενείο για να μάθουν τουρκική γλώσσα και να διαβάσουν το Κοράνι, κάτι το οποίο λειτουργεί αρνητικά όσον αφορά στην ένταξη των παιδιών στην κοινωνία, αφού τα ελληνικά μπαίνουν σε “δεύτερη μοίρα”». Η ίδια συμπληρώνει ότι το θέμα της εκπαίδευσης δημιουργεί την εντύπωση ότι οι Ρομά ανήκουν σε μία άλλη χώρα, «ενώ είμαστε Έλληνες πολίτες».
Αναφερόμενη στην αρωγή του ελληνικού κράτους σχετικά με την εκπαίδευση των Ρομά, η κα Σαμπιχά τόνισε ότι «αν υπήρχε βοήθεια από το ελληνικό κράτος, πίστεψέ με, θα φαινόταν. Θεωρώ ότι η κεντρική πολιτική δεν πρέπει να αφήνει τα παιδιά στην Θράκη χωρίς σωστή εκπαίδευση. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σωστό ανάχωμα με πρώτη την εκπαίδευση που δείχνει σεβασμό στον πολιτισμό των Ρομά, ώστε ό,τι και να κάνει το Τουρκικό Προξενείο να μην μπορεί να μας αγγίξει».
«Παρόλαυτα από τον Δήμο και την Περιφέρεια δεν υπάρχει πρόθεση και όσο και να το θέλουμε εμείς δεν αλλάζει τίποτα», ανέφερε.
Η λύση είναι απλή σύμφωνα με την κα Σαμπιχά: Το κράτος θα πρέπει να πάρει τα παιδιά Ρομά και να τα εντάξει σε σχολεία της πόλης με παιδιά μη Ρομά. «Αυτό βέβαια έως ώρας είναι δύσκολο καθώς υπάρχει δομικός ρατσισμός και η υπόλοιπη κοινωνία αντιδρά σε αυτή την προοπτική», συμπληρώνει, ενώ αναφέρει ότι «υπάρχουν πολλά παραδείγματα παιδιών που με αυτή την πρακτική πέρασαν στο Πανεπιστήμιο».
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι με την εκπαιδευτική πολιτική της Ελλάδας
Σύμφωνα με την εκτεταμένη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις μειονότητες και τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι Ρομά για την συμμετοχή των παιδιών Ρομά στην προσχολική αγωγή, από τις 9 χώρες της έρευνας [Βουλγαρία, Τσεχία, Ελλάδα, Ισπανία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Κροατία, Σλοβακία], μόνο η Ισπανία (95 %) και η Ουγγαρία (91 %) έχουν ποσοστά φοίτησης τα οποία προσεγγίζουν τον στόχο της ΕΚ 2020, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση με ποσοστό 28%.
Όσον αφορά στην υποχρεωτική εκπαίδευση, το τοπίο παραμένει σχεδόν ίδιο. Σε 3 από τις 9 χώρες όλα σχεδόν τα παιδιά Ρομά σε ηλικία υποχρεωτικής εκπαίδευσης (προσχολική, πρωτοβάθμια, πρώτος/ δεύτερος κύκλος δευτεροβάθμιας) φοιτούν στο σχολείο —99 % στην Ισπανία, 98 % στην Τσεχική Δημοκρατία και 98 % στην Ουγγαρία ενώ παράλληλα πάλι η Ελλάδα με 69% καταλαμβάνει την τελευταία θέση.
Η μαθητική διαρροή αποτελεί μία διαχρονική παθογένεια της εκπαιδευτικής πολιτικής της Ελλάδας για τους Ρομά, καθώς παρά τους υψηλούς στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (10%), η διαρροή στην Ελλάδα αγγίζει τα δυσθεώρητα ύψη του 92% και ακολουθεί η Πορτογαλία με 90%.
Ως αποτέλεσμα στα παραπάνω, στην Ελλάδα παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό Ρομά που δεν έχουν λάβει καθόλου επίσημη εκπαίδευση, το οποίο ανέρχεται στις ηλικίες 16-24 σε 42%, 24-44 σε 56% και 45+ σε 82%. Τα δεδομένα δείχνουν την απροθυμία ή την αδυναμία του ελληνικού συστήματος να ενσωματώσει τον πληθυσμό Ρομά, σε αντίθεση με άλλες χώρες που διέγραψαν μία θετικότατη πορεία σε αυτόν τον τομέα.
Η ανεργία και η φτώχεια τα κύρια προβλήματα της κοινότητας των Ρομά
Σύμφωνα με την EU-MIDIS II, κατά μέσο όρο λιγότεροι από ένας στους τρεις Ρομά εμφανίζονται να απασχολούνται σε αμειβόμενη εργασία, ενώ ένας στους τρεις μεταξύ των Ρομά δηλώνει άνεργος. Αντίστοιχα το 90% περίπου των Ρομά ζει σε νοικοκυριά με εισόδημα κατ’ αντιστοιχία χαμηλότερο από το εθνικό όριο της φτώχειας κατά μέσο όρο, ενώ το 40% περίπου των Ρομά ζει σε νοικοκυριά όπου κάποιο μέλος των οποίων χρειάστηκε να κοιμηθεί νηστικό τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο μήνα λόγω αδυναμίας αγοράς τροφίμων.
«Στον οικισμό του Δροσερού η ανεργία ακουμπάει το 99% με άμεσο αποτέλεσμα την φτώχεια. Με την σειρά της η φτώχεια υψώνει ανυπέρβλητα εμπόδια για έναν Ρομά στην καθημερινότητα του. Πολλά άτομα ζουν σε δύο δωμάτια που καθιστά την ζωή πολύ δύσκολη», τονίζει η κα Σαμπιχά.
Όπως επισημαίνει η ίδια, «πολλοί άνθρωποι από το Δροσερό φεύγουν στο εξωτερικό (σ.σ. Γερμανία και Ολλανδία), διότι μένοντας στον οικισμό οι νέοι δεν έχουν καμία ελπίδα, ούτε ζωή. Η πραγματικότητα είναι ότι ένας άντρας ή γυναίκα ξυπνάει στο Δροσερό και δεν έχει τίποτα».
Η τέχνη της καλαθοπλεχτικής αποτελεί μία από τις μεγάλες παραδόσεις των Ρομά. «Παρόλαυτα η πολιτεία κατέστρεψε τους Ρομά ζητώντας τους άδεια για αυτή τους την ασχολία» και συμπληρώνει η κα Σαμπιχά, «ποια άδεια; Εμείς δώσαμε στην Βουλή επι ΣΎΡΙΖΑ πρόταση που αφορούσε την κάρτα πλανοδίου που δεν αφορούσε φυσικά μόνο τους Ρομά με σκοπό να δίνουμε ένα εφάπαξ ποσό το χρόνο και να είμαστε ελεύθεροι να πουλάμε στην επικράτεια. Το επάγγελμα αυτό περνάει από γενιά σε γενιά και οι ταμειακές μηχανές δεν θα μπορούσαν να βρουν πρόσφορο έδαφος καθώς οι καλαθοπλέχτες είναι μεγάλοι σε ηλικία και αγράμματοι άνθρωποι».
Η κα Σαμπιχά τόνισε ότι «η φτώχεια οδηγεί ολόκληρες οικογένειες να ψάχνουν σε κάδους».
Το Δροσερό Ξάνθης βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως χωρίς αποχέτευση και ρεύμα
«Εδώ και 100 χρόνια το Δροσερό είναι εκτός σχεδίου πόλεως», τονίζει η κα Σαμπιχά. Εξηγεί ότι «υπό αυτό το καθεστώς έχουμε μίας μορφής αποχετευτικό σύστημα, το οποίο όμως δεν είναι ολοκληρωμένο με αποτέλεσμα ο οικισμός να πλημμυρίζει από μία πολύ μικρής έντασης βροχή», ενώ συμπληρώνει ότι «παρά τα αιτήματά μας προς τις διοικήσεις της ΔΕΥΑΞ αυτό που λάβαμε ήταν ψεύτικες υποσχέσεις και πολλές φορές χλεύη».
Το ότι το Δροσερό βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλης «αναγκάζει πολλές οικογένειες να ζουν χωρίς ρεύμα το 2024, ενώ όποιος πάει να χτίσει ένα σπίτι βρίσκεται αντιμέτωπος με πρόστιμα του ύψους των 50.000 ευρώ».
«Παρατηρούμε ότι πλέον λιγότερες γυναίκες παντρεύονται ανήλικες»
Ο γάμος των γυναικών σε πολύ μικρή ηλικία σιγά σιγά αλλάζει ως νοοτροπία, καθώς, όπως αναφέρει η κα Σαμπιχά «εμείς εδώ βλέπουμε αλλαγές, διότι έχουμε δουλέψει πολύ πάνω σε αυτό το ζήτημα από το 2006 έως και σήμερα. Είναι πια πολύ σπάνιο να παντρεύεται ένα ανήλικο κορίτσι. Πλέον θεωρούμε ότι ένα κορίτσι 16 και 17 χρονών είναι ακόμα ανήλικο».
Όπως αναφέρει η κα Σαμπιχά, πολλές γυναίκες εντός και εκτός οικισμού έχουν βοηθήσει ώστε να αλλάξει το συγκεκριμένο κομμάτι της Σαρίας από τον Μουφτή της Ξάνθης. «Πλέον μόνο μία ενήλικη κοπέλα και με την δική της θέληση μπορεί να παντρευτεί. Η βία που ασκούνταν σε ένα ανήλικο κορίτσι τείνει να εξαφανιστεί παντελώς».
Η εγκληματικότητα δεν είναι εγγενής σε κανέναν άνθρωπο
Όσον αφορά στην εγκληματικότητα μάλλον τα πράγματα είναι αρκετά απλά: Η φτώχεια δημιουργεί ανέχεια και η ανέχεια εγκληματικότητα.
Αρκετές εγκληματολογικές στατιστικές, με κυριότερη την The Imperative Need for Criminological Research on the European Roma: A Narrative Review, όντως δείχνουν λίγο μεγαλύτερα ποσοστά εγκληματικότητας μέσα στις κοινότητες των Ρομά, κυρίως όσον αφορά στις μικροκλοπές. Παρόλαυτα, παίρνοντας υπόψη τον βρετανό κοινωνιολόγο Stuart Hall, αυτά τα στατιστικά στοιχεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή. Τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης πολλών ευρωπαϊκών χωρών, όπως και τα ΜΜΕ, δεν μένουν απρόσβλητα από τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις.
Κάποιος που ταυτοποιείται ως Ρομά είναι πιο πιθανό η αστυνομία να τον σταματήσει και να τον ερευνήσει, να συλληφθεί και να του απαγγελθούν κατηγορίες για ένα ποινικό αδίκημα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Τρία τρανταχτά και τραγικά συνάμα παραδείγματα, υπήρξαν οι δολοφονίες από την αστυνομία ύποπτων Ρομά. Το βράδυ της 22ης Οκτωβρίου 2021, ο 18χρονος Ρομά Νίκος Σαμπάνης από το Πέραμα πέφτει νεκρός από σφαίρες αστυνομικών. Τον Δεκέμβριο του 2022 ένας άνδρας της ομάδας ΔΙΑΣ τραυμάτισε θανάσιμα τον 16χρονο Ρομά Κώστα Φραγκούλη, ο οποίος έχασε την ζωή του γιατί έφυγε από βενζινάδικο χωρίς να πληρώσει καύσιμα αξίας 20 ευρώ. Και τέλος, ένα περίπου χρόνο μετά, ένας 17χρονος έπεσε νεκρός από χέρι αστυνομικού στην Βοιωτία. Περιπτώσεις που μάλλον δύσκολα μπορεί να τις βιώσει ένας μη Ρομά πολίτης.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι σε έρευνα που κάνει focus στα δικαιώματα των Ρομά της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 69% των Ρομά που έχουν σταματήσει σε έλεγχο της Αστυνομίας έχουν ελεγχθεί ακριβώς για τον λόγο ότι ανήκουν στην κοινότητα Ρομά.
Οι καταδικασθέντες Ρομά είναι επίσης πιο πιθανό να λάβουν μεγαλύτερες ποινές φυλάκισης σε σύγκριση με άλλους πολίτες για τα ίδια εγκλήματα, με αποτέλεσμα να υπερεκπροσωπούνται σημαντικά στις φυλακές.
Είναι συνεπώς παραπλανητικό να ισχυριστεί κανείς ότι οι Ρομά είναι «επιρρεπείς στο έγκλημα» με βάση τις στατιστικές εγκληματικότητας και τον αριθμό των Ρομά στη φυλακή, καθώς το έγκλημα αντιμετωπίζεται ως μία κοινωνική κατασκευή, η οποία έχει σκοπό να στιγματίσει τα άτομα που «εγκληματούν» ως ξένα προς το κοινωνικό σώμα και ως επικίνδυνα για την ασφάλεια των υπόλοιπων πολιτών, χωρίς να υπάρχει άμεση αντιστοιχία με την πραγματικότητα.
Οι Ρομά είναι Έλληνες πολίτες και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται
«Πολλοί ενοχλούνται από τους Ρομά μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν», προσθέτει η κα Σαμπιχά.
«’Εχουμε συνείδηση ελληνική και θέλουμε να αντιμετωπιζόμαστε ως Έλληνες πολίτες. Ξέρουμε πολύ καλά τι είμαστε και εκεί θέλουμε να μείνουμε», ενώ συμπληρώνει ότι «πλέον στο επίκεντρο βρίσκεται η γυναίκα στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά φεμινισμός χωρίς Ρομά δεν υφίσταται. Μας έχουν αφήσει χρόνια στο περιθώριο, όμως νομίζω ήρθε η ώρα να αλλάξουν αυτές οι νοοτροπίες».
Παύλος Μαραγκός
pmaragkos@empros.gr
