Από τη δεκαετία του ’80 είχα τηντύχη να συναντήσω το Γιώργο Αποστολίδη. Επίσης διάβασα και κάποιακείμενα τουπατέρα του Φώτιου. Αν δε με απατά η μνήμη, σχετικά με τα κείμενα αυτάμιλήσαμεμε το Στέφανο Ιωαννίδη.
Η μεγάλη μου χαρά ήρθε όταν πριναπό λίγες μέρες ο Νίκος Κωνσταντινίδης μου χάρισε το βιβλίο του Γ. Φ.Αποστολίδη Προσωπικές Αναμνήσεις από τον εικοστό αιώνα (β΄ έκδοση,Ξάνθη 2010,σελ. 198 + 29 σελίδες Φωτογραφικό υλικό, τυπωμένο στην ‘Τελεία καιΠαύλα’).Υποσχέθηκα ότι θα παρουσιάσω το βιβλίο αυτό, μόλις το έλαβα. Τώρα πουτοδιάβασα, μέσα σε ένα σαββατοκύριακο, την υπόσχεση τη θεωρώ χρέος.Διαβάζοντάςτο μάλιστα κατάλαβα ότι σημαντικός είναι ο ρόλος του Ν. Κωνσταντινίδηστησυγγραφή και έκδοσή του. Τον ευχαριστώ γι’ αυτό.
Το βιβλίο αρχίζει με ΕισαγωγικόΣημείωμα και το κύριο μέρος του χωρίζεται σε έξη κεφάλαια. Θα ταπεριδιαβούμε,έχοντας ως βασική μας εστίαση ορισμένα σημεία τοπικής ιστορίας καιλογοτεχνίας,που εμπίπτουν άλλωστε στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά μου.
Ο Γιώργος Φ. Αποστολίδηςγεννήθηκε στην Ξάνθη το 1926 από γονείς ανατολικοθρακιώτες, στομεσοπόλεμοέζησε στην Ξάνθη, στην κατοχή βρέθηκε στην Αθήνα και στη Βέροια, όπουεντάχθηκεστην ΕΠΟΝ, στην απελευθέρωση και στον εμφύλιο ζει στη Θεσσαλονίκη, όπουδραστηριοποιείται στις τάξεις της νεανικής αντίστασης, όντας μαθητήςκαιφοιτητής της Νομικής στη συνέχεια. Τότε δικάστηκε και καταδικάστηκε σεθάνατολόγω της συμμετοχής στην ΕΠΟΝ, φυλακίστηκε, αμνηστεύθηκε, τελείωσε τηνομική,επέστρεψε στην Ξάνθη, το 1958 και το 1961 κατέβηκε στις εκλογές με τηνΕΔΑ,μόνο το 1964 διορίστηκε δικηγόρος στην Αθήνα, πλήρη πολιτικά δικαιώματααπέκτησε μόλις το 1974.
Οι τίτλοι των έξη κεφαλαίωνδείχνουν και το περιεχόμενο του βιβλίου :
1. Η οικογένειά μου στηνΑνατολική Θράκη
2. Στην Ξάνθη του Μεσοπολέμου
3. Κατοχή
4. Από την απελευθέρωση στονεμφύλιο
5. Επιστροφή στο Πανεπιστήμιο
6. Από τις εκλογές του 1961 μέχριτη μεταπολίτευση 1974
Η χρησιμότητα του βιβλίου είναιπολυεπίπεδη. Προείπα τη δική μου αναγνωστική εστίαση.
Φρονώ ότι είναι ένα άριστοβοήθημα τοπικής ιστορίας ειδικά για την Ξάνθη, γενικής και πολιτικής.
Στο πρώτο κεφάλαιο σημειώνωιδιαίτερα τη θέση στην Ανατολική Θράκη της γυναίκας που ήταν ισότιμη μετουάντρα (σελ. 16 – 17).
Από το δεύτερο κεφάλαιο,συγκινήθηκα γιατί το νέο μου γραφείο, Ανατολικής Θράκης 30, βρίσκεταιστοσημείο που βρισκόταν ένα παλιό σπίτι όπου γεννήθηκε ο Γ. Αποστολίδης.Στοκεφάλαιο αυτό πληροφορούμαστε πολλά για τη ζωή στην Ξάνθη τοΜεσοπόλεμο, τιςγλωσσικές διαμάχες, πληροφορίες για το μεγάλο θρακιώτη λαογράφο ΜένοΦιλήντα(σελ.24 – 25), το καπνεργατικό κίνημα, την αριστερή κουλτούρα και τασχετικά μετην εκλογή δημάρχου της αριστεράς στηνΞάνθη αλλά και στην Καβάλα. Διαβάζουμε επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία για τη διασκέδαση, καθώς και για μιαφωτογραφίαόπου παιδάκι είναι ο συγγραφέας και ο Μάνος Χατζιδάκις και η αδελφή τουΜιράντα(σελ. 44). Ο Γιώργος πάει στο γυμνάσιο, στην παλιά πόλη, έχουμε πολλάστοιχεία,μου έκανε εντύπωση ότι ίδιες ακριβώς αναμνήσεις έχω κι εγώ, παρόλο πουμαςχωρίζει μια εικοσιπενταετία. Θαύμα η σελίδα με τα πορνεία του Παζαριού(σελ.48). Έρχεται ο πόλεμος, ο συγγραφέας περιγράφει τη μέρα που στοΓυμνάσιο στις28 Οκτωβρίου 1940 τους διώχνουν γιατί κλείνει το σχολείο λόγω τουπολέμου. Μουθυμίζει ανάλογες σελίδες από τα «Παιδιά των Πελαργών» του ΣτέφανουΙωαννίδη.
Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στηνΚατοχή. Ο συγγραφέας το Μάρτη του 1941 κατεβαίνει στην Αθήνα, αργότεραβρίσκεται στη Βέροια. Έχουμε πολύ σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή σταχρόνιατης Κατοχής. Κράτησα κάποιες γενικότερες διαπιστώσεις, όπως για τοκλίμα τηςκατοχής. «Όμως, παρ’ όλη την ανέχεια και την πείνα, υπήρχε ακόμα κάποιαανθρωπιά, και όταν έπεφτε κανείς στο δρόμο πεινασμένος έσπευδαν οι γύρωνα τουδώσουν λίγες σταφίδες, κανένα κομμάτι ψωμί κλπ., για να τον συνεφέρουν»(σελ.66). Αναφέρεται στην ΕΠΟΝ και στο συνέδριό της (Οκτώβρης 1943). Καιπάλιτονίζει το καλό κλίμα, τη συνεργασία και την κοινωνική αλληλεγγύη.Αργότερα οΓ. Αποστολίδης βρίσκεται στην κατοχική Θεσσαλονίκη, δραστηριοποιείταιπολιτικάστο γυμνάσιό του και διακρίνεται.
Το τέταρτο κεφάλαιο περιγράφειτην, κατά τη γνώμη μου, δυσκολότερη περίοδο του νέου ελληνισμού, πουμαςκαθορίζει κι ως σήμερα, από την Απελευθέρωση στον Εμφύλιο. Μεαντικειμενικότητακαι ψυχραιμία ο συγγραφέας δίνει τα στοιχεία και διατυπώνει κρίσεις.Σημειώνωτην αναφορά του στο Μάνο Χατζιδάκι που γράφει τη μουσική για το θίασοτωνΕνωμένων Καλλιτεχνών, που κινείται στο χώρο της Αριστεράς σταμεταπαλευθερωτικάχρόνια (σελ. 113). Ο Αποστολίδης εντωμεταξύ είναι φοιτητής της Νομικήςτου ΑΠΘ,όπου δραστηριοποιείται πολιτιστικά πλέον στο χώρο της ΕΠΟΝ. Το 1948συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο για ‘αντεθνική δράση’.Μαθαίνουμεπολλά για τη ζωή στο Εφταπύργιο. Εξαιρετικά ενδιαφέροντα είναι από δωκαι πέρατα στοιχεία που αναφέρονται στο Μανόλη Αναγνωστάκη, συγκρατούμενό του(σελ. 129κ.εξ.). Πληροφορούμαστε για τη δίκη τους, τη θανατική καταδίκη τους,τονεγκλεισμό και το 1950 η απελευθέρωσή τους, ύστερα από αμνήστευση. Νατονίσω ότιπαρά τις δυσκολίες, υπήρχε πνευματικότητα και πολιτιστική ζωή τωνκαταδίκων καιεγκλείστων στο Εφταπύργιο. Βγαίνοντας από τη φυλακή μετά τη χάρη,παρατηρεί :«Αφήνοντας πίσω χιλιάδες άλλους φυλακισμένους και εξορίστους, δεκάδεςάλλεςχιλιάδες σκοτωμένους, ανάπηρους και εκτελεσμένους, ξεκινούσα, σε ηλικίαεικοσιπέντε σχεδόν ετών, καινούρια ζωή, χωρίς απατηλά οράματα καιψευδαισθήσεις» (σελ. 150).
Το πέμπτο κεφάλαιο επιγράφεται‘Επιστροφή στο Πανεπιστήμιο’ και καλύπτει τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια,τότεπου το Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων ήταν το Α και το Ω όλων,κυρίως τωννέων που ήθελαν ν’ ανοίξουν τα φτερά τους. Μετά τη λήψη του πτυχίου, 1953 – 1960 επιστροφή στηνΞάνθη. Αδύνατο να πάρει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Βοηθός στοσυμβολαιογράφοπατέρα του. Αναγκάζεται να κατεβεί στην Αθήνα όπου αργότερα δικηγορεί.Στιςσελίδες αυτού του κεφαλαίου μαθαίνουμε πώς ήταν η Ξάνθη στη δεκαετίαμετά τονεμφύλιο, αλλά και για τις εκλογές του 1958 και 1961, όταν ο Γ.Αποστολίδης ήτανυποψήφιος του νομού Ξάνθης με την ΕΔΑ και το ΠΑΜΕ αντίστοιχα.Προεκλογικέςλεπτομέρειες συναρπαστικές.
Το έκτο και τελευταίο κεφάλαιοαναφέρεται στο διάστημα 1961 – 1974. Είναι τα δύσκολα χρόνια, μετά τιςεκλογέςβίας και νοθείας, είναι η δικτατορία και η μεταπολίτευση. Ο συγγραφέαςασκούμενος στην αρχή, ενεργών δικηγόρος μετά, μας πληροφορεί γιαπρόσωπα καιπράγματα, αναφέρω πάλι τη σχέση του με το Μανόλη Αναγνωστάκη (σελ.193), με τονΑλέξανδρο Αργυρίου (σελ.194) και το Σήφη Νικολαΐδη (σελ. 197).
Παραλείπω την αναφορά, σε όλη τηνέκταση του βιβλίου, σε πρόσωπα και πράγματα από το χώρο της λογοτεχνίαςκαι τωνξανθιωτών. Είμαι πολύ συγκινημένος από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου,που γιαόσους αγαπούν την Ξάνθη, είναι ένα σημαντικό όργανο αυτογνωσίας καιοικοδόμησης.
Συγχαρητήρια στο συγγραφέα ΓιώργοΦ. Αποστολίδη και σε όλους τους συντελεστές.
Ξάνθη, Μεγάλη Τρίτη, 19 Απριλίου 2001
Καλή Ανάσταση!
