Πολλοί έχουμε γλυκές παιδικές αναμνήσεις από την σχέση μας με μια αγαπημένη γιαγιά ή παππού. Η λαϊκή σοφία με το ρητό “Του παιδιού μου το παιδί δυό φορές παιδί μου” αποδίδει όμορφα την δύναμη του δεσμού με τα εγγόνια αλλά εκφράζει και μια παράδοξη αλήθεια: πολλές φορές η σχέση που αναπτύσσουν οι γιαγιάδες και οι παππούδες με τα εγγόνια τους είναι καλύτερη από εκείνη που είχαν σαν γονείς με τα ίδια τους τα παιδιά. Πάρτε για παράδειγμα έναν πατέρα απόμακρο και αυστηρό, που σαν παππούς γίνεται γλυκύτατος, λέει ιστορίες και παίζει ακούραστα με το εγγόνι του. Ή μια επικριτική, απορριπτική μητέρα που γίνεται τρυφερή, συναισθηματική γιαγιά. Πως εξηγείται όμως αυτή η αλλαγή στη συμπεριφορά;
Ένας λόγος είναι η αλλαγή στις συνθήκες ζωής. Στην Τρίτη Ηλικία η εργασία έχει σταματήσει και οι υποχρεώσεις έχουν δραματικά μειωθεί, απελευθερώνοντας χρόνο και ενέργεια που διοχετεύεται προς τα εγγόνια. Παράλληλα με την πάροδο των χρόνων επέρχονται και σημαντικές εσωτερικές αλλαγές. Καθώς το άτομο μεγαλώνει και ειδικά όταν διανύει την τελευταία φάση της ζωής του, συχνά ‘μαλακώνει’. Το σωματικό σθένος υποχωρεί, η ενέργεια και οι ικανότητες σταδιακά μειώνονται και μαζί μ’ αυτά υποχωρούν και οι ψυχολογικές άμυνες. Το ηλικιωμένο άτομο δεν μπορεί να καταπιέσει ή να αποφύγει συναισθήματα όπως πριν, γίνεται συναισθηματικό και ευάλωτο. Άνθρωποι που σαν γονείς χρησιμοποιούσαν σκληρή πειθαρχία, τώρα δεν αντέχουν να δυσαρεστήσουν, κλαίνε με την απλή ταραχή του εγγονού τους. Αυτό το ‘μαλάκωμα’ οφείλεται και σε έναν επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων σ’ αυτή τη φάση της ζωής. Δεν υπάρχει πλέον η ίδια επιτακτική ανάγκη να αποδείξεις την αξία σου στους άλλους, η πίεση να πετύχεις επαγγελματικά αλλά και σαν γονιός. Την θέση τους παίρνει η σημασία της συντροφιάς και της στήριξης μέσα από τις οικογενειακές σχέσεις.
Πέρα από τις παραπάνω, αναπτυξιακές αλλαγές, υπάρχει και ένας άλλος βαθύτερος λόγος για τις βελτιωμένες σχέσεις παππού/γιαγιάς με τα εγγόνια. Συχνά οι γονείς επαναλαμβάνουν με τα παιδιά τους πρότυπα σχέσεων που έμαθαν από τις δικές τους οικογένειες όταν μεγάλωναν. Για παράδειγμα κάποιοι άνθρωποι γίνονται απόμακροι ή επικριτικοί γονείς, όπως ήταν οι γονείς τους προς αυτούς. Τα εγγόνια όμως είναι ένα βήμα πιο μακριά, δεν είναι δικά τους παιδιά αλλά παιδιά των παιδιών τους. Αυτή η γενεαλογική απόσταση με τη νέα γενιά παιδιών δρα κάποιες φορές απελευθερωτικά και επιτρέπει στον παππού ή τη γιαγιά να προσεγγίσουν τα εγγόνια με τρόπο που δεν μπόρεσαν να προσεγγίσουν τα δικά τους παιδιά. Για πρώτη ίσως φορά μπορούν να αφεθούν στη γλύκα της σχέσης με ένα παιδί, να απολαύσουν την αγκαλιά και το παιχνίδι μαζί του, κι έτσι να καλύψουν ελλείψεις ή να επανορθώσουν σφάλματα που έκαναν με τα δικά τους παιδιά. Είναι μια πολύτιμη δεύτερη ευκαιρία, ένα δώρο που προσφέρει η ζωή στη τελευταία φάση της..
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
