H αγάπη έχει σαν βάση της ένα από τα ισχυρότερα ένστικτα του ανθρωπίνου είδους: το ένστικτο της Προσκόλλησης. Ο John Bowlby, διάσημος Βρετανός ψυχίατρος, υποστήριξε πρώτος to 1969 την βιολογική βάση της Προσκόλλησης (Attachment), την οποία όρισε σαν τον βαθύ, σταθερό συναισθηματικό δεσμό που ενώνει ένα άτομο με ένα άλλο. Η πρώτη εκδήλωση του ενστίκτου της Προσκόλλησης είναι στον ισχυρό δεσμό που αναπτύσσει το βρέφος με την μαμά του ή το άτομο που πρωτίστως το φροντίζει. Η ανάγκη για αυτόν τον δεσμό είναι βιολογικά προκαθορισμένη στην εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους, γιατί αυξάνει την πιθανότητα επιβίωσης του αδύναμου βρέφους, συνδέοντάς το στενά με ένα μεγαλύτερο άτομο που του προσφέρει ασφάλεια και φροντίδα. Η μαμά για το βρέφος αλλά και γενικότερα αργότερα στη ζωή το άτομο με το οποίο δενόμαστε παρέχει μια «ασφαλή βάση» (secure base). Σ’ αυτό στρεφόμαστε σε στιγμές ταραχής και κινδύνου για ανακούφιση και στήριξη, πρακτική και συναισθηματική.
Εξίσου βιολογικά προκαθορισμένη είναι η αντίδραση του ανθρώπου – οποιασδήποτε ηλικίας – όταν ο δεσμός του με το άτομο που αγαπάει απειλείται ή είναι ανασφαλής. Ξεκινώντας πάλι από τα μωρά, σε πειράματα που μελετούν τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε βρέφη και τις μητέρες τους, ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι κάποια βρέφη αναπτύσσουν ανασφαλή προσκόλληση με τη μητέρα τους, λόγω της συστηματικά απρόβλεπτης, αδιάφορης ή απορριπτικής συμπεριφοράς της. Αυτά τα βρέφη αντιδρούν με ιδιαίτερα έντονη ταραχή όταν απομακρύνεται η μητέρα τους, με κλάμα, γκρίνια και θυμό που δεν καταλαγιάζει, κρέμονται από τη μητέρα τους αλλά και την σπρώχνουν, δεν ηρεμούν εύκολα στην αγκαλιά της. Μια άλλη ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αντίδραση είναι η παντελής αδιαφορία: το βρέφος φαίνεται να είναι εξαιρετικά ανεξάρτητο και δεν αναζητά τη μητέρα του ακόμη κι όταν είναι ταραγμένο. Αυτή η επιφανειακή απάθεια κρύβει όμως εξίσου μεγάλη ταραχή όπως με τα βρέφη που διαμαρτύρονται, όπως έδειξαν οι ανεβασμένοι καρδιακοί παλμοί αυτών των παιδιών στα πειράματα.
Παρόμοιες είναι οι αντιδράσεις μας στην ενήλικη ζωή όταν δεν νιώθουμε συναισθηματική ασφάλεια σε μια σημαντική σχέση: Θλίψη, Φόβος, Θυμός. Τα παραπάνω συναισθήματα εκφράζονται με κλάματα, διαμαρτυρίες, φωνές, γκρίνια αλλά και συναισθηματική απομάκρυνση. Σε πόσα ζευγάρια δεν βλέπουμε αυτές τις αλληλεπιδράσεις; Ο ένας σύντροφος γκρινιάζει στον άλλον ότι δεν δείχνει ενδιαφέρον. ‘Κυνηγά’ συστηματικά τον απόμακρο σύντροφο, επιδιώκοντας στενότερη επαφή και επικοινωνία. Ζητά συνεχή επιβεβαίωση, ζηλεύει, θυμώνει και φωνάζει για να δείξει ότι υποφέρει, ότι τον χρειάζεται. Άλλες φορές υπάρχει η απόσυρση και αποξένωση. Αυτό εκλαμβάνεται από τον σύντροφο σαν αδιαφορία αλλά, όπως στα βρέφη των πειραμάτων, συχνά κρύβει ταραχή, είναι αποφυγή που χρησιμοποιεί το άτομο για να προστατευθεί σε μια σχέση που το πληγώνει.
Μεγαλώνοντας, μπορεί να μην είμαστε τόσο αδύναμοι και ευάλωτοι όπως το βρέφος, όμως οι ανάγκες μας για συναισθηματική ασφάλεια και φροντίδα είναι εξίσου δυνατές και η απειλή απώλειας της «ασφαλούς βάσης» μας εξίσου τρομακτική.
