«Πώς αισθάνεσαι;»: Μια ερώτηση που απέκτησε μεγαλύτερη βαρύτητα τις τελευταίες δεκαετίες, έγινε θέμα συζήτησης και αντικείμενο προβληματισμού του σύγχρονου ανθρώπου. Παρόλα αυτά τα συναισθήματα παραμένουν ‘παρεξηγημένα’ και οι εσφαλμένες αντιλήψεις, οι μύθοι για αυτά, οδηγούν σε μεγαλύτερα προβλήματα απ’ ότι θα προκαλούσαν τα ίδια.
Μύθος πρώτος: Υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Είναι αλήθεια ότι κάποια συναισθήματα, όπως η χαρά, είναι ευχάριστα ενώ κάποια άλλα, όπως η θλίψη και ο θυμός, είναι δυσάρεστα. Όλα όμως τα συναισθήματα έχουν υγιή βάση και χρησιμότητα. Για παράδειγμα ο θυμός είναι η φυσιολογική απάντηση του ανθρώπινου οργανισμού, που μας ωθεί να αντιδράσουμε όταν τα όριά μας παραβιάζονται (αμφισβητείται η αξία μας ή μας κακοποιούν).
Μύθος δεύτερος: Μπορούμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Στην πραγματικότητα τα συναισθήματα δεν είναι κάτω από τον εκούσιο έλεγχό μας. Δεν μπορούμε να καθορίσουμε πότε θα αισθανθούμε κάτι, ούτε την ένταση και διάρκειά του. Μπορούμε βεβαίως να επηρεάσουμε εμμέσως την έκφραση των συναισθημάτων μας ελέγχοντάς τις συνθήκες εμφάνισής τους, τη συμπεριφορά μας και ίσως (αν και όχι απόλυτα) τις σκέψεις μας. Είναι αυτό στο οποίο αναφερόμαστε όταν μιλάμε για διαχείριση συναισθημάτων. Για παράδειγμα αν κάποιος παθαίνει κρίσεις πανικού σε κλειστούς χώρους, δεν έχει νόημα να πει στον εαυτό του «Σταμάτα να νιώθεις άγχος!». Είναι πολύ πιο χρήσιμο να καθησυχάσει τον εαυτό του με τις σκέψεις ότι τα σωματικά συμπτώματα που νιώθει δεν είναι επικίνδυνα. Να αρχίσει κάποιες αργές αναπνοές και να προσπαθήσει να χαλαρώσει τους μύες του. Να παραμείνει στο χώρο ώστε σταδιακά να αποδείξει στον εαυτό του ότι δεν θα πάθει κάτι. Όλα αυτά εμμέσως πλην σαφώς θα μειώσουν το άγχος.
Μύθος τρίτος: Κάποια συναισθήματα είναι επικίνδυνα. Κάποια συναισθήματα, όπως ο πόνος, είναι τόσο έντονα και βασανιστικά που μας τρομάζουν. Στην πραγματικότητα τα συναισθήματα δεν είναι επικίνδυνα ούτε καταστροφικά. Πιο επικίνδυνη είναι η αντίδρασή μας σε αυτά. Για παράδειγμα καταστροφικό θα είναι αν το άτομο καταφύγει στο αλκοόλ ή στα ναρκωτικά για να αποφύγει τον πόνο.
Γενικά η μη αποδοχή και αποφυγή των συναισθημάτων δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από ότι τα ίδια τα συναισθήματα. Ένας χρήσιμος διαχωρισμός είναι ανάμεσα στα πρωταρχικά συναισθήματα (Τι νιώθω) και τα δευτερογενή συναισθήματα (Τι νιώθω για αυτό που νιώθω). Για παράδειγμα: Νιώθω άγχος (πρωταρχικό) και αμέσως μετά θυμώνω (δευτερογενές) για το άγχος μου («Είμαι ανίκανος να ξεπεράσω αυτό το άγχος!»). Τα δευτερογενή συναισθήματα, οι συναισθηματικές αντιδράσεις δηλαδή του ατόμου στα συναισθήματά του, δημιουργούν το μεγαλύτερο πρόβλημα εντείνοντας και παρατείνοντας τη συναισθηματική ταραχή.
Τα συναισθήματα έχουν πολύτιμο ρόλο στη ζωή μας. Μας βοηθούν να έρθουμε σε επαφή και να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τις ανάγκες και επιθυμίες μας. Η αποδοχή όλης της γκάμας των συναισθημάτων μας, όσο αντιφατικά και δυσάρεστα κι αν είναι, μας επιτρέπει να τα κατανοήσουμε αλλά και να τα αντέξουμε, αν χρειαστεί, χωρίς φόβο.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
