Ο όρος ψυχική ασθένεια στο μυαλό πολλών είναι συνυφασμένος με την μυστηριώδη και τρομακτική έννοια της τρέλας. Τα άτομα με ψυχική διαταραχή και οι οικογένειές τους συχνά καλύπτουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πίσω από ένα πέπλο μυστικότητας. Αισθάνονται στιγματισμένοι από την παρουσία της ψυχικής ασθένειας στη ζωή τους, νιώθουν κατά κάποιο τρόπο υπαίτιοι και ανεπαρκείς. Αυτό εντείνεται από την άγνοια που επικρατεί γενικότερα στην κοινωνία για την ψυχική ασθένεια. Πάρτε για παράδειγμα έναν άντρα με ψυχωσική διαταραχή όπως η σχιζοφρένεια που ακούει τρομακτικές φωνές που δεν υπάρχουν πραγματικά ή έχει επίμονες, βασανιστικές πεποιθήσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, όπως ότι τον παρακολουθούν οι μυστικές υπηρεσίες. Αυτές οι εμπειρίες είναι ‘παράξενες’ και ακατανόητες για το ευρύτερο κοινό. Έτσι διάφοροι μύθοι αναπτύσσονται που ενισχύουν την προκατάληψη και στίγμα.
Ένας διαδεδομένος μύθος για τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι ότι είναι βίαια, επικίνδυνα άτομα. Κάποια άτομα με σχιζοφρένεια μπορεί πραγματικά να έχουν βίαια ξεσπάσματα. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία όμως δεν είναι βίαιοι. Αντίθετα τείνουν να απομονώνονται και να κλείνονται στον εαυτό τους όταν υποφέρουν από τα συμπτώματά τους. Ένας άλλος μύθος είναι ότι η εμφάνιση ψυχικής ασθένειας ακυρώνει κάθε ελπίδα για φυσιολογικό μέλλον, ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια δεν μπορούν να κρατήσουν δουλειά, να επιδιώξουν καριέρα, να κάνουν οικογένεια. Είναι αλήθεια ότι η ψυχική ασθένεια δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου. Στο παραπάνω παράδειγμα του άντρα με σχιζοφρένεια, οι έντονες φωνές που ακούει τον εμποδίζουν να συγκεντρωθεί, ο άντρας συμπεριφέρεται περίεργα, υποφέρει από έντονο άγχος, γίνεται οξύθυμος ή απομονώνεται. Με την κατάλληλη θεραπεία όμως, φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία, αυτά τα συμπτώματα συχνά υποχωρούν ή εξαφανίζονται και ο άντρας μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του. Κάποιες φορές μετά από το διάλειμμα της ανάρρωσης το άτομο συνεχίζει όπως πριν. Άλλες φορές χρειάζεται μια επαναδιαπραγμάτευση των ρόλων, ευθυνών και ρυθμών ζωής ώστε να μπορέσει να παραμείνει δημιουργικός αλλά με μειωμένη πίεση. Ένας τρίτος μύθος είναι ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια δεν μπορούν να ελέγξουν καθόλου τα συμπτώματά τους. Πράγματι είναι δύσκολο να ελέγξει κανείς συμπτώματα όπως οι φωνές ή οι παρανοϊκές ιδέες. Όμως το άτομο με ψυχική διαταραχή δεν είναι απλά ένας παθητικός δέκτης θεραπειών. Μπορεί να αναπτύξει τρόπους που μειώνουν την ένταση ή την επιρροή των συμπτωμάτων στη ζωή του. Για παράδειγμα υπάρχουν διεθνώς «Δίκτυα ατόμων που ακούνε φωνές» που βοηθάνε τα μέλη τους να αναλάβουν ενεργητικό ρόλο στην αντιμετώπιση των φωνών που τους βασανίζουν.
Η ψυχική ασθένεια είναι μια σοβαρή κρίση που διαταράσσει τις ισορροπίες ενός ανθρώπου. Η κατανόηση της πραγματικότητας χωρίς προκαταλήψεις και μύθους απομακρύνει το πέπλο μυστηρίου και τρόμου και οδηγεί στην ανοιχτή συμπαράσταση που τόσο χρειάζεται το άτομο και η οικογένειά του σε αυτήν την δύσκολη φάση της ζωής τους.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
