Ο Μεταρρυθμιστής που χρειαζόταν η Τουρκία

Μέσαστο κλίμα και ταερωτηματικά που προκύπτουν από την δολοφονική απόπειρα εναντίον του κ. Ερντογάν, τηνεπανεμφάνιση του Κουρδικού ΠΚΚπαραμονές των βουλευτικώνεκλογών στην Τουρκία, και τα εν εξελίξει θερμά γεγονότα στην Μ. Ανατολή,  υποτιμάται η περίοδοςπροσαρμογής που περνούνοι σχέσεις Κεμαλιστών και Ισλαμιστών στην Τουρκία. Ισορροπία πουείναι πλέον δύσκολο να καταρρεύσει καθώς ο κ. Ερντογάν φαίνεται ναελέγχειαπόλυτα το εσωτερικό μέτωπο της χώρας.. Έτσι η εξαιρετική κατάσταση τηςΤουρκικής οικονομίας, οι κοινωνικοπολιτικές μεταρρυθμίσεις, η ομαλήλειτουργίατων θεσμών και το αίσθημα ασφαλείας των πολιτών αποτελούν όχι μόνο εφαλτήριο για τον εκλογικό θρίαμβο τουκ. Ερντογάνστις 12 Ιουνίου, αλλά και πρότυποδημοκρατικής διακυβέρνησης για ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο.
ΗΤουρκική ιστορία έχεινα επιδείξει πολλούς μεταρρυθμιστές. Ο Κεμάλ δεν ήταν ούτε ο πρώτοςούτε ομόνος που εντόπισε τις αλλαγές που χρειαζόταν ο τόπος του. Υπήρξανάλλοιεπιφανείς διανοητές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Τουρκικής, Εβραϊκής,Αλβανικής, Βουλγαρικής, Αραβικής, ακόμα και Ελληνικής καταγωγής,  που οραματίστηκαν πολύπριν απ αυτόν, τονδιαχωρισμό κράτους-θρησκείας, το άνοιγμα της χώρας προς την Δύση, τηνκατάρτισησυνταγματικού χάρτη, το δικαίωμα ψήφου σε όλους τους πολίτες, τηνεξίσωση τωνδικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, την μεταρρύθμιση στην γλώσσα και τηνγραφή, τηνκατάργηση του Σουλτανάτου και του Χαλιφάτου, την ένταξη των μειονοτήτωνσε έναενιαίο εθνικό σώμα…
Μόνοπου εκείνοι οισκαπανείς υπήρξαν εκσυγχρονιστές σε θεωρητικό επίπεδο. Ο Κεμάλ ήταναυτός πουμελέτησε, επέλεξε και επέβαλε τις ιδέες τους χωρίς καμιά παραχώρησηστονπολυκομματισμό, την ελεύθερη οικονομία και τις ατομικές ελευθερίες. Γιατοπολιτικό σύστημά του δεν είχε ψευδαισθήσεις. «Πρόκειται, έλεγε, περίδικτατορίας. Μετά από μένα θα καταρρεύσει».
Ούτεη Τουρκία, ούτε ο Κεμαλισμός κατέρρευσαν καθώςο στρατός  πουστήριξε τον Κεμάλ ανέλαβεεν συνεχεία τον ρόλο του εθνικού θεματοφύλακα. Μετά από αλλεπάλληλαπραξικοπήματα  έθεσευπό τον έλεγχο τουτην πολιτική ζωή της χώρας και την βούληση του λαού της.. 
Πολλοίμελετητές όμως πουεντρυφούν στο περίπλοκο λαβύρινθο της Τουρκικής πραγματικότητας,φαίνεται νααγνοούν η να παρακάμπτουν σκόπιμα το γεγονός ότι παρά τα κατασταλτικάμέτρα,
-τοαίτημα του Τουρκικού λαού για εκδημοκρατισμότου πολιτικού συστήματος και
-ηδιεκδίκηση της ισλαμικής ταυτότητας της χώρας
δενυποχώρησαν ποτέ, ούτε την εποχή του Κεμάλ, ούτεεπί των ημερών των επιγόνων του.
Είναι  ιστορικά τεκμηριωμένο ότι   μουσουλμάνοιιερωμένοι  καιισλαμιστές γραφειοκράτες κράτησαν τααξιώματά τους  μέσαστο κεμαλικόκρατικό  σύστημα καιεπηρέασαν τιςαποφάσεις του  Ατατούρκσε θρησκευτικάζητήματα . Ο Κεμάλ ήταν πολύ ευφυής και εξαίρετος πραγματιστής, για νααγνοήσειτην θρησκευτικότητα του τουρκικού λαού.
Οιμελετητές τουισλαμιστικού φαινόμενου στην μεταπολεμική Τουρκία, αντιπαρέρχονταιεπίσης τογεγονός ότι πριν από τους κ. κ. Γκιούλκαι Ερντογάν, τέσσερις  τουλάχιστον κορυφαίοιπολιτικοί ηγέτες της,οι Μεντερές, Ντεμιρέλ,Οζάλ και Ερμπακάνήταν  δηλωμένοιπιστοί μουσουλμάνοι. Την περίοδοπου ήταν στην εξουσία, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους  διέγειραν  τα αντιισλαμικάανακλαστικά των στρατιωτικώνπου έσπευσαν να τους θέσουν εκτός μάχης.. Ο Μεντερές απαγχονίστηκε λίγομετά τοπραξικόπημα του 1960. Ο Ντεμιρέλ υποχρεώθηκε σε παραίτηση από τηνπρωθυπουργίατον Σεπτέμβρη του 1980 οπότε ο στρατός κατέλαβε την εξουσία.. Ο Οζάλπέθανεαιφνίδια τον Απρίλη του 1993 και έκτοτε ο θάνατός του τελεί υπόδιερεύνηση. ΟΕρμπακάν  παραιτήθηκεαπό πρωθυπουργός το1997με παρέμβαση του στρατού  καιτέθηκεσε 10ετή κατ οίκον περιορισμό.
Στηνεικοσαετία1980-2000  το αίτηματου Τουρκικού λαούγια δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και το ισλαμικό κίνημα δυνάμωσαν  σε τέτοιο βαθμό, ώστε αφενός να προκαλέσουνδύο φορές την βίαιη παρέμβαση του στρατού και αφ ετέρου να συντηρήσουνμια μακράπερίοδο πολιτικής καταστολής και αστάθειας στην χώρα.
Στιςεκλογές του 1995 το Ισλαμιστικό Κόμμα τηςΕυημερίας του Ν.Ερμπακάν κέρδισε το 21,38% τωνψήφων. Από την στιγμή εκείνη οι δημοσκοπήσεις κατέγραψαν  την αυξανόμενη τάση ότι εφεξής οι Τούρκοιψηφοφόροι θα ψήφιζαν με πρώτο κριτήριο την θρησκευτικότητα τωνκομμάτων. Τοεύρημα εκείνο επιβεβαιώθηκε επανειλημμένα στις μετέπειτα εκλογικές αναμετρήσεις μεεπιστέγασμα τιςαλλεπάλληλες νίκες του κ. Ερντογάν. Ο στρατός παρ όλες τις προσπάθειες που έκανε δεν μπόρεσε νααναστρέψει την τάση αυτή του εκλογικού σώματος.
Στοαίτημα της Τουρκικούλαού για επιτάχυνση του εκδημοκρατισμού και των μεταρρυθμίσεων, έπαιξεμεγάλορόλο η ΕΕ και οι προϋποθέσεις που έθετε για την ενταξιακή διαδικασίατηςΤουρκίας. Προϋποθέσεις που απαιτούσαν συνταγματικές και οικονομικές τομές, προστασία τωνθρησκευτικών ελευθεριών, αναγνώριση των μειονοτικών αιτημάτων (Κουρδικό), κυρίως όμως επιστροφή τωνενόπλων δυνάμεων στους  στρατώνεςκαισεβασμό της λαϊκής βούλησης.
Σεαυτό το  σημείο ο Κεμαλισμόςκαι οι κεμαλιστές άρχισαν να βιώνουν το μεγαλύτερο τους δίλημμα. Ωςφορείς  τουφιλοδυτικού εκσυγχρονισμού τηςΤουρκίας  που είχεθεσπίσει ο Ατατούρκ,δεν ήταν δυνατόν να έλθουν σε σύγκρουση με την ΕΕ διότι κάτι τέτοιο θατουςέφερνε σε αντίθεση με τον λόγο ύπαρξής τους.
Απότην άλλη οιισλαμιστές που υφίσταντο επί δεκαετίες την καταπίεση των Κεμαλιστώνεναπόθεσαντις ελπίδες τους στην ΕΕ. Το ίδιο και οι αριστερές προοδευτικέςδυνάμεις τηςχώρας. Ήταν συνεπώς θέμα χρόνου να βρεθεί μια ηγετική προσωπικότηταστηνΤουρκία που θα κατάφερνε:
-ναεκκινήσει μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, τομεταρρυθμιστικό όχημα της χώρας,
-να εξισορροπήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερακοινωνικά και ιδεολογικά ρεύματα, και
-ναεξομαλύνει τους ιστορικούς, πολιτικούς και συναισθηματικούς λόγουςπου τα έθεταναντιμέτωπα.
-ναθεσπίσει φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις για τηνανάδυση όσο το δυνατόν ευρύτερων στρωμάτων της Τουρκικής κοινωνίας.
 
Τηνπροσωπικότητα αυτή βρήκε ο Τουρκικός λαός στοπρόσωπο του πράγματι χαρισματικού μεταρρυθμιστή ισλαμιστή Πρωθυπουργού  κ. Ταγίπ Ερντογάν.
Ωστόσοτο πολιτικό μέλλοντης Τουρκίας απέναντι στην Ευρωπαϊκή της προοπτική, τις ισλαμικές  καταβολές, τον κεμαλικόαυταρχισμό  και τηνδιαδικασία εκδημοκρατισμού της,προχωρεί μέσα σε ιδιαίτερα ευαίσθητες ισορροπίες και συμβιβασμούς. Η  δολοφονική απόπειραεναντίον του κ. Ερντογάναπό τους τρομοκράτες του ΠΚΚ,  οιέρευνες για συνωμοτικές δραστηριότητες και οι εν εξελίξει δίκες,επιβεβαιώνουντον παραπάνω συλλογισμό.
Η  ανάγνωση της μακροχρόνιας διαδικασίας εκσυγχρονισμού της Τουρκίας από τον πρώτο μεταρρυθμιστή της τον Μουσταφά Κεμαλ, έως τον κ.Ταγίπ Ερντογάνυπαγορεύει εν κατακλείδι, τις εξής νηφάλιες σκέψεις:
 
1^ον.-Θαχρειαστεί πολύς χρόνος για να ξεπεραστεί η επιρροή των ενόπλων δυνάμεωντηςΤουρκίας στο πολιτικό σύστημα και την γραφειοκρατία της.
2^ον.-Τηνστιγμή που αυξάνεται κατακόρυφα η διεθνής επιρροή της Τουρκίας  ενώ αναβάλλεται  συνεχώς η ευρωπαϊκή τηςενσωμάτωση, είναιπιθανό η ΕΕ να θεωρηθεί ως μη απαραίτητη αξία για τα συμφέροντά τηςχώρας, απότην κοινή της γνώμη.
3^ον.-Σε μια τέτοια –απίθανη πάντως- περίπτωση τα δύο μέρη θα εξωθούνταν ναβρεθούνμέσα στην ίδια  συμμαχία,αναστέλλονταςκάθε προοπτική ουσιαστικής μεταρρύθμισης στην χώρα.
 
Προςτο παρόν, καθώς ηΤουρκία δρέπει τις δάφνες μιας πρωτοφανούς οικονομικής προόδου χάρηστηνμετριοπαθή, μεταρρυθμιστική και οραματική διακυβέρνηση του κ. Ερντογάν,   οι Κεμαλιστές και  οι Ισλαμιστές βρίσκονται σε αγαστή συνεργασία, με ότι αυτό συνεπάγεται  γιατα  συμφέροντα τηςχώρας τους,  τολαμπρό πολιτικό μέλλον του ΤούρκουΠρωθυπουργού,  τηνσταθερότητα στηνευρύτερη περιοχή και φυσικά, τις ελπιδοφόρες προοπτικές των  Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων..
 
ΧΡΙΣΤΟΣΚ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ.*
ΟΧρ. Χριστοδούλου είναι δημοσιογράφος-συγγραφέας,συνεργάτης της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» σε θέματα Τουρκίας. Αυτή η ανάλυσηγράφηκεειδικά για την εφημερίδα μας.