Εκαταίος: ο ιστορικός που αγάπησε την Αίγυπτο

Επιμέλεια: ΕλένηΔιαφωνίδου
elenidfn@yahoo.com
 
 
Ο Εκαταίος από τα Άβδηρα αναφέρεται σαν ιστοριογράφος καισαν φιλόσοφος, μαθητής του σκεπτικού Πύρρωνα. Η ζωή του τοποθετείταιστα τέλητου 4ου π.Χ. και στο πρώτο μισό του 3ου π.Χ. αιώνα (περ. 340 .280π.Χ.).Ιστορικός, συγγραφέας, φιλόσοφος και γραμματικός. Ακολούθησε τον ΜέγαΑλέξανδροστην εκστρατεία του. Γνώρισε τον κόσμο όπως άνοιγαν οι ορίζοντες τηςεποχήςτου. Έγραψε για την ποίηση του Όμηρου και του Ησίοδου. Μελέτησε χώρεςκαιλαούς. Τον πολιτισμό, τις επιστήμες και τις τέχνες κι έγραψε πολλάβιβλία. Ταέργα του ωστόσο, έχουν όλα χαθεί στο σύνολό τους.
 
Θαυμασμός για τονπολιτισμό και τη φιλοσοφία των Αιγυπτίων
Το έργο του «Περί Αιγυπτίων» αναφέρεται στην Αίγυπτο, τηνοποία μάλιστα περιηγήθηκε. Στο έργο του αυτό περιγράφει λεπτομερειακάτηνοικονομική διάρθρωση της Αιγύπτου και την οικογενειακή ζωή των κατοίκωντης.Εξιδανικεύεται η Αίγυπτος του Φαραώ για τoν πολιτισμό, την πολιτική καικοινωνική της τάξη και προβάλλεται η φιλοσοφία των Αιγυπτίων για τουςθεούς καιτη δικαιοσύνη. Ο Εκαταίος, κατά το Διογένη το Λαέρτιο, δίδασκε πωςσύμφωνα μετους Μάγους οι θεοί είναι γεννητοί, δηλαδή έχουν κάποια αρχή στο χρόνο.
Η φιλοσοφία των Αιγυπτίων, πάλι, για τους θεούς και τηδικαιοσύνη, ήταν η εξής περίπου: η ύλη ήταν η πρώτη αρχή, κατόπινσχηματίστηκαντα τέσσερα στοιχεία από αυτήν και στη συνέχεια παρουσιάστηκαν κάθεείδους έμβιαόντα.
Θεοί είναι ο ήλιος και η σελήνη, που τους ονόμαζαν Όσιρι καιΊσι. Φρονούσαν ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε σε ορισμένη χρονική στιγμήκαι ότιείναι φθαρτό και σφαιροειδές. Ακόμη, έθεσαν νόμους για την επικράτησηδικαιοσύνης, που τους απέδωσαν στον Ερμή. Θεοποίησαν τα ζώα που ήτανχρήσιμαγια τον άνθρωπο. Αυτοί εφεύραν τη γεωμετρία, την αστρονομία και τηναριθμητική.
Το έργο του απέκτησε μεγάλη αξία στην εποχή του καιχρησίμευσε ως κύρια πηγή για τους μετέπειτα συγγραφείς που έγραψαν γιατηνΑίγυπτο, τον Ιώσηπο, το Διόδωρο το Σικελιώτη, ο οποίος πιστεύεται ότιτοναναφέρει στις «Ιστορίες» του και άλλους.
Ειδικότερα, στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τ. Ε, σελ.361, ο ιστορικός Ιω. Τουλουμάκος αναφέρει στην ενότητα «Παραδοξογράφοι»τονΕκαταίο:
«Στο έργο τoυ Εκαταίου τoυ Αβδnρίτου (β’ ήμισυ τoυ 4ου αιώνα-α’ ήμισυ του 3ου αιώνα π.X.) “Περί των Υπερβορέων” προβάλλεται π.χ.η ευσέβεια του μυθικού αυτού λαού. στα «Αιγυπτιακά» του ίδιουσυγγραφέωςεξιδανικεύεται η Αίγυπτος του Φαραώ για τoν πολιτισμό, την πολιτική καικοινωνική της τάξη».
 
Ο πρώτος Έλληνας πουενδιαφέρθηκε για την ιστορία του Ιουδαϊκού λαού
Επιπλέον, επειδή ο Εκαταίος ήταν ο πρώτος Έλληνας πουενδιαφέρθηκε για την ιστορία του Ιουδαϊκού λαού, μεταγενέστεροι τουαπέδωσανκαι την πατρότητα ενός ψευδεπίγραφου έργου «Περί των Ιουδαίων». Στηνπραγματικότητα ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης, σύμβουλος του Πτολεμαίου Α΄,έγραψε μιαεκτενή ιστορία των Εβραίων που ήταν πιθανώς τμήμα της ευρύτερηςιστορικήςαναφοράς στην Αίγυπτο. Ο Εκαταίος βέβαια για τις αφηγήσεις του τιςσχετικές μετην εβραϊκή προέλευση στηρίχθηκε στους Αιγύπτιους ιερείς, σύμφωνα μετην άποψη τωνοποίων οι Εβραίοι ήταν μετανάστες. Μας λέει, λοιπόν, πως «λοιμόςενέσκηψε στηνΑίγυπτο» και ότι ο λαός απέδωσε την καταστροφή στους ξένους πουασκούσανδιαφορετικά θρησκευτικά τελετουργικά.
 
Ένας Πυρρώνειοςφιλόσοφος, στην αναζήτηση της αλήθειας
Ο Διογένης ο Λαέρτιος. στο «Βίο του Πύρρωνα»,γράφει: «Tηδιδασκαλία του Πύρρωνα την παρακολούθnσε κι ο Εκαταίος ο Aβδηρίτης καιο Τίμωνο Φλιάσιος, ο συγγραφέας των Σίλλων, καθώς και ο Nαυσιφάνης από τηνΤέω, γιατoν οποίο λένε ότι χρημάτισε δάσκαλος του Επίκουρου.Όλoι αυτοίονομάστηκανΠυρρώνειοι απ’ τo όνομα τoυ δασκάλου τους, απορnτικοί και σκεπτικοί,καθώς καιεφεκτικοί και ζητητικοί, από τις αρχές που πρέσβευαν».
Και εξηγεί αμέσως τους όρους που αποδίδονται στουςΠυρρώνειους, και βέβαια στον Εκαταίο τον Αβδηρίτη:
«Ζητητικοί οvομάστηκαν γιατί πάντοτε ζητούσαν την αλήθεια,σκεπτικοί γιατί έψαχναν αλλά ποτέ δεν έβρισκαν την αλήθεια, εφεκτικοίαπό τηνψυχική τους κατάσταση που ακολουθούσε την αναζήτησή τους, εννοώ την«επoχή»(σταμάτημα, έλεγχος της σκέψης), απορητικοί, τέλος, ονομάστηκαν, γιατίόχι μόνοαυτοί απορούσαν αλλά έβαζαν με τη σειρά τους σε απορία και τους ίδιουςτουςδογματικούς φιλοσόφους».