Η ζήλεια είναι ένα κοινό αλλά εξαιρετικά παρεξηγημένο συναίσθημα. Θεωρείται κακόβουλο και ασυμβίβαστο με την μεγαλοψυχία, γενναιοδωρία και αγάπη που πιστεύουμε ότι επιβάλλεται να νιώθουμε προς τους ανθρώπους γύρω μας, ιδιαίτερα τους πιο αγαπημένους.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική από αυτήν την εξιδανικευμένη εικόνα. Η ζήλεια έχει μια απόλυτα φυσιολογική διάσταση. Αναπτυξιακά είναι αναμενόμενο τα αδέλφια, ακόμη και τα πιο αγαπημένα, να ζηλεύουν το ένα το άλλο και να ανταγωνίζονται για την προσοχή των γονιών τους, την εμφάνιση, τις επιδόσεις τους. Η ζήλεια δεν μας μειώνει σαν ανθρώπους ούτε ακυρώνει τα γνήσια θετικά συναισθήματα που νιώθουμε για το πρόσωπο που ζηλεύουμε. Ακόμη και η πιο αφοσιωμένη μητέρα μπορεί να νιώθει ζήλεια για το αγαπημένο της παιδί, π.χ. για την ιδιαίτερα στενή σχέση του με τον πατέρα του. Στις ερωτικές σχέσεις η ζήλεια, μέσα σε φυσιολογικά όρια, δείχνει ότι νοιαζόμαστε για τον σύντροφό μας και θέλουμε να διαφυλάξουμε την σχέση μας.
Το πρόβλημα δεν είναι με το συναίσθημα της ζήλειας αλλά με το πώς το αντιμετωπίζουμε. Αν το απαγορεύουμε ή αρνούμαστε να το αναγνωρίσουμε, συνήθως δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Από τη σκιερή γωνιά που το έχουμε καταπιέσει, βρίσκει τον δρόμο στην επιφάνεια μέσω πλαγίων, πιο καταστροφικών δρόμων. Για παράδειγμα, ο άντρας που του ξεφεύγουν αρνητικά, υποτιμητικά σχόλια για την επιτυχία της γυναίκας του ή η μητέρα που διακόπτει εκνευρισμένα την τρυφερή σκηνή ανάμεσα σε κόρη και πατέρα με τη δικαιολογία ότι καθυστερούν.
Κάποιες φορές βεβαίως η ζήλεια ξεφεύγει από τα παραπάνω φυσιολογικά όρια και γίνεται παθολογική. Αυτό μπορεί να συμβεί σε όλες τις σχέσεις αλλά είναι ιδιαίτερα αισθητό στις ερωτικές σχέσεις. Χαρακτηριστικά συμπτώματα: κατηγορίες για επαναλαμβανόμενες εξωσυζυγικές σχέσεις του συντρόφου που βασίζονται σε άσχετα περιστατικά. Ανάκριση του συντρόφου και άκρως ελεγκτική συμπεριφορά, όπως ψάξιμο των προσωπικών αντικειμένων, παρακολούθηση των κλήσεων, απαγόρευση εξόδων. Η παθολογική ζήλεια σχετίζεται με αισθήματα ανεπάρκειας του ατόμου, που προσπαθεί, με την κτητικότητα και τον υπερβολικό έλεγχο του συντρόφου, να καλύψει την βαθιά προσωπική του ανασφάλεια. Είναι καταστροφική για την ψυχική υγεία, κάποιες φορές και την σωματική ακεραιότητα των ατόμων – καθώς μπορεί να οδηγήσει σε βία προς τον εαυτό ή τον σύντροφο.
Η ζήλεια είναι σαν ένα δίκοπο μαχαίρι. Όταν ξεφεύγει από τα όρια, καταστρέφει μια σχέση και καταδυναστεύει τη ζωή του ατόμου. Όταν όμως κινείται μέσα σε φυσιολογικά όρια, μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά. Για παράδειγμα η ζήλεια μπορεί να είναι υπενθύμιση ότι οι ερωτικοί σύντροφοι έχουν απομακρυνθεί και ότι χρειάζεται να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο φροντίζοντας τη σχέση τους. Αν, αντί για κατηγορίες και έλεγχο, το άτομο επιλέξει να μιλήσει ανοιχτά για την ανασφάλεια που αισθάνεται, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια ειλικρινή συζήτηση που θα βαθύνει την επικοινωνία και την αμοιβαία εμπιστοσύνη, ενισχύοντας έτσι τα θεμέλια μιας υγιούς σχέσης.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
