Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
«Εκεί, στο βάθος σου, μια πόλη είναι παλιά.
Κι όπως κάθε παλιό κουρέλι, ονειρεύεται,
συναρμολογεί τη σοφία του…»
Ελένη Δημητριάδου-Εφραιμίδου
Οι φετινές Γιορτές Παλιάς Πόλης και οι συνακόλουθες ξεναγήσεις, που υλοποίησε η γράφουσα στο πλαίσιό τους, έγιναν υπό τη σκιά καταστρεπτικών γεγονότων για τη χώρα μας. Όταν άρχισαν οι Γιορτές, φωτιές κατέκαιγαν τον Έβρο για πάνω από 2 βδομάδες, με εκκενώσεις χωριών, νοσοκομείων, καταστροφές ανείπωτες και αφανείς νεκρούς. Όταν τελείωσαν, πλημμύρες στη Θεσσαλία είχαν αφήσει πίσω τους τόνους λάσπης, κατεστραμμένες υποδομές, υγρούς τάφους ανθρώπων και ζώων.
Η λέξη «σκιά» λοιπόν δεν μπορούσε παρά να αποτελέσει συνοδό στις φετινές ξεναγήσεις. Έτσι, για να εκτιμήσουμε λίγο παραπάνω τα δέντρα εντός του αστικού ιστού, που μας χαρίζουν απλόχερα τη σκιά τους. Για να μιλήσουμε για σημαντικούς ανθρώπους, των οποίων η δράση αλλά και η σκιά πλανάται ακόμα, για διάφορους λόγους, πάνω από την παλιά Ξάνθη. Για να δούμε τη σκιά σε έργα τέχνης και τον ρόλο της.
Εκατοντάδες κάτοικοι της Ξάνθης αλλά και επισκέπτες αποδέχτηκαν την πρόσκληση και πήραν μέρος στις ξεναγήσεις. Καθώς αυτές υλοποιήθηκαν δωρεάν από το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης, όλοι οι Ξανθιώτες και οι Ξανθιώτισσες τους καλωσορίσαμε, τους δείξαμε το καλό μας πρόσωπο αλλά και τις αδυναμίες μας.
«Ο Πλάτανος και το Ρολόι είναι οι δύο ακραίες κολόνες που μας δένουν με το παρελθόν του κέντρου της Ξάνθης» (Θανάσης Μουσόπουλος). Η ξενάγηση ξεκινούσε από την κεντρική πλατεία με αποσπάσματα από το βιβλίο που επιμελήθηκε το 2014 ο κύριος Μουσόπουλος, με τον πολύ ταιριαστό τίτλο «Ανάσες και σκιές της παλιάς Ξάνθης».
Τα αρχοντικά, το παζάρι και η ιστορία τους, η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Μενεσίδη στο Χατζιδάκειο, η πρωτοποριακή δουλειά του Τριαντάφυλλου Βαΐτση και το σπίτι της σκιάς, η πρόταση του θιάσου σκιών «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη» για τοποθέτηση μεταλλικών φιγούρων του θεάτρου σκιών στο Πάρκο Λιμνίο, όλα συνόδευσαν τα βήματά μας και αφηγήθηκαν όχι μόνο το παρελθόν της παλιάς Ξάνθης αλλά και τη σύγχρονη πραγματικότητα της πόλης.
Τι να πεις όμως ως ξεναγός και πώς να δικαιολογήσεις παρατημένα μπουκάλια και ποτήρια μπροστά σε ιστορικό κτίριο, ογκώδη σκουπίδια πεταμένα σε πεζοδρόμιο κοντά στα ΚΤΕΛ, σακούλες να «ίπτανται» με τον αέρα πάνω από την πόλη;
Ας μη σπεύσουμε να κατηγορήσουμε τον Δήμο, που σίγουρα έχει κι αυτός μερίδιο ευθύνης. Πόσους όμως δημοτικούς υπαλλήλους καθαριότητας να βάλει να τρέχουν πίσω απ’ τον καθένα μας, που πάει π.χ. σε μια παιδική εκδήλωση στο Λιμνίο κι αφήνει πίσω του… συντρίμμια;
Στο μακρινό Τόκιο, και να θες, δεν υπάρχουν συχνά κάδοι στους δρόμους, καθώς οι κάτοικοι αλλά κι οι επισκέπτες κουβαλάνε τα σκουπίδια τους, χωρίς να τα πετάνε ανέμελοι όπου να ‘ναι. Κατ’ επανάληψη τουρίστες σε μικρές χώρες των Βαλκανίων και μακρινές χώρες της Βαλτικής μιλούν για το πόσο έχουν προοδεύσει τα κράτη αυτά ως προς την καθαριότητα στον δημόσιο χώρο. Εμείς; Έχουμε προοδεύσει σε απλές, καθημερινές συνήθειες ή μόνο στη νοσηρή φαντασία μας ως «ανώτεροι Έλληνες»;
Η παλιά πόλη της Ξάνθης σώθηκε χάρη στο όραμα κυρίως δύο ανθρώπων, του Κωνσταντίνου Θανόπουλου και του Ευάγγελου Πεντάζου, που πρωτοστάτησαν για την προστασία και διατήρησή της, ακόμα και κόντρα σε μερίδα της κοινωνίας της δεκαετίας του 1970.
Πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί ένα διαφορετικό όραμα για την εξέλιξη των Γιορτών Παλιάς Πόλης σε Γιορτές Καθαρής Πόλης, έστω για μία χρονιά; Η Ξάνθη με προγράμματα για παιδιά, εθελοντικές δράσεις, συνεντεύξεις και δράσεις με οδοκαθαριστές, σχετικές εκθέσεις φωτογραφίας ή ζωγραφικής και δράσεις εμψύχωσης για κατοίκους κι επισκέπτες θα μπορούσε να δείξει τον δρόμο και για άλλες πόλεις και χωριά της πατρίδας μας.
«Η καθαριότητα είναι η μισή αρχοντιά» λέει ο λαός μας. Τα πανέμορφα αρχοντικά της Ξάνθης, όσο μεγάλα κι αν είναι, δε φτάνουν για να κρύψουν την αρχοντοχωριατιά πολλών από μας, ούτε στην περίοδο των Γιορτών Παλιάς Πόλης ούτε τώρα που έκλεισαν τα φώτα και τα ηχεία.
