Το τελευταίο χρονικό διάστημα, ένα μέρος της φοιτητικής κοινότητας και ένα τμήμα πανεπιστημιακών δασκάλων, έχουν δημιουργήσει με πορείες και καταλήψεις, κλίμα έντασης στα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Ο κύριος λόγος που έχει δημιουργηθεί αυτή η ένταση είναι η απόφαση της κυβέρνησης με την οποία στοιχίζεται και η αξιωματική αντιπολίτευση, για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος ώστε να καταστεί επιτέλους και στην Ελλάδα δυνατή η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.
Οι αντιτιθέμενοι στην τροποποίηση του άρθρου 16 υποστηρίζουν ότι η λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων θα οδηγήσει στην υποβάθμιση των δημοσίων ιδρυμάτων. Με άλλα λόγια ισχυρίζονται ότι τα δυο μεγάλα κόμματα που εκφράζουν και εκπροσωπούν το 80% και πλέον του ελληνικού λαού απεργάζονται την υποβάθμιση των δημοσίων πανεπιστημίων.
Είναι βέβαια γεγονός ότι ορισμένη μερίδα των πανεπιστημιακών καθηγητών έχει λόγο να διαμαρτύρεται, καθώς με την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων ο υγιής ανταγωνισμός που θα αναπτυχθεί θα οδηγήσει τα δημόσια ιδρύματα στη βελτίωση του επιπέδου των παρεχόμενων σπουδών. Έτσι η μειοψηφία αυτή των διδασκόντων θα αναγκαστεί κάτω από την πίεση των φοιτητών να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες και να αφιερώνει πολύ περισσότερο χρόνο στα πανεπιστημιακά έργα, και πολύ λιγότερο στις εξωπανεπιστημιακές ενασχολήσεις.
Παράλογη όμως είναι η αντίδραση μέρους των φοιτητών, οι οποίοι γνωρίζουν ότι εκατοντάδες συνομήλικοι τους παίρνουν κάθε χρόνο τον δρόμο για ξένα πανεπιστήμια, ενώ σε αντίθετη περίπτωση, οι περισσότεροι από αυτούς θα μείνουν στον τόπο μας με όλα τα θετικά που αυτό συνεπάγεται. Δυστυχώς οι φοιτητές αδυνατούν να αντιληφθούν ότι η ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων θα επιβληθεί από την E.E. με τη «νομιμοποίηση» από το κράτος των παραρτημάτων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων που ήδη λειτουργούν στη χώρα μας. Αυτά δίνουν την ευκαιρία σε νέους ανθρώπους να μην πάνε κατευθείαν στο εξωτερικό αλλά να κάνουν τα πρώτα χρόνια των σπουδών τους στα εγχώρια παραρτήματα συνεχίζοντας μετά στο πανεπιστημιακό κέντρο. Αν αυτή είναι – και θα είναι και στο μέλλον – η κύρια μορφή της μη κρατικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, πρέπει να τονιστεί ότι, είτε αλλάξουμε το άρθρο 16 είτε όχι, το ελληνικό κράτος είναι αναγκασμένο να δεχθεί τα πτυχία που αποκτώνται με τον παραπάνω τρόπο. Βέβαια, το κράτος έχει τη δυνατότητα ελέγχου και καθορισμού λελογισμένων προϋποθέσεων για τη λειτουργία των παραρτημάτων, αλλά δεν έχει ούτε μπορεί να έχει στο μέλλον τη δυνατότητα της μη αναγνώρισης των επαγγελματικών δικαιωμάτων που απορρέουν από τέτοιου είδους διπλώματα, εκτός και αν αποφασίσει η χώρα μας να αποσυρθεί από την E.E. Επομένως, όσον αφορά αυτού του είδους την ιδιωτικοποίηση των σπουδών, κάθε κινητοποίηση για τη μη κρατική νομιμοποίηση δεν μπορεί παρά να έχει έναν ανώφελο χαρακτήρα.
Ήδη, στην Ελλάδα λειτουργούν ορισμένα ιδρύματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που είναι έτοιμα να γίνουν Πανεπιστήμια μόλις ο νόμος το επιτρέψει.
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του γνωστού Ελληνοαμερικανικού Κολλεγίου Deree με 4.500 σπουδαστές που καταβάλλουν δίδακτρα ύψους περίπου 5.000 ευρώ τον χρόνο με εγκαταστάσεις, βιβλιοθήκη, εργαστήρια, ηλεκτρονικά και αρκετούς δωρητές και με συνεχή αξιολόγηση από τις ΗΠΑ. Μάλιστα για την εισαγωγή στο κολλέγιο απαιτείται ο βαθμός των 3 τάξεων του Λυκείου να μην είναι μικρότερος από 14,5, καθώς και να γνωρίζει ο υποψήφιος πολύ καλά την αγγλική γλώσσα, να έχει συστατικές επιστολές και να επιτύχει σε συνέντευξη.
Αντίστοιχη περίπτωση είναι και αυτή του κολλεγίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης με αντίστοιχη αξιολόγηση από αρχές των ΗΠΑ και με ίδια αναγνώριση των πτυχίων στις ΗΠΑ, όπως λ.χ. το Χάρβαρντ, με 2.500 σπουδαστές που καταβάλλουν δίδακτρα περίπου 6.000 ευρώ τον χρόνο για τα προπτυχιακά και 11.000 ευρώ για τα μεταπτυχιακά προγράμματα.
Επίσης, το ίδιο συμβαίνει και με το ALBA Graduate Business School που είναι μη κρατικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός μεταπτυχιακών σπουδών στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και ιδρύθηκε το 1992. Λειτουργεί υπό μορφή σωματείου, με μέλη 51 ελληνικές επιχειρήσεις, υπό την αιγίδα του ΣΕΒ, της Ελληνικής Εταιρείας Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) και του EBEA. Σπουδάζουν περίπου 400 μεταπτυχιακοί φοιτητές που καταβάλλουν δίδακτρα 17.500 ευρώ.
Μπορούν, όμως, να μας πληροφορήσουν οι φανατικοί πολέμιοι των μεταρρυθμίσεων, αν γνωρίζουν άλλη χώρα όπου υπάρχουν αιώνιοι φοιτητές; Όπου τα χρόνια φοιτήσεως είναι απεριόριστα; Όπου δεν είναι υποχρεωτική η παρακολούθηση των μαθημάτων; Όπου οι φοιτητές έχουν την πλειοψηφία στην εκλογή των πρυτανικών και άλλων εκλογών; Όπου με συνταγματική διάταξη απαγορεύεται η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων; Όπου ουσιαστικά το άσυλο έχει καταλυθεί και το Πανεπιστήμιο έγινε χώρος παράνομων δράσεων; Όπου καταλήψεις εμποδίζουν τη διενέργεια εξετάσεων; Όπου υπάρχει συναλλαγή μεταξύ φοιτητών και καθηγητών κατά την εκλογή των διαφόρων οργάνων; Όπου δεν υφίσταται αξιολόγηση των καθηγητών; Όπου, τέλος, κανένα όργανο δεν παρακολουθεί εάν ο καθηγητής είναι συνεπής προς τις υποχρεώσεις του έναντι των φοιτητών;
Είναι αλήθεια ότι το αναθεωρημένο άρθρο 16 δεν θα αποτελέσει πανάκεια για την Ανώτατη Παιδεία. Το δημόσιο πανεπιστήμιο επιβάλλεται να παραμείνει ο βασικός κορμός της εκπαίδευσης. Αν δεν προχωρήσει η μεταρρύθμιση, τα κρατικά ΑΕΙ θα συνεχίσουν να πάσχουν από υποχρηματοδότηση, από αρκετούς ανεπαρκείς διδάσκοντες και από τις δημοκρατικοφανείς διαδικασίες. Το θέμα δεν είναι καν αν τα ιδιωτικά ή μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ θα είναι καλά πανεπιστήμια. Προϊόντος του χρόνου θα ιδρυθούν και καλά και κακά ιδρύματα. Το διακύβευμα της μάχης για το άρθρο 16 είναι η ελευθερία των πολιτών να επιχειρήσουν. Είτε συλλογικά (διά κοινωνικών φορέων όπως είναι η ΓΣΕΕ, ο ΣΕΒ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η εκκλησία κ.λπ.) είτε ιδιωτικά.
Από την άλλη, όμως, η ύπαρξη μη κρατικών πανεπιστημίων δεν πρόκειται να βλάψει. Αντιθέτως θα σταματήσει τη συναλλαγματική αιμορραγία της χώρας από τους χιλιάδες φοιτητές του εξωτερικού και πιθανώς να εισάγει τεχνογνωσία management στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εμφανίζονται να αγνοούν οι επικριτές της πρότασης αυτής ότι η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, είναι αναλογικά με τον πληθυσμό η πρώτη χώρα σε φοιτητική μετανάστευση. 51.138 Έλληνες νέοι σπουδάζουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού με άμεση συνέπεια την οικονομική αιμορραγία των οικογενειών τους. Τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο ευρώ καταβάλλονται ετησίως στο εξωτερικό, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν απειλείται. Αυτό που κινδυνεύει, από κάθε αλλαγή στον χώρο, είναι το τέλμα που δημιουργήθηκε εντός του. Τα μη κρατικά πανεπιστήμια μπορεί να γίνουν θρυαλλίδα ευρύτερων αλλαγών στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης.
Στη χώρα μας, ενδεχόμενη ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων θα δημιουργούσε τις βάσεις για την ανάπτυξη κλίματος υγιούς και αποδοτικού ανταγωνισμού, γεγονός που θα ωφελούσε και τα κρατικά πανεπιστήμια, τα οποία θα υποχρεώνονταν να ανταπεξέλθουν στις νέες εκπαιδευτικές απαιτήσεις. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο στις 200 πρώτες θέσεις όσον αφορά στην κατάταξη των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Παράλληλα, η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση της ανεργίας επιστημόνων και μη, καθώς θα ισοδυναμούσε με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας πανεπιστημιακής και διοικητικής υφής.
Από τη λειτουργία των μη κρατικών ΑΕΙ έστω και μετά το 2010 μόνο οφέλη μπορούν να προκύψουν για τη χώρα και τους πολίτες. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων θα οδηγήσει και στην πραγματική αξιολόγησή τους, έστω και αν αυτή στις παρούσες συνθήκες δεν γίνεται δεκτή. Επίσης, θα αυξηθεί ο αριθμός των φοιτητών που θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν το αντικείμενο του ενδιαφέροντός τους και θα οδηγηθούν στην κατάργηση σχολές κυρίως ΤΕΙ, αλλά και ΑΕΙ που οι απόφοιτοί τους δεν έχουν κανένα ρόλο στην παραγωγή. Η εξοικονόμηση συναλλάγματος θεωρείται δεδομένη, ενώ παράλληλα θα δοθεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία σε θεσμούς, όπως η εκκλησία και η τοπική αυτοδιοίκηση, να δημιουργήσουν τμήματα που θα καταρτίσουν τα νέα στελέχη τους. Η ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα αποβεί ευεργετική για την Ελλάδα συνεισφέροντας σημαντικά στην αναβάθμιση της ποιότητας και στην ανταγωνιστικότητα των Ελληνικών Πανεπιστημίων στο Διεθνές εκπαιδευτικό περιβάλλον. Παράλληλα, θα συμβάλλει στην παροχή περισσοτέρων και καλυτέρων επιλογών και ευκαιριών στους νέους, στο δραστικό περιορισμό της φοιτητικής μετανάστευσης, στην αποτροπή διαρροής σημαντικού επιστημονικού κεφαλαίου στο εξωτερικό και στη μετατροπή της χώρας μας από χώρα εξαγωγής σε χώρα προσέλκυσης ξένων φοιτητών.
Νίκος Σεργκενλίδης
Δικηγόρος
