Γράφει ο Θεόδωρος Γεωργίου, Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Εδώ και χρόνια με τον Νίκο Μουζέλη διεξάγουμε και εγώ και εκείνος μεταξύ μας και στα σεμινάρια των Πανεπιστημίων και στη δημόσια πολιτική σφαίρα δημιουργικούς διαλόγους και καρποφόρες συζητήσεις. Με την ευκαιρία της δημοσίευσης ενός άρθρου του Νίκου Μουζέλη (βλ. εφημερίδα «Τα Νέα», 9-10 Δεκεμβρίου 2023) με τον τίτλο «Τεχνολογία και παγκοσμιοποίηση», μου δίδεται η δυνατότητα για έναν ακόμη επιστημονικό διάλογο μαζί του.
Εξαρχής διευκρινίζω ότι οι πραγματολογικές προϋποθέσεις του διαλόγου μεταξύ μας είναι οι συνθήκες του επικοινωνιακώς πράττειν (κατά τον Χάμπερμας). Δηλαδή είμαστε και οι δυο μας οι δρώντες και ως ομιλητές εντός του ελεύθερου και ανεξουσίαστου διαλόγου. Τώρα μετά τη μεθοδολογική αυτή διευκρίνιση θα ήθελα να ανασυγκροτήσω την προβληματική που θέτει ο Μουζέλης. Κατά την άποψή μου ο Μουζέλης στο κείμενό του ερευνά δύο θεωρητικο-πολιτικά πράγματα. Ξεκινώντας από την τωρινή και τη σημερινή εκδοχή της τεχνολογίας θέτει το ερώτημα ποια είναι η κοινωνία στην οποία ζούμε. Μπορεί η τεχνολογία στη σημερινή εκδοχή της να καταστεί η πραγματολογική προϋπόθεση για την απελευθέρωση του ανθρώπου; Ή κατά τη διατύπωση του Μουζέλη (επί λέξει): «Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στην τωρινή περίοδο μπορεί να οδηγήσει στην ευημερία όλων;»
Το άλλο «πράγμα» που εξετάζει ο Μουζέλης στο άρθρο του είναι το εξής (κατά τη δική μου θεωρητική ανασυγκρότηση): Πώς και γιατί η τεχνολογική εξέλιξη στην εποχή της παγκοσμιοποίησης έφτασε σε τέτοια επίπεδα ανάπτυξης ώστε ο ίδιος ο άνθρωπος να καθίσταται αριθμητικό μέγεθος.
Κάνω τώρα το επόμενο βήμα του στοχασμού μου: Αποδέχομαι ότι πράγματι έχουμε δύο διαφορετικούς τύπους ανάπτυξης σ’ αυτές τις δύο ιστορικές περιόδους για τις οποίες μιλάει ο Μουζέλης. Ο τύπος ανάπτυξης της Βιομηχανικής Επανάστασης του 19ου αιώνα λειτουργεί συμφιλιωτικά με τη φύση και τελικά με την ίδια την υπόσταση του ανθρώπου. Και στις μέρες μας η ανάπτυξη της Ψηφιακής Επανάστασης (δηλαδή η νέα τεχνολογία) έχει κατασκευάσει αγεφύρωτα χάσματα ανάμεσα στον άνθρωπο και την ίδια τη ζωή του ως υπαρκτική συνθήκη.
Και το ερώτημα είναι το εξής: Αραγε η ανθρώπινη κοσμοεικόνα για τον εικοστό πρώτο αιώνα και τελικά η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη εξαρτώνται από τη δυναμική της τεχνολογικής ανάπτυξης;
Υποστηρίζω ότι κατά την ιστορική φάση της νεωτερικότητας (19ος αιώνας έως σήμερα) εφαρμόστηκαν τύποι και μοντέλα ανάπτυξης τα οποία, εάν δεν είχαν καταστεί πολιτικό αντικείμενο του εκάστοτε πολιτικού συστήματος, θα μπορούσαν να μετατραπούν σε «πυρηνική βόμβα» για την ανθρώπινη ύπαρξη.
Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια παγκόσμια πραγματολογική συνθήκη η οποία μπορεί να μας οδηγήσει είτε στην εξάλειψη της φτώχειας, οπότε και στην ευημερία όλων, είτε στην καταστροφή του πλανήτη!
Στο αρχικό ερώτημα τι συμβαίνει με τη νέα τεχνολογία (τις ψηφιακές εκδοχές και μορφές της) δεν μπορώ να απαντήσω παρά μόνον εάν δούμε χειροπιαστά τα αποτελέσματα της νέας τεχνολογίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Τελικά με την ψηφιακή κοινωνία που φτιάξαμε θα σωθούμε ή θα καταστραφούμε; Αυτό είναι τελικά το θεμελιώδες πρόβλημα που πλανάται πάνω από τα κεφάλια μας και το οποίο ο ίδιος ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει!
