Κάποιες φορές στη ζωή ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες που φαίνονται ανυπέρβλητες – από μια οδυνηρή κατάσταση, όπως απώλεια, κρίση στη δουλειά ή σε μια σχέση, μέχρι μια σοβαρότερη ψυχική κατάσταση, όπως άγχος ή κατάθλιψη. Αυτές τις στιγμές βιώνουμε το πρόβλημα σαν μια τεράστια, ενιαία μάζα που μας συνθλίβει.
Για παράδειγμα ο Γιώργος πάσχει από κατάθλιψη. Αν τον ρωτήσεις, θα σου πει ότι νιώθει χαμένος στο απόλυτο σκοτάδι. Αν κοιτάξουμε όμως πιο προσεκτικά τι βιώνει ο Γιώργος θα διακρίνουμε 4 συστατικά κομμάτια της εμπειρίας της κατάθλιψης: Σκέψεις, Συναισθήματα, Σωματικές αισθήσεις και Συμπεριφορά. Οι Σκέψεις είναι υπερβολικά αρνητικές, και παρουσιάζουν τον κόσμο μέσα από μαύρα γυαλιά («Δεν αξίζω τίποτε», «Δεν υπάρχει ελπίδα»). Τα Συναισθήματά του είναι αβάσταχτη θλίψη και αγωνία. Το Σώμα του είναι βαρύ και στραγγισμένο από ενέργεια. Η Συμπεριφορά του έχει κι αυτή αλλάξει, καθώς απομονώνεται. Το κάθε ένα από τα παραπάνω 4 κομμάτια επηρεάζει και επηρεάζεται από τα άλλα. Η θλίψη του ενισχύει τις αρνητικές σκέψεις αλλά και οι αρνητικές σκέψεις εντείνουν τη θλίψη. Το σώμα επηρεάζεται από το βάρος των μαύρων σκέψεων και της θλίψης αλλά και τα επιδεινώνει με τη σειρά του: Νιώθοντας το σώμα του βαρύ, τον κάνει να αισθάνεται χειρότερα και να νιώθει πιο ανίκανος. Όλα τα παραπάνω τον οδηγούν στην παραίτηση και απομόνωση. Από την άλλη η απομόνωση εντείνει τη θλίψη και τις αρνητικές σκέψεις και ούτω καθεξής σε ένα φαύλο κύκλο. Κάποια από αυτά τα μέρη ο Γιώργος δεν μπορεί να τα ελέγξει καθόλου: δεν μπορεί να κάνει τον εαυτό του να μην στεναχωριέται. Κάποια τα ελέγχει μερικώς, όπως τις Σκέψεις και το Σώμα: Μπορεί να σκεφτεί κάτι θετικό αν και δεν μπορεί να απαλλαγεί από τις αρνητικές σκέψεις. Επίσης μπορεί να χαλαρώσει τους μύες και να ελαφρύνει το σφίξιμο με αναπνευστικές ασκήσεις και ασκήσεις χαλάρωσης, αν και δεν μπορεί να ελέγξει άμεσα την έλλειψη ενέργειας. Τη Συμπεριφορά μπορεί να την ελέγξει πλήρως.
Αναλύοντας την εμπειρία με αυτόν τον τρόπο μας επιτρέπει να πάρουμε τη θέση του παρατηρητή προς αυτά που βιώνουμε και να σκεφτούμε ψύχραιμα τι μας συμβαίνει και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. Για παράδειγμα πολλές φορές οι πρώτες κινήσεις που σπάνε έναν φαύλο κύκλο ξεκινάνε από την αλλαγή της συμπεριφοράς. Άμα ο Γιώργος αποφασίσει να σπρώξει τον εαυτό του να κάνει κάποια μικρά βήματα, όπως να συναντήσει κάποιους έμπιστους φίλους ή να πάει καθημερινά μια μικρή βόλτα, η αλλαγή στη Συμπεριφορά θα κινητοποιήσει περαιτέρω αλλαγές στις Σκέψεις, Σώμα και Συναισθήματα. Ο φαύλος κύκλος θα αρχίσει να αλλάζει. Σταδιακά θα αρχίσει να διακρίνει φιγούρες στο απόλυτο σκοτάδι, μικρές ενδείξεις που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει που βρίσκεται και προς τα που πρέπει να κινηθεί για μια έξοδο.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
