Είναι σημαντική η ανάγκη να ασκούμε έλεγχο στη ζωή μας. Συνδέεται στενά με την δυνατότητα να αποφασίζουμε και να δρούμε αυτόνομα, να βάζουμε την προσωπική μας ‘στάμπα’ στο περιβάλλον και γι’ αυτό ενισχύει την αυτοεκτίμηση και τη γενικότερη αίσθηση ικανοποίησης στη ζωή. Η ανάγκη ελέγχου όμως είναι υπερβολικά αναπτυγμένη σε κάποια άτομα, σε βαθμό που να δημιουργεί συναισθηματικές δυσκολίες και προβλήματα στις σχέσεις τους.
Μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε τέτοια άτομα στο περιβάλλον μας. Είναι ο προϊστάμενος που παρακολουθεί στενά όλες τις κινήσεις μας και απαιτεί να γνωρίζει τις λεπτομέρειες των ενεργειών μας. Συχνά δυσκολεύεται να αναθέσει αρμοδιότητες σε άλλους στην πεποίθησή του ότι μόνο ο ίδιος θα μπορέσει να τις φέρει εις πέρας σε ικανοποιητικό βαθμό. Είναι ο σύντροφος που προσπαθεί να ελέγξει κάθε πλευρά της ζωής μας, από τον τρόπο οργάνωσης του σπιτιού και την διαχείριση των οικονομικών μέχρι τις κοινωνικές επαφές και ακόμη και τον τρόπο που ντυνόμαστε. Είναι η υπερπροστατευτική μητέρα που αποφασίζει για μας ή ο απόλυτος πατέρας που προσπαθεί να ελέγξει τις σκέψεις και τη συμπεριφορά μας. Ο τρόπος άσκησης ελέγχου διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Κάποιες φορές είναι η ανοιχτή καταπίεση που μπορεί να φθάσει και στο σημείο της ψυχολογικής ή σωματικής βίας. Άλλοτε πάλι είναι η καλυμμένη άσκηση ελέγχου με την χρήση πλάγιων μεθόδων όπως η δημιουργία ενοχών στον άλλον ή ο συναισθηματικός εκβιασμός. Το κοινό χαρακτηριστικό όμως σε όλες τις περιπτώσεις είναι μια βασική έλλειψη εμπιστοσύνης στον άλλον, στις ικανότητές του, στις προθέσεις του, στην αξιοπιστία του.
Είναι γενικώς αποδεκτό στην ψυχολογία ότι η σχέση μας με τους άλλους αντανακλά την σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. Πίσω από την υπερβολική ανάγκη ελέγχου κρύβεται πάντοτε, σαν σκιά, ο φόβος. Για λόγους που έχουν να κάνουν με την παιδική του ηλικία το άτομο διακατέχεται από μια βαθιά εσωτερική ανασφάλεια και το άγχος ότι θα φανεί ανεπαρκής στα μάτια των άλλων. Συναισθήματα που έχει καταπιέσει του προκαλούν σύγχυση, τον φοβίζουν και τον κάνουν να δυσανασχετεί κάτω από την πίεση που του ασκούν. Στην απελπισμένη του προσπάθεια να καλύψει αλλά και να ξεπεράσει αυτή την εσωτερική σύγχυση και αναταραχή, στρέφεται στον εξωτερικό κόσμο και αναζητά εναγωνίως καταστάσεις και πρόσωπα που μπορεί να ελέγξει. Με άλλα λόγια, η ανάγκη για εξωτερική ‘τάξη’, για απόλυτο έλεγχο των άλλων και του περιβάλλοντος κρύβει την εσωτερική ‘ακαταστασία’, την συναισθηματική αναταραχή και έλλειψη εσωτερικού ελέγχου. Γι’ αυτό και όταν το άτομο αρχίζει να βάζει σε τάξη τον εσωτερικό του κόσμο, όταν κατανοεί και επεξεργάζεται τις εσωτερικές του αγωνίες και συναισθήματα, τότε χαλαρώνει και η πίεση που ασκεί στους άλλους υποχωρεί. Είναι σαν μια θαυμαστή ψυχολογική τραμπάλα. Όσο η αίσθηση εσωτερικού ελέγχου αυξάνεται, τόσο η ανάγκη για αυστηρό εξωτερικό έλεγχο μειώνεται.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
