«Μην σκέφτεσαι έτσι! Σκέψου θετικά!». Σίγουρα έχουμε ακούσει ή έχουμε πει αυτά τα λόγια σε κάποιον δικό μας ή φίλο που σκέφτεται αρνητικά για μια κατάσταση ή για τον εαυτό του. Είναι αλήθεια ότι οι επίμονες αρνητικές σκέψεις μπορούν να έχουν καταστροφική επίδραση στην ζωή μας, επηρεάζοντας συναισθήματα και συμπεριφορά μέχρι και την ίδια τη ψυχική μας υγεία. Δεν προκαλούν όμως οι σκέψεις, ακόμη και οι αρνητικές, τις δυσκολίες μας. Το πρόβλημα είναι η σχέση μας με τις σκέψεις.
Αντιμετωπίζουμε τις σκέψεις σαν αλήθειες, τις πιστεύουμε και γι’ αυτό τις φοβόμαστε όταν λένε κάτι αρνητικό, νιώθουμε υπεύθυνοι για αυτές, πιστεύουμε ότι έχουμε τη δύναμη να τις ελέγξουμε κι όταν δεν το καταφέρνουμε αισθανόμαστε αδύναμοι. Όμως ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ! Είναι απλά σκέψεις, απόψεις, εσωτερικές φωνές. Μπορεί να εκφράζουν επιθυμίες ή αντίθετα βαθύτερους φόβους μας. Κάποιες σχετίζονται με την αίσθηση προσωπικής αξίας που αναπτύξαμε νωρίς στη ζωή, όπως οι απόλυτες, γενικευμένες δηλώσεις «Δεν αξίζω» ή «Οι δικές μου ανάγκες δεν είναι σημαντικές». ‘Μιλάνε’ για το μέλλον, κάνοντας με βεβαιότητα δυσοίωνες προβλέψεις, όπως «Δεν θα τα καταφέρω!» ή «Τίποτα δεν θα αλλάξει». Δεν μπορούν όμως να ορίσουν το μέλλον, δεν είναι προφητείες, απλά ιδέες, φόβοι. Η συνειδητοποίηση ότι οι σκέψεις δεν είναι αλήθειες μπορεί να μας απελευθερώσει από την τυραννική επιρροή τους. Σκεφτείτε τη διαφορά ανάμεσα στο «Είμαι άχρηστος» και στο «Έχω τη σκέψη ότι είμαι άχρηστος» ή ανάμεσα στο «Δεν θα τα καταφέρω» και στο «Έχω τη σκέψη ότι δεν θα τα καταφέρω». Η δεύτερη διατύπωση της σκέψης μας θυμίζει ότι αυτό που λέει δεν πρέπει να το πάρουμε σαν απόλυτη αλήθεια, απλά σαν μια ιδέα.
Μια άλλη λανθασμένη αντίληψη για τις σκέψεις είναι ότι μπορούμε να τις ελέγξουμε πλήρως. Είναι αλήθεια ότι μπορούμε να ασκήσουμε κάποιον έλεγχο στις σκέψεις μας. Όμως ο έλεγχος αυτός είναι περιορισμένος. Οι σκέψεις μπαινοβγαίνουν στο μυαλό μας ανεξέλεγκτα. Όταν παλεύουμε να απομακρύνουμε κάποιες από αυτές, πολλές φορές καταλήγουμε να τις κρατάμε κολλημένες στο μυαλό μας. Ο φόβος των σκέψεων τις κάνει να ‘κολλάνε’ στο μυαλό μας, όπως το φαγητό κολλάει κατά το μαγείρεμα σε ένα παλιό τηγάνι. Αν αντίθετα κάνουμε ένα βήμα μακριά από τις σκέψεις μας, τις αντικρύσουμε με περιέργεια και ενδιαφέρον αλλά χωρίς φόβο, τότε θα τις δούμε από κάποια απόσταση σαν αυτό που πραγματικά είναι: εφήμερα πνευματικά γεγονότα που μπαινοβγαίνουν στην επιφάνεια του μυαλού μας όπως τα σύννεφα περνάνε στον ουρανό, ιδέες που προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τον εαυτό μας αλλά δεν μας ορίζουν. Αυτή ακριβώς η αποστασιοποίηση βοηθάει το μυαλό μας να γίνει σαν αντικολλητικό τηγάνι: δεχόμαστε τις σκέψεις, τις παρατηρούμε και τις μελετάμε, αλλά μετά τις αφήνουμε να φύγουν ανενόχλητες, χωρίς να κολλάνε στο μυαλό ή τη ζωή μας.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
