Όταν κάτι σημαντικό απειλείται, όπως η ζωή μας, τότε ο οργανισμός ‘σφίγγεται’ και ετοιμαζόμαστε για φυγή ή επίθεση. Μυαλό και σώμα ενεργοποιούν αυτόματα το σύστημα Αποφυγής του κινδύνου. Αυτό είναι φυσιολογικό και χρήσιμο όταν πρέπει να αντιμετωπίσουμε έναν πραγματικό εξωτερικό κίνδυνο. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτό που φοβόμαστε είναι εσωτερικό κομμάτι του εαυτού μας, όπως δυσάρεστα έντονα συναισθήματα ή αρνητικές σκέψεις για την ζωή και το μέλλον μας;
Ο οργανισμός ενεργοποιεί τον ίδιο μηχανισμό Αποφυγής είτε η απειλή έρχεται από έξω είτε από μέσα μας: το σώμα σφίγγεται φοβισμένα, μας πλημμυρίζει άγχος και το μυαλό μας παλεύει απελπισμένα να απαλλαχθεί από τις δυσάρεστες σκέψεις και συναισθήματα που νιώθει ότι το απειλούν. Κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν την άμυνα της Αποφυγής υπερβολικά στη ζωή τους. Φοβούνται έντονα συναισθήματα, όπως τον πόνο ή τον θυμό τους. Ίσως δεν διδάχτηκαν από τους γονείς τους να διαχειρίζονται αυτά τα συναισθήματα ή έμαθαν να καταπιέζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους για να γίνουν αποδεκτοί από το περιβάλλον τους. Όμως κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από την εσωτερική του εμπειρία. Ούτε μπορεί να εξαλείψει δυσάρεστα συναισθήματα, όσο κι αν παλεύει μαζί τους. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα συνεχίζουν να υπάρχουν και επηρεάζουν με ασυνείδητους μηχανισμούς την συμπεριφορά αλλά και την αίσθηση ευεξίας και ψυχική υγεία του ατόμου. Η αποφυγή επηρεάζει και την ποιότητα των σχέσεων που δημιουργούμε. Για παράδειγμα κάποιοι μπορεί να ένιωσαν νωρίς την απόρριψη και τρόμαξαν με τον πόνο και την ντροπή που τους προκάλεσε. Έτσι έφθασαν να φοβούνται ακόμη και την δικιά τους ανάγκη να έρθουν κοντά σε κάποιον άλλον, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν. Σαν ενήλικες επιλέγουν τη μοναξιά ή εφήμερες σχέσεις ή συντρόφους που δεν θα μπορέσουν να τους πλησιάσουν, απρόσιτους συναισθηματικά. Ακόμη και αργότερα, αν κάνουν παιδιά, το βρίσκουν δύσκολο να τα προσεγγίσουν συναισθηματικά. Φροντίζουν τις πρακτικές ανάγκες τους αλλά δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν ανοιχτά την αγάπη τους γι’ αυτά.
Η υπερβολική χρήση της Αποφυγής οδηγεί στην καταπίεση μεγάλων τμημάτων του εαυτού μας και τελικά στην διαστρέβλωση της ίδιας μας της ταυτότητας. Επιπλέον περιορίζει σημαντικά την εμπειρία μας, την ελευθερία επιλογών μας στη ζωή. Όταν ο νους μας εστιάζεται στην αποφυγή δυσάρεστων σκέψεων και συναισθημάτων, τότε υψώνει γύρω του άμυνες, με αποτέλεσμα η εμπειρία μας να στενεύει. Νοητικά αλλά και συναισθηματικά ‘στριμωχνόμαστε’. Αντίθετα η διάθεσή μας να προσεγγίσουμε, να γνωρίσουμε και να αποδεχτούμε όλα τα κομμάτια του εαυτού μας ανοίγει το πεδίο δυνατοτήτων μας. Μας επιτρέπει να κάνουμε επιλογές και να χαράξουμε μια πορεία που αντιπροσωπεύει γνήσια αυτό που πραγματικά είμαστε, το δυναμικό μας, τις επιθυμίες και όνειρά μας. Η αποδοχή του εαυτού μας είναι το κλειδί για την αυτοπραγμάτωση και ο ακρογωνιαίος λίθος για την γνήσια επαφή και δημιουργία ζεστών, αυθεντικών σχέσεων με άλλους.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
2 ΦΩΤΟ: messari (ΠΡΟΣΩΠΑ) & apofigi (ΔΙΑΦΟΡΕΣ)
