Το άτομο στα πρόθυρα της αυτοκτονίας είναι χαμένο σε μια δύνη μαύρων σκέψεων για την ζωή και το μέλλον του. Αν έχει οικογένεια, συνήθως πιστεύει ότι τους είναι βάρος, ότι θα είναι καλύτερα χωρίς αυτόν. Η πραγματικότητα είναι ακριβώς αντίθετη. Οι συνέπειες της αυτοκτονίας για την οικογένεια που μένει πίσω είναι τραγικές. Τα οδυνηρά συναισθήματα για την απώλεια του αγαπημένου εντείνονται και περιπλέκονται από το γεγονός ότι διάλεξε ο ίδιος να βάλει τέλος στη ζωή του. Ο πόνος της απώλειας συμβαδίζει συχνά με θυμό για τον αγαπημένο που τους ‘εγκατέλειψε’. Το σοκ ακολουθεί η σύγχυση για τους λόγους που οδήγησαν σ’ αυτήν την ενέργεια. Βασανιστικά ερωτήματα για το αν ευθύνονται οι ίδιοι ή αν θα μπορούσαν να το είχαν αποτρέψει κατακλύζουν το μυαλό τους. Και βεβαίως το στίγμα της αυτοκτονίας για την οικογένεια είναι βαρύ. Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει με προκατάληψη την ψυχική διαταραχή, πόσο άλλωστε περισσότερο όταν αυτή οδηγεί το άτομο στην αυτοκτονία.
Πέρα από τις άμεσες συναισθηματικές αντιδράσεις η αυτοκτονία μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των μελών της οικογένειας. Διεθνείς έρευνες επανειλημμένα έχουν δείξει ότι ένα επεισόδιο αυτοκτονίας στην οικογένεια αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση στο μέλλον ενός νέου κρούσματος αυτοκτονίας στους κόλπους της. Με άλλα λόγια συναντάμε υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών σε παιδιά ή άλλους συγγενείς ατόμων που αυτοκτόνησαν σε σχέση με το τι συμβαίνει στον γενικό πληθυσμό.
Είναι για αυτόν ακριβώς το λόγο που οι οικογένειες που πλήττονται από την αυτοκτονία χρειάζονται στήριξη από το άμεσο και ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον. Αντί για προκατάληψη αξίζει να τους προσφέρουμε κατανόηση και αν χρειαστεί πρακτική βοήθεια. Ο πόνος της αυτοκτονίας του αγαπημένου ίσως δεν ξεπερνιέται ποτέ. Όμως οι αρνητικές του επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των μελών, και ιδιαίτερα των παιδιών, μπορεί να μετριαστούν σημαντικά, αν η οικογένεια κρατήσει μια ανοιχτή στάση που υποστηρίζει τον προβληματισμό για τα αίτια αλλά και τις συνέπειες της αυτοκτονίας για όλους και παρέχει ένα ασφαλές υποστηρικτικό πλαίσιο για την έκφραση ακόμη και των πιο δύσκολων συναισθημάτων. Βέβαια η πρόληψη είναι η καλύτερη λύση. Πολλές φορές το άτομο που σκέφτεται την αυτοκτονία μιλάει στους γύρω του για την ματαιότητα της ζωής του και για την πεποίθησή του ότι οι άλλοι θα ήταν καλύτερα χωρίς αυτόν. Είναι προτιμότερο ο συγγενής ή φίλος του ατόμου να τον ρωτήσει ανοιχτά αν σκέφτεται την αυτοκτονία. Αυτή η ερώτηση δεν θα βάλει την ιδέα στο κεφάλι του ατόμου, όπως ίσως φοβούνται. Αντίθετα θα τους επιτρέψει να ζητήσουν βοήθεια ειδικού για να αποτρέψουν μια τραγική κατάληξη. Η έγκαιρη αναγνώριση του κινδύνου ίσως δώσει την ευκαιρία στην οικογένεια να πείσει το άτομο ότι το βάρος του εκούσιου θανάτου του θα είναι εξαιρετικά πιο ολέθριο για όλους από το βάρος των τωρινών δυσκολιών της ζωής του.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
