Η Αποκριά στον Πόντο

Η Αποκριά λεγόταν εμπονέστα ( προέρχεται από την λέξη απονήστια). Τα φαγητά που περίσσευαν από την προηγούμενη ημέρα της αποκριάς τα έδιναν σε φτωχές τουρκάλες που τριγυρνούσαν στις ελληνικές γειτονιές για τον σκοπό αυτό. Χαρακτηριστική είναι η ερώτηση που απηύθυναν οι τουρκάλες μόλις αντίκριζαν μια ελληνίδα νοικοκυρά: Κόγκσου, αρτούχ – μαρτούχ γιόκμου; Δηλαδή: Γειτόνισσα, περισσεύματα – ξε περισσεύματα δεν έχει; Και οι ελληνίδες σχολίαζαν μεταξύ τους: Οσήμερον οι τουρξάδες α έχ’νε μπαϊράμ. Δηλαδή: Σήμερα οι τουρκάλες θα έχουν Πάσχα. Δικαίωμα να φάνε από τα περισσεύματα είχαν μόνο όσοι ξενυχτούσαν διασκεδάζοντας χωρίς να κοιμηθούν καθόλου. Αν κάποιος κοιμόταν έχανε το δικαίωμα. Πριν κοιμηθούν το βράδυ της αποκριάς σφράγιζαν το στόμα τους για την περίοδο της νηστείας τρώγοντας ένα αυγό και λέγοντας: Με τ’ ωβόν εβούλωσά το, με τ’ ωβόν θ’ ανοίγ’ ατο. Δηλαδή με το τέλος της νηστείας, μετά την ανάσταση το πρώτο μη νηστίσιμο που θα φάει θα είναι το κόκκινο αυγό. Οι Πόντιοι ήταν πολύ αυστηροί με την νηστεία. Ακόμη και η μύτη αν άνοιγε ενός παιδιού, του έλεγαν να φτύσει το αίμα και να μην το καταπιεί για να μην καταλύσει τη νηστεία.Η Καθαρά Δευτέρα στον ΠόντοΣτον Πόντο η Καθαρή Δευτέρα δεν ήταν ημέρα γλεντιού και πετάγματος αετού. Ήταν ημέρα γενικού καθαρισμού όλων των σκευών και αντικειμένων που είχαν σχέση με το φαγητό. Για τον τελειότερο καθαρισμό χρησιμοποιούσαν την κατενή. Η κατενή είναι η γνωστή στους παλαιότερους αλισίβα. Σε ένα καζάνι έβραζαν νερό με στάχτη και μ’ αυτό καθάριζαν τα μεταλλικά και ξύλινα σκεύη και αντικείμενα. Τα κρεατοκούρα, τα ξύλινα κούτσουρα που επάνω έκοβαν τα κρέατα και έφτιαχναν και κιμά, όχι μόνο τα έπλεναν αλλά και τα έξυναν με αιχμηρά εργαλεία για να εξαφανιστεί κάθε ίχνος λίπους που ενδεχομένως είχε εισχωρήσει στο ξύλο. Παρομοίως έξυναν και τα κοβλάκια (ξύλινα δοχεία για βούτυρο) και τα καρσάνια (ξύλινες λεκάνες). Τα χάλκινα σκεύη αφού τα έπλεναν, τα έτριβαν με στάχτη για να γυαλίσουν. Επί πλέον καθάριζαν και τα διάφορα στρωσίδια του σπιτιού.Ο ΚΟΥΚΑΡΑΣΤον κουκαρά κατασκεύαζαν οι γυναίκες κρυφά από τα παιδιά τους. Αυτός αποτελούνταν από ένα μεγάλο κρεμμύδι πάνω στο οποίο κάρφωναν σε ημικύκλιο εφτά φτερά από κότα ή κόκορα (όσες οι εβδομάδες της νηστείας). Χωρίς να γίνουν αντιληπτές από τα παιδιά τον κρεμούσαν από το ταβάνι. Το κρέμασμα γινόταν την Καθαρά Δευτέρα πολύ νωρίς. Έτσι όταν ξυπνούσαν τα παιδιά αντίκριζαν τον κουκαρά να κρέμεται από το ταβάνι και να κουνιέται. Αν δεν συμμορφώνονταν με το κράτημα της νηστείας τα φοβέριζαν ότι θα τα φάει ο κουκαράς. Με τρόπο φυσούσαν τον κουκαρά που καθώς κουνιόταν και περιστρέφονταν προκαλούσε τον φόβο. Κάθε εβδομάδα που περνούσε αφαιρούσαν και ένα φτερό μέχρι να τελειώσουν όλα με το τελείωμα της νηστείας.ΕΘΙΜΑ ΑΠΟΚΡΙΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ Αποκριάτικα έθιμα είχαν και οι Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας οι οποίοι όταν ήρθαν στη μητέρα Ελλάδα τα έφεραν μαζί τους και τα διατηρούν έως και σήμερα. Μερικά από αυτά τα αναβιώνουν οι σύλλογοι Ποντίων.Tα ΠερίγελιαΌπου μαζεύονταν, έτρωγαν, γλεντούσαν και κορόϊδευαν τον καθένα για ότι έκανε.ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ ΜΩΜΟΓΕΡΩΝΒγαλμένο από την ποντιακή παράδοση που προέρχοταν από την περίοδο της τουρκοκρατίας όταν μεταμφιεσμένοι αντάρτες κατέβαιναν στα χωριά με σκοπό την συλλογή πληροφοριών και έτσι ανύψωναν το ηθικό των συμπατριωτών τους. Αυτό το έθιμο το αναβιώνουν πολλοί σύλλογοι Ποντίων σε αποκριάτικες εκδηλώσεις τους.ΤΖΑΜΑΛΑ έθιμο της καμήλαςΜεταμφιέζονται δυο νέοι με σκοπό να εντυπωσιάσουν τους θεατές με την θεαματική και εξωτική μορφή της καμήλας. Με κινήσεις αυτοσχέδιες προσπαθούν να ψυχαγωγήσουν το κοινό τους.ΤΟ ΓΑΙΤΑΝΑΚΙΕίναι ένας χορός που δένει με την γιορτή της αποκριάς. Το έφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας.Στήνουν τον χορό 13 άτομα που ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο όπου από την κορφή του ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες με διαφορετικό χρώμα η καθεμιά. Αυτές λέγονται γαϊτάνια. Οι χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν μαζί σε 6 ζευγάρια. Κάθε χορευτής εναλλάσσετε με το ταίρι του. Όπως γυρνούν πλέκουν τις κορδέλες γύρω από τον στύλο και έτσι δημιουργείται χρωματιστή πλεξούδα.Ο χορός αυτός συμβολίζει τον κύκλο της ζωής από τη χαρά στην λύπη-τον χειμώνα από την άνοιξη-τη ζωή από τον θάνατο και αντίθετα.ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣτις περισσότερες περιοχές της Μικράς Ασίας ήταν μια ζωγραφιά με μια γυναίκα που είχε σταυρωμένα χέρια που προσευχόταν, χωρίς στόμα λόγω νηστείας και με 7 πόδια που αναπαραστούσαν τις εφτά εβδομάδες έως την ανάσταση και έτσι μετρούσαν τις εβδομάδες.ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ