Έντονος είναι ο προβληματισμός γύρω μας για την εξάρτηση από ουσίες, όπως αλκοόλ και ναρκωτικά. Ανεξάρτητα αν το άτομο παλεύει να ξεφύγει από την επιρροή τους ή δεν αναγνωρίζει καν ότι έχει πρόβλημα εξάρτησης, το κοινό χαρακτηριστικό είναι η απώλεια ελέγχου και η δυσκολία αποδέσμευσης από μια συνήθεια που είναι καταστροφική για την υγεία και λειτουργικότητα του ατόμου στην κοινωνία.
Τι κρατάει όμως κάποια άτομα στα πλοκάμια της εξάρτησης, απρόθυμα να σταματήσουν την χρήση ακόμα κι όταν είναι εμφανές ότι καταστρέφει το παρόν και διακυβεύει το μέλλον τους; Η ισχυρότατη έλξη των ναρκaωτικών και του αλκοόλ κρύβεται στην ικανότητά τους να “παγώνουν” έντονα συναισθήματα που το άτομο δεν έχει μάθει να διαχειρίζεται και να ανακουφίζουν από τον αφόρητο ψυχικό πόνο. Πάρτε για παράδειγμα μια γυναίκα που κακοποιήθηκε σεξουαλικά στην παιδική της ηλικία από τον πατέρα της. Η κακοποίηση προκάλεσε έντονα συναισθήματα πόνου, τρόμου, θυμού προς τον πατέρα που την πλήγωσε αλλά και την μητέρα που δεν την προστάτευσε. Το περιβάλλον της μικρής αποθάρρυνε την ανοιχτή έκφραση αυτών των συναισθημάτων. Έτσι εκείνη έμαθε να τα καταπιέζει. Όταν αργότερα τα καταπιεσμένα συναισθήματα αναδύονται, η γυναίκα πανικοβάλλεται και προσπαθεί απελπισμένα να τα “εξαφανίσει”. Οι ουσίες προσφέρουν ακριβώς αυτό: εκτονώνουν την συσσωρευμένη ενέργεια και ένταση που συνοδεύει τα έντονα συναισθήματα και δρουν ως παυσίπονο που κατευνάζει τον θυμό, αμβλύνει το άγχος και «παγώνει την θλίψη». Αυτή η ανακούφιση όμως είναι προσωρινή. Οι ουσίες κρύβουν τα συναισθήματα πίσω από μια ομίχλη. Δεν γιατρεύουν την πληγή, μόνο την καλύπτουν για λίγο. Το τραύμα παραμένει και γίνεται βαθύτερο, γιατί κανείς δεν το φροντίζει. Εξίσου σημαντική είναι η καταστροφική επίδραση της χρήσης ουσιών στις σχέσεις και την κοινωνική ζωή του ατόμου. Οι ουσίες εμποδίζουν τον χρήστη να έρθει σε ουσιαστική επαφή με άλλους, να αναλάβει ευθύνες, να νοιαστεί, να μοιραστεί, να δημιουργήσει. Μεγαλώνουν το εσωτερικό κενό και εντείνουν τα αισθήματα πόνου και μοναξιάς από τα οποία προσπαθεί να ξεφύγει το άτομο, ωθώντας το να πιεί πιο πολύ ή να πάρει μεγαλύτερη ποσότητα ναρκωτικών για να διατηρήσει για λίγο ακόμη την απατηλή αίσθηση της ανακούφισης. Έτσι παγιδεύεται σε έναν φαύλο κύκλο με ολέθριες συνέπειες για την ζωή και υγεία του.
Για να σπάσει ο εξαρτημένος τον φαύλο κύκλο πρέπει να στραφεί να κοιτάξει ακριβώς αυτά τα συναισθήματα που προσπαθεί να αποφύγει, να αναγνωρίσει τις πραγματικές ανάγκες που καλύπτει η εξάρτηση. Μόνο τότε θα μπορέσει να ξεκινήσει – ίσως με την βοήθεια ψυχοθεραπείας – την διαδικασία επούλωσης τραυμάτων αλλά και την επιδίωξη εναλλακτικών, υγιών τρόπων κάλυψης των ψυχικών αναγκών. Η επίγνωση των προσωπικών αναγκών που κάλυπταν οι εξαρτήσεις ανοίγει το δρόμο για την Απεξάρτηση. Αλλά για την απεξάρτηση θα μιλήσουμε στο επόμενο άρθρο.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
