Στην δουλειά μου σαν ψυχοθεραπεύτρια με άτομα με ψυχική διαταραχή και τις οικογένειές τους πάντα σε κάποιο σημείο ερχόμαστε αντιμέτωποι με το δίλημμα της ευθύνης. Ειδικά όταν η ψυχική διαταραχή είναι σοβαρή και κρατάει χρόνια, οι συγγενείς φθάνουν κάποτε στο σημείο να αναρωτιούνται πόση ευθύνη φέρουν εκείνοι για την επιτήρηση της συμπεριφοράς και την ανάρρωση του ατόμου και πόση ευθύνη φέρει το ίδιο το άτομο. Πάρτε για παράδειγμα μία παντρεμένη γυναίκα 50 χρονών που πάσχει από χρόνια κατάθλιψη. Ο άντρας της έχει αναλάβει όλες τις ευθύνες του σπιτιού και επιπλέον την στηρίζει συναισθηματικά και την παρακολουθεί στενά προσπαθώντας να αποτρέψει κάθε χειροτέρευση της διάθεσης και συμπεριφοράς της. Είναι σαν όλη η ευθύνη για την φροντίδα και βελτίωση της διάθεσης της γυναίκας του να έχει πέσει πάνω του. Αν δεν είναι εκεί να φροντίζει και να στηρίζει, πιστεύει ότι η γυναίκα του θα καταρρεύσει ψυχικά και τότε το σφάλμα θα είναι δικό του. Όσο περισσότερο όμως εκείνος αναλαμβάνει ευθύνη για την συμπεριφορά της γυναίκας του, τόσο λιγότερη ευθύνη αναλαμβάνει εκείνη για τον εαυτό της. Και αυτό δεν βοηθάει ούτε την ίδια αλλά και ούτε τον ήδη υπερφορτωμένο άντρα της.
Το θέμα της ευθύνης για την ανάρρωση στην ψυχική διαταραχή είναι πολύπλοκο. Σε οποιαδήποτε άλλη κατάσταση ένας ενήλικας θεωρείται υπεύθυνος για την συμπεριφορά του και για την βελτίωση της ζωής του. Η εμφάνιση όμως της ψυχικής διαταραχής ανατρέπει αυτήν την ισορροπία, απογυμνώνει το άτομο από την ευθύνη και το ‘μεταμορφώνει’ σε παθητικό δέκτη φροντίδας και θεραπειών. Είναι αλήθεια ότι στην δίνη της ψυχικής διαταραχής το άτομο δυσκολεύεται να ελέγξει συναισθήματα και συμπεριφορές. Μπορεί να ακούει απειλητικές φωνές που το εμποδίζουν να συγκεντρωθεί ή βυθισμένο στην κατάθλιψη να νιώθει ανίκανο να κινητοποιηθεί θετικά στην ζωή του. Ακόμα όμως και σ’ αυτές τις τόσο δύσκολες καταστάσεις το άτομο μπορεί με την κατάλληλη βοήθεια να ανακτήσει κάποιον έλεγχο στα συμπτώματα που τον βασανίζουν ή τουλάχιστον να περιορίσει την επιρροή τους στη ζωή του. Στο παραπάνω παράδειγμα με την κατάθλιψη, το πρώτο σημαντικό βήμα θα ήταν να συνειδητοποιήσει η ίδια η γυναίκα τον ρόλο που μπορεί να παίξει στην ψυχική της ανάρρωση. Για παράδειγμα ότι μπορεί να πάρει την απόφαση και να σπρώξει τον εαυτό της να αλλάξει με μικρά καθημερινά βήματα την συμπεριφορά της, να σπάσει την απομόνωση και να αρχίσει να συναντά άτομα εμπιστοσύνης, να βάλει μικρούς στόχους κάθε μέρα, όπως να φτιάχνει εκείνη το τσάι της ή ένα σάντουιτς, αντί να περιμένει στο σκοτάδι για τον άντρα της να γυρίσει να την περιποιηθεί. Αναλαμβάνοντας σταδιακά και με στήριξη ευθύνες για τον εαυτό της θα ενισχύσει την αυτοεκτίμησή της και θα δώσει στην πεσμένη της διάθεση την πρώτη μικρή ώθηση προς τα πάνω..
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη
Τηλ. 6957085624
