Καλημέρα Άνοιξη!

Πρώτη μέρα του Μάρτη σήμερα, πρώτη μέρα της Άνοιξης, εποχή που σηματοδοτεί το πέρασμα από το χειμώνα στο καλοκαίρι, την ανθοφορία και την καρποφορία της γης και συνδέεται με πλείστους συμβολισμούς και δοξασίες αρχής γενομένης από την Περσεφόνη που φεύγει απ’ τον Άδη και έρχεται να συναντήσει τη μητέρα της τη Θεά Δήμητρα που γιορτάζει τον ερχομό της δημιουργώντας όλο αυτό τον οργασμό ζωής!

Όλοι θυμόμαστε από παιδιά τον «μάρτη» που μας έδεναν οι μανάδες μας στον καρπό δάκτυλα των χειρών αλλά και στα πόδια αποβραδίς της 1^ης μέρας του Μάρτη. Εκείνης τη ασπροκόκκινης κλωστής που μας την περνούσαν «βραχιολάκι». «Αυτό για το χελιδόνι», «αυτό για τον πελαργό», «αυτό για να μη σε δαγκώσει το φίδι». Και σε δασκάλευαν. «Μόλις δεις χελιδόνι ή πελαργό θα το βγάλεις και θα το βάλεις κάτω από μια πέτρα και θα πεις»: «Και του χρόνου»! Το έθιμο αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα. Είναι ένα μαγικό προφύλαγμα για τη νέα εποχική περίοδο: « Για να μην σε «μαυρίσει» ο ήλιος…», μας έλεγαν. Κρεμούσαν κι ένα στην εξώπορτα του σπιτιού για «Καλή υγεία».

Το μήνα αυτό τα παιδιά έφτιαχναν ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδόνας, το οποίο στόλιζαν με ζουμπούλια. Έπειτα το γύριζαν από σπίτι σε σπίτι σ’ όλο το χωριό τραγουδώντας τραγούδια για τον ερχομό των χελιδονιών. Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά λεφτά, λάδι, κρασί, αλεύρι, σιτάρι. Τα λεφτά καθώς και τα προϊόντα αυτά τα αφιέρωναν τα παιδιά στην εκκλησία. Είναι σημαντικό ότι το έθιμο αυτό επιβιώνει από τους αρχαίους Έλληνες και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας όπως στη Μακεδονία, Θράκη, Δωδεκάνησα. Πρόκειται για τα λεγόμενα «χελιδονίσματα» τα ανοιξιάτικα κάλαντα.

Το τέλος του Χειμώνα και τον ερχομό των χελιδονιών γιόρταζαν τα παιδιά από την αρχαιότητα με τα «χελιδονίσματα». Ο συγγραφέας Αθηναίος (2ος αιώνας μ.Χ.) έχει διασώσει ένα «χελιδόνισμα» που τραγουδούσαν τα παιδιά στη Ρόδο. Κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού, τριγύριζαν στην πόλη και ζητούσαν φιλέματα.

Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, το «ελληνικό» έθιμο της χελιδόνας θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και στην αρχή απαγορεύτηκε από την εκκλησία. Παρ’ όλα αυτά όμως τα παιδιά συνέχιζαν να τραγουδούν τον ερχομό της Άνοιξης και έτσι το έθιμο διατηρήθηκε όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα. Σε κάθε μεριά της Ελλάδας, την 1η του Μάρτη τα παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους για να καλωσορίσουν τα χελιδόνια τους, τους αγγελιοφόρους της Άνοιξης. Κρατούσαν στα χέρια τους ένα ξύλινο χελιδόνι και του κρεμούσαν στο λαιμό κουδουνάκια . Πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα «χελιδονίσματα» ενώ τα κουδουνάκια συνόδευαν το τραγούδι τους.

Ήρθε ήρθε χελιδόνα

ήρθε και άλλη μεληδόνα

κάθησε και λάλησε

και γλυκά κελάηδησε:

«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,

και Φλεβάρη φοβερέ

κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις

καλοκαίρι θα μυρίσεις

Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις

πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις.

«Του Μάρτη χελιδονίσματα»

Χελιδόνα έρχεται

από μαύρη θάλασσα

θάλασσα επέρασε

τη φωλιά δε ξέχασε

εν δυο, εν δυο.

Μάρτη, Μάρτη βροχερέ

και Απρίλη δροσερέ

τα πουλάκια κελαηδούν

τα δεντράκια φύλλα ανθούν

τα πουλάκια αυγά γεννούν

κι αρχινούν να τα κλωσούν.