Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
«Όπου, φωνάζω, και να βρίσκεστε, αδελφοί
όπου και να πατεί το πόδι σας
ανοίξετε μια βρύση
τη δική σας βρύση του Μαυρογένη»
Οδυσσέας Ελύτης
Πώς να προσεγγίσει κάποιος νέους ανθρώπους, παιδιά, ενήλικες και να επικοινωνήσει με αυτούς, ευχάριστα και με νόημα για τους ίδιους, πληροφορίες για ένα σημαντικό πολιτιστικό μνημείο;
Αυτό το πολυεπίπεδο ερώτημα, με τις ποικίλες κατευθύνσεις απαντήσεων, απασχολεί εδώ και δεκαετίες τις σύγχρονες πολιτισμικές σπουδές, απασχολεί και τη γράφουσα.
Μεταφέροντας το ερώτημα αυτό σε πρακτικό και τοπικό επίπεδο, πώς μπορούν οι σχολικές τάξεις της πόλης μας να προσεγγίσουν το τοπικό παρελθόν αλλά και τους ανθρώπους που έζησαν και δημιούργησαν στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ξάνθη, η οποία επιβιώνει μέχρι και σήμερα στα σοκάκια του ξακουστού παραδοσιακού οικισμού;
Ένας δραστήριος πολιτιστικός φορέας της πόλης, που πραγματεύεται αυτό το ερώτημα μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, είναι και το Λύκειον των Ελληνίδων Ξάνθης, που θέτει στην υπηρεσία του έναν… σκόρο!
Στην έδρα του Λυκείου, στο αρχοντικό Χασιρτζόγλου, στην καρδιά της παλιάς πόλης, υλοποιείται από το 2021 το πρόγραμμα για μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλο «Ένας σκόρος στο Λύκειον των Ελληνίδων Ξάνθης». Το πρόγραμμα – εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας – αξιοποιεί βιωματικές τεχνικές, παιχνίδια ρόλων, αφήγηση παραμυθιού και άλλα μέσα για να βοηθήσει τα παιδιά να προσεγγίσουν το μνημείο αυτό ως κατάστημα πώλησης υφασμάτων και ως κατοικία της οικογένειας Χασιρτζόγλου αλλά και ως έδρα του σημαντικού πολιτιστικού φορέα της πόλης, που φιλοξενεί εκεί τα τμήματά του και έκθεση παραδοσιακής ενδυμασίας.
Ένας φάκελος και ένα συνοδευτικό παράρτημα είναι διαθέσιμα για τους εκπαιδευτικούς και τους προτείνει σχετικά παιχνίδια και ενασχολήσεις πριν έρθουν στο αρχοντικό ή αφού έρθουν, για μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία.
Τι να πει όμως κανείς, όταν μια μέρα έρχεται στο Λύκειο και στο πρόγραμμα αυτό μια τάξη που όχι μόνο έχει προετοιμαστεί για την επίσκεψη αλλά έχει προχωρήσει και στην προσωπική δημιουργία των παιδιών;
Είχα τη χαρά και την τιμή την Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου να υποδεχτώ το Γ1 του 4ου Δημοτικού Σχολείου με τον κύριό τους Χρήστο Κυριαζάκη. Μαζί με τα παιδιά ήρθε και η ζωγραφική και κυριότερα η ποίηση, καθώς οι μαθητές, πέρα από τις ζωγραφιές τους για το αρχοντικό, έφεραν και τους στίχους τους για αυτό. Σύντομα ποιήματα, ομοιοκατάληκτα, ευφάνταστα, γεμάτα ιδέες, χαρά παρουσιάστηκαν στο Λύκειο και σας μεταφέρονται έστω αποσπασματικά αμέσως παρακάτω.
Έτσι, για να ξέρουμε τι μπορούν και τι κάνουν τα παιδιά μας, οι δάσκαλοί μας. Για να ξέρουμε πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο πολιτισμός μας, όχι μόνο ως επαφή με το παρελθόν αλλά και ως έμπνευση για τωρινή προσωπική δημιουργία. Για να ξέρουμε τι μπορεί να δημιουργήσει η παιδική ψυχή και ο νους.
Παραθέτω παρακάτω μερικά από τα ποιήματα των παιδιών μαζί με ένα ερώτημα, εμπνευσμένο από την ανάποδη από ένα ποίημα: μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε όλοι πολύ για το αν κάνουμε όσα μπορούμε ή όσα πρέπει για τα παιδιά μας, με αφορμή τον πολιτισμό και με σκοπό τη συνέχεια της δημιουργίας στο σήμερα;
«Στου Χασιρτζόγλου το αρχοντικό
προσμένω πολύ να μπω,
επειδή είναι φανταστικό
και πολύ μαγευτικό».
«Μεγάλοι και μικροί
πιασμένοι χέρι χέρι
χορεύουν, τραγουδούν
κάτω απ’ του Λύκειου τη στέγη.
Το κτίριο είναι παλιό
αλλά όμορφο πολύ
θα ήθελα και εγώ
να χορεύω στην αυλή».
«Του Χασιρτζόγλου το αρχοντικό
είναι ξακουστό.
Βρίσκεται στην Ξάνθη
χτισμένο από καιρό.
Έχει δάσκαλους καλούς
κι εκεί μαθαίνουμε παραδοσιακούς χορούς.
Υπάρχουν παλιές στολές
και είναι όλες τους μοναδικές».
«Αυτό το παλιό αρχοντικό
έχει μια ιστορία εδώ και πολύ καιρό.
Ήταν ένα αρχοντικό
που κάποτε ήταν ένα σπιτικό.
Το είχε ένας πλούσιος πολύ
τότε εκείνη την εποχή.
Τώρα είναι ένας χώρος για χορό,
για τραγούδι και για γλέντι τρομερό!»
«Το αρχοντικό του Χασιρτζόγλου
δεν το ήξερα καθόλου.
Όταν πήγα από κοντά
μέσα στης Ξάνθης τα στενά,
το θαύμασα με τη μιά.
Σπίτι ήτανε παλιό,
μα τώρα στήνουν χορό
κι όταν από κει περνώ,
συχνά ακούω τον συρτό».
«Στης Ξάνθης στα στενά
είναι ένα αρχοντικό,
του Χασιρτζόγλου το σπιτικό
με χαρακτήρα πολιτιστικό.
Μουσεία και χώροι τρελοί
γίνονται καθημερινά πολλοί».
«Στην πόλη την παλιά
σε μια όμορφη γωνιά
στου Χασιρτζόγλου το αρχοντικό
πηγαίνω στο χορό».
«Το αρχοντικό Χασιρτζόγλου είναι μεγάλο και τρανό
και στεγάζεται το Λύκειο Ελληνίδων σε αυτό.
Το έχω μέσα στην καρδιά μου
και το πολύ αγαπώ γιατί
το ‘χω συνδέσει με τραγούδι και χορό.
Ένα μαγικό αρχοντικό
σ’ ένα όμορφο στενό».
«Να μπω και εγώ εκεί μέσα,
στη φορεσιά να μπω μέσα».
«Στην πόλη την πολύ παλιά
μες στα πλακόστρωτα στενά
του Χασιρτζόγλου το αρχοντικό
κοιτάζω εγώ με θαυμασμό!»
«Σε αυτό το κτίριο ανυπομονώ να μπω
που είναι τόσο φωτεινό
και παλιά ήταν σπιτικό.
Του Χασιρτζόγλου είναι αυτό;»
«Αυτό το αρχοντικό
είναι πολύ παλιό.
Το Λύκειο Ελληνίδων
είναι τώρα εδώ.
Μπροστά του όταν περνώ,
γυρνώ και το κοιτώ.
Τι όμορφο, φωνάζω
και όλο το θαυμάζω».
«Αρχοντικό Χασιρτζόγλου όμορφο και λαμπερό.
Την πόλη μας στολίζει εδώ και πολύ καιρό.
Όταν βόλτα πηγαίνουμε ένα πρωινό,
μας θυμίζει τον παλιό καιρό».
«Μην αναρωτιέσαι για πολύ,
γιατί το πιο ωραίο νεοκλασικό
είναι φυσικά του Χασιρτζόγλου το αρχοντικό!»
