«Tο ταξίδι κι η εξομολόγηση (κι η δημιουργία είναι η ανώτερη και πιστότερη μορφή της εξομολόγησης) στάθηκαν οι δύο μεγαλύτερες χαρές της ζωής μου»
Νίκος Καζαντζάκης
Το να πίνεις καφέ σε ένα καφενείο, το να χορεύεις έναν ζωναράδικο, το να μιλάς απλά ελληνικά, τι σχέση έχουν όλα αυτά με μια τουριστική ή καλύτερα μια ταξιδιωτική εμπειρία;
Για έναν ντόπιο κάτοικο μιας οποιασδήποτε περιοχής στην Ελλάδα ίσως καμία, μια και θεωρούνται δεδομένα η γλώσσα, το φαγητό, τα διάφορα ακούσματα.
Τι γίνεται όμως όταν ένας Βρετανός ή άλλος ξένος επισκέπτης συμμετέχει σε τέτοιες και άλλες παρόμοιες εμπειρίες; Τι αποκομίζει ένας σημερινός ταξιδιώτης από την εμπειρία του να μαγειρεύεις στην κουζίνα μιας ντόπιας Ελληνίδας νοικοκυράς, να σε καλούν να πάρεις μέρος σε ένα πανηγύρι, να εξασκείς τα ελληνικά που μαθαίνεις στο παζάρι της Ξάνθης;
Οι υποψιασμένοι και πολυταξιδεμένοι ξέρουν καλά ότι το οποιοδήποτε ταξίδι καθορίζεται από τους ανθρώπους που συναντάς, από τις ιστορίες που ακούς, από το τι τρως και τι βιώνεις γενικότερα.
Όταν δρόμο παίρνεις και δρόμο αφήνεις, ταξιδεύεις ανάμεσα σε ανθρώπους και κυρίως ταξιδεύεις μέσα σου και αναζητείς. Τελικά ταξιδεύεις όχι μόνο στον χώρο αλλά και στον χρόνο, προσωπικό και συλλογικό.
Αυτόν τον χώρο και τον χρόνο δίπλα μας αναζητά μια παρέα ανθρώπων, που μπορεί να την έχετε πετύχει να περπατά δίπλα σας στην Ξάνθη. Ο λόγος για το The Greek Project (https://www.greekproject.co.uk/) και την Έλλη Σταγώνη και τον Mark Levene. Και μια και πρόκειται για το Ελληνικό Έργο ή Εγχείρημα, σε ελεύθερη μετάφραση, ας τους γνωρίσουμε πέρα από τους ξένους κι οι Έλληνες, ιδίως όσοι δεν τους ξέρουμε, για να έχουμε μια ευκαιρία να αναθεωρήσουμε ό,τι νομίζουμε ίσως ως δεδομένο.
Η Έλλη είναι Ξανθιώτισσα που ζει εδώ και χρόνια στην Οξφόρδη και αποτελεί ουσιαστικά και πολυποίκιλα πρέσβειρα του ελληνικού πολιτισμού. Διδάσκει την ελληνική γλώσσα ενώ διατηρεί κατάστημα με ελληνικά προϊόντα. Ο Μαρκ είναι ιστορικός με ειδίκευση στο πεδίο μελετών γενοκτονίας, την εβραϊκή ιστορία και την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
Μαζί έρχονται εδώ και χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα και στην περιοχή της Ξάνθης, με μικρές ομάδες τουριστών, που φιλοδοξία τους είναι να γίνουν κοινωνοί της φιλοξενίας των ντόπιων και του ελληνικού πολιτισμού.
Ποιος είναι όμως αυτός ο περιβόητος ελληνικός πολιτισμός; Για την Έλλη και τον Μαρκ όχι μόνο το αρχαίο ελληνικό κάλλος, όχι μόνο τα κτίρια και οι διασημότητες. Ο ελληνικός πολιτισμός, που κοινωνείται μέσα από τις δράσεις των ανθρώπων αυτών και των συνεργατών τους, είναι η καθημερινότητα, ο τρόπος προετοιμασίας ενός φαγητού, οι φυσικές ομορφιές και οι αξίες που εμπεριέχουν, η συμβίωση διαφορετικών κοινοτήτων, η γλώσσα, οι παραδοσιακοί χοροί, οι δύσκολες ή όχι τόσο γνωστές πτυχές της ιστορίας…
Είναι ουσιαστικά η αληθινή όψη της περιοχής και των ανθρώπων, η οποία μένει κρυμμένη σε όσους από μας δεν την αναζητούμε, ακόμα κι αν μένουμε εδώ.
Μέσα από εμπειρίες που προσφέρουν στους συμμετέχοντες και μέσα από στοχευμένες διαλέξεις, οι επισκέπτες τους μαθαίνουν μιαν άλλη Ελλάδα, όχι αυτήν του μαζικού τουρισμού και του απλοποιημένου μοντέλου «ήλιος-θάλασσα».
Γνωρίζουν την Ελλάδα και την Ξάνθη του χωριού που αντιστέκεται ή πεθαίνει, την Ελλάδα και την Ξάνθη των καλλιτεχνών και των δημιουργών που επιμένουν, την Ελλάδα και την Ξάνθη που μέσα από τις ιστορικές αντιθέσεις της μπορεί τελικά να προάγει το τοπικό και το παγκόσμιο, στοιχεία που ενώνουν και δεν χωρίζουν.
Μέσα από τέτοιες δράσεις ανθρώπων, που κινούνται δίπλα μας, και κυρίως μέσα από τέτοιες συγ-κινήσεις από πράγματα που θεωρούμε δεδομένα, μπορούμε να γευόμαστε μεγάλες χαρές, ανθρώπινα μεγάλες. Έλλη και Μαρκ, μαζί με το «ευχαριστώ» μοιραζόμαστε ένα απόσπασμα από τον μεγάλο συγγραφέα και ταξιδευτή:
«Να γυρίζεις τη γης, να βλέπεις –να βλέπεις και να μη χορταίνεις– καινούρια χώματα και θάλασσες κι ανθρώπους κι ιδέες, και να τα βλέπεις όλα σα για πρώτη φορά, να τα βλέπεις όλα σα για τελευταία φορά, με μακρόσερτη ματιά, κι έπειτα να σφαλνάς τα βλέφαρα και να νιώθεις τα πλούτη να κατασταλάζουν μέσα σου ήσυχα, τρικυμιστά, όπως θέλουν, ωσότου να τα περάσει από την ψιλή κρισάρα του ο καιρός, να κατασταλάξει το ξαθέρι απ’ όλες τις χαρές και τις πίκρες σου –τούτη η αλχημεία της καρδιάς, είναι, θαρρώ, μια μεγάλη, αντάξια του ανθρώπου ηδονή» (Ν.Καζαντζάκης).
Νατάσα Μιχαηλίδου
Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
