Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
«Πρωί πρωί χαράματα
κόβω απ’ τον ήλιο γράμματα
Στη γλώσσα που διαβάζουνε
οι αγράμματοι και αγιάζουνε»
Οδυσσέας Ελύτης
Τα παιδικά χρόνια του καθενός είναι γνωστό ότι τον καθορίζουν. Με τις εμπειρίες, τις ελλείψεις, τα όνειρα, την ελευθερία και τα όρια. Μετά από την οικογένεια, που δίνει τις βασικές αξίες του ζῆν και δείχνει υποσυνείδητα πώς να βαδίζεις στην κοινωνία, αν είσαι τυχερός βρίσκεται στο διάβα σου ένας Δάσκαλος και σου καθορίζει ανεπανάληπτα το εὖ ζῆν.
Αν κάνεις τις κατάλληλες ερωτήσεις, αν έχεις αυτιά να ακούς, συγκλονιστικές τέτοιες ιστορίες με Δασκάλους ξεδιπλώνονται μπροστά σου, από εκεί που δεν το περιμένεις. Ιστορίες με ανθρώπους που επηρεάζουν μικρά παιδιά ως τα βάθη της ευαίσθητης κι ανυποψίαστης ψυχής τους, με ανθρώπους που χαράσσονται ανεξίτηλα στη μνήμη όσα χρόνια κι αν περάσουν, ιστορίες που σε προκαλούν, σε κάνουν να αναθεωρήσεις δεδομένα, προκαταλήψεις και τυπικές συμπεριφορές, σε κάνουν να νιώσεις άνθρωπος, ανοιχτός, νέος, αναγεννημένος.
1η ιστορία: Διαπρεπής Έλληνας, καθηγητής πανεπιστημίου του εξωτερικού, δεν ήταν καλός μαθητής στο γυμνάσιο. Οι βαθμοί του ήταν χαμηλοί, το ενδιαφέρον του για τα κορίτσια υπερνικούσε το στρώσιμο για διάβασμα, τη θέληση για μάθηση, η ρετσινιά του κακού μαθητή δεν άφηνε περιθώρια για ανατροπές.
Η μετακόμιση όμως της οικογένειας σε άλλη πόλη, η νέα αρχή και κυρίως ένας φιλομαθής φίλος του πατέρα, που αποτέλεσε πρότυπο για το παιδί, ήταν αρκετά ώστε να πει «θέλω να του μοιάσω!», ώστε η αγάπη για τη μάθηση να βρει τον δρόμο της και να μην ξαναχαθεί πια.
2η ιστορία: Ένας υποψήφιος διδάκτορας θετικών επιστημών δεν μπορεί και δε θέλει να ξεχάσει τον Δάσκαλο της Ε’ και Στ’ Δημοτικού. Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος αυτός είχε επιλέξει να τους διδάξει, αντί για την τυπική ορθογραφία, τα γράμματα από το «Άξιον Εστί» και τον «Ήλιο τον Πρώτο».
Η νεοελληνική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη ως κείμενο, απαγγελία, τραγούδι, θεατρική πράξη, με λέξεις, φράσεις, νοήματα, που δεν ήταν πάντα κατανοητά στα παιδιά αλλά σίγουρα ήταν απόλυτα φωτεινά, φώτισαν τις παιδικές ευαισθησίες και άνοιξαν άλλους δρόμους στις ψυχές τους. Οι συμμαθητές στο τμήμα αυτό, μετά από 30 χρόνια, έχουν ακόμα ως σημείο αναφοράς την εμπειρία αυτή, την ουσιαστική πλευρά της εκπαίδευσης κατά τη γνώμη τους, ό,τι πιο συγκλονιστικό έχουν ζήσει!
3η ιστορία: Είναι ένα σπίτι στην Ξάνθη, με το χαρακτηριστικό σαχνισί, στην Πυγμαλίωνος Χρηστίδη, που αναφέρεται ως η κατοικία μιας σημαντικής γυναίκας της πόλης, ποιήτριας, δασκάλας, ανθρώπου του πολιτισμού, της Κατίνας Βέικου-Σεραμέτη. Ένα ευλογημένο χέρι όμως έφερε πρόσφατα μπροστά μου το βιβλίο του Αναστάσιου Ταχταλόγλου «Μίλτος Κουντουράς (1889-1940), ο Έλληνας», που την εμφάνισε και με μια ακόμα ιδιότητά της, ως μαθήτριας του πρωτοπόρου παιδαγωγού Μίλτου Κουντουρά.
Και η πορεία, η συμβολή, ο γεμάτος εμπόδια δρόμος ενός ακόμα Δασκάλου φανερώθηκε: με το άρθρο του «Κλείστε τα σχολειά», με την «Ιερή Τριετία 1927-1930» στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης και κυρίως με τις μαθήτριές του που αξιοποίησαν, για τις ίδιες και τους μετέπειτα δικούς τους μαθητές, τις πρωτοποριακές μεθόδους διδασκαλίας του για αυτενέργεια στη μάθηση, στην εργασία και τελικά στη ζωή, για κριτική κι ελεύθερη σκέψη.
Μετά από αυτές και τόσες άλλες ιστορίες Δασκάλων και μαθημάτων ζωής, που είναι σίγουρο ότι κρύβονται μέσα σε όλους μας, στον κάθε τυχερό από μας, ποιες μπορεί να είναι οι σκέψεις μας για να απαντήσουμε στην ερώτηση που αποτελεί τον τίτλο του παρόντος κειμένου;
Εξανθρωπισμός ή ορθογραφία; Ή αλλιώς πώς θα μπορούσαμε να καταφέρουμε κι εμείς, με βοηθό την ποίηση και τους Δασκάλους όπου γης, να κόψουμε απ’ τον ήλιο γράμματα; Μήπως αγιάσει κι η δική μας ψυχή. Τη νέα σχολική χρονιά που ξεκίνησε ή έστω μια επόμενη
