«ἄνθρωπός ἐστι πνεῦμα καὶ σκιὰ μόνον»
Σοφοκλής
Θέατρο δρόμου. Θέατρο του παραλόγου. Μαύρο θέατρο. Θέατρο σκιών.
Ένα απ’ τα παιδιά του θείου θέατρου παίζει με τη σκιά του. Και μας βάζει να παίξουμε κι εμείς. Ειδικά όσοι ξεχάσαμε την απλή χαρά, τη σωματική ανάγκη αλλά και την ψυχική ανάταση του παιχνιδιού.
Μια γιορτή μας κάνει να θυμόμαστε τον λόγο του κοινού εορτασμού: μια μνήμη, μια επέτειος, ο βίος και τα έργα ενός ανθρώπου που υπερέβη τον εαυτό του!
Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών (28 Μαρτίου), μια μεγάλη γιορτή, τι να μας θυμίσει; Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, παρά τη γλώσσα που υποφέρει, παρά την ισοπεδωτική επέλαση των τεχνολογιών στις ανθρώπινες σκέψεις και σχέσεις, παρά τα δεινά της καραντίνας, το νεοελληνικό θέατρο σκιών, το θέατρο του Καραγκιόζη δεν αποτελεί παρελθόν για να το έχουμε ξεχάσει.
Ο Καραγκιόζης κι η παρέα του ζουν ακόμα στα χέρια μαστόρων και παιδιών. Οι ήρωες του μπερντέ σατιρίζουν με διαλόγους καυστικούς, παράλογους, αστείους την επικαιρότητα και τη σοβαροφάνειά μας, φανερώνουν με τρόπο απλοϊκό και σαρκαστικό καταστάσεις, που ίσως κάποιοι δε θέλουν να αγγίζουμε, να συζητάμε και να ξορκίζουμε.
Μια γιορτή για το θέατρο του Καραγκιόζη μας θυμίζει σίγουρα τον λόγο του: «θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε»! Το αστείο με το σοβαρό μαζί, το λογικό και το παράλογο, ο άνθρωπος και η φιγούρα του, το φως και η σκιά.
Η σκιά για να υπάρξει χρειάζεται πάντα φως. Έστω και λίγο, από μια χαραμάδα, από ένα κερί, από ένα σπίρτο.
Ακόμα και τρεμάμενη, η σκιά μας θυμίζει την αλήθεια του αντικειμένου που φωτίζεται, το πώς μπορεί να κινηθεί και να ζωντανέψει ακόμα και το άψυχο.
Δεν είναι τυχαίο που στην Ανατολή, όπου υπάρχει μακρά παράδοση στο θέατρο σκιών, οι παραστάσεις σχετίζονταν με μυσταγωγίες, οι φιγούρες του συμβόλιζαν τις ψυχές των νεκρών.
Μακάρι οι φιγούρες του νεοελληνικού θεάτρου σκιών να μιλήσουν στη δική μας ψυχή και την ημέρα της γιορτής του και όλο και πιο συχνά πια, στους φυσικούς του χώρους, στα θέατρα και τις πλατείες.
Τι θα μας έλεγε άραγε με την χαρακτηριστική προφορά του ο Νιόνιος απ’ το Τζάντε ή ο Εβραίος ο Σολομών; Πόσα «ουίτ, μαμά μου» θα έλεγε ο Μορφονιός μαδώντας λουλούδια; Τι θα είχαν φτιάξει τα άγια χέρια της Αγλαΐας και πόσο θα την είχε παιδέψει ο κατεργάρης ο άντρας της;
Όπως όλα τα πράγματα που αντέχουν στον χρόνο, οι σκιές εμπνέουν, επιμένουν και μας περιμένουν. Ακόμα κι αν περάσει η Παγκόσμια Ημέρα τους, η κάθε δική μας μέρα είναι ευκαιρία για να θυμηθούμε, να παίξουμε, να ζωντανέψουμε μια σκιά, ακόμα κι αν είναι αυτή του εαυτού μας…
Νατάσα Μιχαηλίδου
Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
