Ώρες-ώρες περπατώντας στους διαδρόμους του σχολείου ονειρεύομαι. Το ίδιο και προχθές. Αλλά η ονειροπόλησή μου διακόπηκε απότομα. “Ναι σιγά μην τα κατάφερνες! Καθόλου δεν αξίζεις!”. Λέξεις που έβγαιναν από το στόμα του 14χρονου Ανέστη. Χαμπάρι δεν είχε πάρει πως ήμουν μισό μέτρο πίσω του. Μου φάνηκε όμως τόσο έντονα αναγκαίο για αυτόν να εκτοξεύσει τα λόγια του προς τη Σεβγκιούλ, που ακόμα και μπροστά μου δε νομίζω ότι θα περιοριζόταν. Απέναντί του η συμμαθήτριά του, εμβρόντητη.
Αργότερα πληροφορήθηκα πως η “επίθεση” ήταν αποτέλεσμα του πολύμηνου ανταγωνισμού ανάμεσα τους, σχετικά με τις επιδόσεις τους στα μαθήματα. Πεδίο μάχης η αίθουσα του Β4, διάρκεια του αγωνίσματος η διδακτική ώρα, ντέρμπι τα διαγωνίσματα, αιώνιοι αντίπαλοι οι δύο καλύτεροι μαθητές της τάξης. Οι βαθμοί του τετραμήνου θα αναδείξουν το νικητή. Έπαθλο: το απουσιολόγιο.
Στους βαθμούς λοιπόν, με μικρή διαφορά αναδείχθηκε νικητής ο Ανέστης. Στα δικά του μάτια, η νίκη αυτή του έδινε το δικαίωμα να πανηγυρίζει αυτάρεσκα εκτοξεύοντας φράσεις που πληγώνουν. Ακόμα χειρότερα, στα υγρά μάτια της Σεβγκιούλ αυτό φαινόταν δίκαιο, καθώς οι βαθμοί δείχνουν αμείλικτα την πραγματικότητα: βγήκε δεύτερη. Face the facts. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δεχθεί την ήττα σιωπηλά και, αν έχει το κουράγιο, να βάλει τα δυνατά της στο δεύτερο τετράμηνο.
Τέτοιες εκφάνσεις ανταγωνισμού βλέπουμε καθημερινά στο σχολικό περιβάλλον. Συμπεριφορές πρωταθλητισμού με νικητές και νικημένους, με αντιζηλίες και χτυπήματα κάτω από τη μέση, με πανηγυρισμούς και κλάματα. Λες και η μάθηση είναι ένα αντικείμενο, που όταν κάποιος το κερδίζει, κάποιος άλλος πρέπει να το χάνει!
Πρόκειται για έναν ανταγωνισμό που όλοι μαζί τον ταΐζουμε: εκπαιδευτικοί, γονείς, σχεδιαστές εκπαιδευτικής πολιτικής. Μια κουλτούρα που ξεκινά στο δημοτικό με τα φαινομενικά αθώα “ποιος είναι ο καλύτερος στην τάξη;”, εγκαθιδρύεται μέσα από πολυάριθμες διαδικασίες βαθμολόγησης σε τεστ, διαγωνίσματα και τετράμηνα στα επόμενα χρόνια και βρίσκει τις πιο ένδοξες στιγμές της στις πανελλήνιες εξετάσεις.
Είμαστε τόσο ποτισμένοι από αυτή την κουλτούρα ανταγωνισμού, που συχνά αδυνατούμε να τη διαχωρίσουμε από τη μαθησιακή διαδικασία. “Μα πώς θα μάθει αν δεν έχει κάποιο κίνητρο; Αυτό είναι οι βαθμοί, ένα κίνητρο“. Πόσο διαφωνώ! Η μάθηση, λέω γω, την εμπεριέχει την ανταμοιβή της. Δεν χρειάζεται έξτρα. Η διαδικασία “μαθαίνω” συνοδεύεται έτσι κι αλλιώς από μια πολύ όμορφη αίσθηση όταν επιτυγχάνεται. Το ότι χρειαζόμαστε τους βαθμούς ως κίνητρο, σημαίνει ότι αυτό που γίνεται στα σχολεία μας μάλλον έχει απομακρυνθεί από αυτό που ονομάζεται “μάθηση”.
Τον ανταγωνισμό τον έχουμε συνηθίσει τόσο, που τον αναγνωρίζουμε μόνο στις ακραίες του μορφές. Αναγνωρίζουμε το έγκλημα εις βάρος ενός 15χρονου κοριτσιού που του αρέσει το καλλιτεχνικό πατινάζ, όταν το βάλαμε να ανταγωνιστεί στις συνθήκες πίεσης των Ολυμπιακών Αγώνων και κατέρρευσε. Αδυνατούμε όμως να αναγνωρίσουμε το έγκλημα εις βάρος χιλιάδων 17χρονων, όταν τους βάζουμε να ανταγωνιστούν στις συνθήκες πίεσης των πανελληνίων εξετάσεων. Στο -αδιάβλητο μεν, φουλ ανταγωνιστικό δε- “άθλημα” των πανελληνίων, με πρόγραμμα που περιλαμβάνει καθημερινά 6 ώρες προπόνησης στο σχολείο, 4 ώρες στο φροντιστήριο και ατομικές προπονήσεις προετοιμασίας στα ενδιάμεσα.
Ώρες-ώρες περπατώντας στους διαδρόμους του σχολείου ονειρεύομαι. Ονειρεύομαι έναν κόσμο όπου τα παιδιά μας θα διαβάζουν για τη χαρά του διαβάσματος και θα μαθαίνουν για τη χαρά της μάθησης. Έναν κόσμο όπου οι πατινέζ πάγου θα σηκώνονται μετά την πτώση τους, όπως την πρώτη φορά που έπεσαν: γελώντας για το πάθημα και όχι κλαίγοντας για κάποια πανωλεθρία. Ονειρεύομαι έναν κόσμο όπου ο Ανέστης και η Σεβγκιούλ δεν θα ξέρουν πώς βγαίνει ο μέσος όρος. Αλλά θα κρατιούνται χέρι-χέρι.
*Στα άρθρα της στήλης “Εν τάξει” τροποποιούνται τα ονόματα μαθητών και μαθητριών ώστε να προστατέψουν την ιδιωτικότητα τους.
Εκπαιδευτικός
