Ζωγράφιζε
αντί να φωτογραφίζεσαι
Θα σε δούμε καλύτερα
Δημήτρης Αβούρης
Στην αρχαία ελληνική γλώσσα το ρήμα «γράφω» σήμαινε (πέρα από τη βασική του έννοια) ξύνω, σκαλίζω αλλά και ζωγραφίζω. Έτσι, όταν οι ζωγράφοι των ανθεκτικών μέχρι σήμερα πήλινων αγγείων άρχισαν πια να υπογράφουν τα έργα τους, μας άφησαν επιγραφές του τύπου ΕΥΘΥΜΙΔΕΣ ΕΓΡΑΦΣΕΝ.
Σήμερα, στον δημόσιο χώρο, η ζωγραφική και η γραφή παραμένουν εν δυνάμει ισχυρές μέσω μίας τέχνης που επιμένει πάντα και δίνει πολλές φορές διέξοδο σε νέους ή λιγότερο νέους, το γκράφιτι.
Ποιος δεν έχει σταματήσει το βήμα, τη ματιά ή τη σκέψη του μπροστά σε ένα γκράφιτι; Είτε ως σύνθημα, ως όνομα-υπογραφή ή ως μια ολόκληρη τοιχογραφία, αυτή η τέχνη του δρόμου εκπληρώνει σίγουρα μία από τις πολλαπλές της αποστολές: μας προκαλεί.
Μπορεί να προκαλεί τη ματιά μας, καθώς ίσως συμφωνούμε ή όχι με την τεχνοτροπία του καλλιτέχνη, με βάση τις δικές μας λιγότερες ή περισσότερες εμπειρίες και εικόνες.
Μπορεί να προκαλεί τη σκέψη μας, όταν πρόκειται για ένα έξυπνο σύνθημα σε έναν τοίχο, το οποίο ξυπνάει μέσα μας κάτι νέο ή ξεχασμένο, μια πτυχή του εαυτού μας που αφέθηκε να αποκοιμηθεί, το ενδιαφέρον για κάτι που αφήσαμε πίσω.
Μπορεί να προκαλεί την αισθητική μας, ιδίως όταν βρίσκεται ως παραφωνία πάνω σε έναν τοίχο που στέκεται κάπου για πολλά χρόνια, πολύ περισσότερα απ’ όσα θα είναι η διάρκεια ζωής του οποιουδήποτε από μας ή πολλών από μας μαζί.
Το γκράφιτι, κινούμενο μεταξύ παρανομίας και νομιμότητας, για κάποιους δεν είναι καν τέχνη. Άλλοι, νέοι στην ηλικία ή στη νοοτροπία, επιμένουν να πειραματίζονται μαζί του, να εξερευνούν την ελευθερία που τους παρέχει και να διεκδικούν την παρουσία του (και συνάμα και τη δική τους) στον δημόσιο χώρο.
Η Ξάνθη δια-κοσμήθηκε πρόσφατα με ένα ακόμα γκράφιτι, στο γήπεδο της Ασπίδας, ενός γνωστού καλλιτέχνη που ακούει στο όνομα Insane51, κατά κόσμον Στάθης Τσαβαλιάς. Το έργο έγινε στο πλαίσιο της εκπομπής «Η τέχνη του δρόμου» με τη συνεργασία του Δήμου Ξάνθης. Θα το βρείτε στον εσωτερικό τοίχο του γηπέδου, να προσκαλεί τη ματιά σας να παίξει με το κόκκινο και το μπλε χρώμα, με το βάθος ως τρίτη διάσταση αλλά και με τους συνοδευτικούς στίχους της Ρενέ Στυλιαρά.
Στις πόλεις μας, σε αυτές τις σύγχρονες, συνήθως γκρίζες, υπερ-κατασκευές του ανθρώπου, ποιος είναι ή μπορεί να είναι ο ρόλος του γκράφιτι;
Σήμερα, ένας στους δύο ανθρώπους μένει σε πόλη, σε αντίθεση με το 1900, όταν μόνο ένας στους δέκα δεν κατοικούσε στον ζωογόνο χώρο του χωριού και βρισκόταν στο άστυ.
Σήμερα, εννέα πόλεις έχουν ξεπεράσει τον αριθμό των 20 εκατομμυρίων κατοίκων.
Σύγχρονες μεγα(λου)πόλεις αλλά και οι πολλές φορές αντίστοιχου μεγέθους παραγκουπόλεις ανταγωνίζονται και «κλέβουν» ζωτικό χώρο πνοής, σκέψης και δημιουργίας από τον σύγχρονο άνθρωπο.
Ακόμα και σε τέτοιες συνθήκες που ζούμε όμως (ή ίσως ιδιαίτερα σε τέτοιες συνθήκες) η τέχνη, οι τέχνες γενικότερα, είναι απαραίτητες για τη ζωή μας, όπως ο αέρας που αναπνέουμε. Αν θέλουμε βέβαια να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας και να μην τη βρούμε να πωλείται κι αυτή στις εκπτώσεις.
Το κείμενο αυτό κλείνει με μια απορία: Εφόσον στην αρχαιότητα αυτά που λέγονταν (και γράφονταν; ) στον δρόμο κατέληξαν μέσα από την εμπειρία των αιώνων να κλείσουν μέσα τους και να μας μεταφέρουν μέχρι σήμερα τη σοφία των γνωστών μας παροιμιών (παρά+οίμος=δρόμος), τι θα μπορούσαν άραγε να «γεννήσουν» αντίστοιχα το γκράφιτι, η ζωγραφική και γενικότερα η τέχνη του δρόμου σήμερα και στο μέλλον;
Ό,τι κι αν είναι αυτό, το σίγουρο είναι ότι η ψυχή μας έχει ανάγκη τον τοκετό αυτόν. Κι ας μην είναι ανώδυνος. Ακόμα κι αν το παιδί που θα γεννηθεί δε μας μοιάζει.
Νατάσα Μιχαηλίδου
Αρχαιολόγος-μουσειολόγος-ξεναγός
