Ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους για τα 353 000 θύματα μιας απάνθρωπης θηριωδίας. Για το συγκλονιστικό δράμα ενός λαού, ενός τόπου, της γης του Πόντου, που για 3000 περίπου χρόνια υπήρξε το θερμοκήπιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε και διατηρήθηκε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα και η Ορθοδοξία. Για τον Ελληνισμό του Πόντου που παρ’ ότι αποκομμένος από τον κύριο κορμό της μητροπολιτικής Ελλάδος διατήρησε την ταυτότητα του μέσα από την γλώσσα, τις αξίες της ζωής, τα σχολεία και μοναστήρια.
Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, η 19η Μαΐου κάθε έτους. Στις 24 Φεβρουαρίου του 1994 ύστερα από δεκαετίες άρνησης η Ελληνική Βουλή, ομόφωνα, επιτελεί το ελάχιστο καθήκον της απέναντι στα εκατομμύρια των νεκρών. Αναγνωρίζεται ομόφωνα η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Απομένει το χρέος και το εθνικό καθήκον για την με κάθε θεμιτό μέσο διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των προγόνων μας.
Η συστηματική και μεθοδευμένη εξόντωση ενός γένους «για την επικράτηση της τουρκικής γλώσσας και την «Οθωμανοποίηση δια της βίας όλων των κατοίκων » αποφασίζεται από τους Νεότουρκους σε συνέδριο τους στην Θεσσαλονίκη το 1911.
Η πρώτη φάση ξεκινά αμέσως μετά την σφαγή των Αρμενίων το 1915. Τότε επιβεβαιώνεται η μαρτυρία του Στάθη Χριστοφορίδη που υπήρξε, το 1915, ακούσιος μάρτυρας της σφαγής των αρμενοπαίδων της Τραπεζούντας, όταν οι τούρκοι σφαγείς φώναζαν: «Αμποτε και ς’ σού Ρωμανίων! Ατουνούς πα’ αέτς’ θα ‘φτάμε!» (Αμποτε και στων Ελλήνων! Και αυτούς έτσι θα κάνουμε).
Η 19η Μαΐου είναι η καταραμένη ημέρα για τον Ποντιακό Ελληνισμό. Είναι η ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ειρηνεύσει, δήθεν, την περιοχή. Με το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους» μπαίνει σε εφαρμογή η σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας. Για την επικράτηση του κεμαλισμού χρησιμοποιήθηκαν στρατιωτικά, πολιτικά και «θεσμικά» μέσα. Κάτω από την καθοδήγηση Γερμανών συμβούλων και με ηθικούς αυτουργούς τον γερμανό πρέσβη Βανγκενχάιμ και το στρατιωτικό επιτελείο υπό τον στρατηγό Λίμαν φον Σάντερς, εφαρμόζονται αποτελεσματικότεροι τρόποι εξόντωσης. Οι αμέτρητες αφηγήσεις, μαρτυρίες, καταγραφές, επίσημες προξενικές αναφορές, «μιλούν» για ότι πιο βάρβαρο έζησε ο άνθρωπος.
Σε μνημόσυνο του 1928 , ο ομιλητής περιγράφει.. « Οι διωγμοί των πρώτων Χριστιανών ωχριούν προ των βασάνων τα οποία υπεβλήθησαν επί του άοπλου και αθώου λαού των Ποντίων. Δίκην δούλων της αρχαίας εποχής εξετοπίζοντο εκ των βωμών και εστιών των και εσύροντο αθελήτως εις τα εσωτερικά της Μικράς Ασίας εν ώρα δριμυτάτου ψύχους, ένθα και απεδεκατίζοντο είτε δολοφονούμενοι είτε υπείκοντες εις την φρικαλέαν πείναν. Η νεολαία και η τάξις των διανοουμένων εξηφανίζετο δια της αγχόνης. Μυριάδες γυναικοπαίδων τα οποία απετέλουν την ευάλωτον λείαν των τούρκων είτε κατεσφάζοντο και ερίπτοντο ως βορά των θηρίων εις τα χαράδρας των Ποντικών ορέων , είτε εκαίοντο , είτε εθάπτοντο ζώντα. Λευκότριχες γέροντες σύροντες επί των ώμων των την αθλιότητα της ζωής αξηναγκάζοντο πεζή να διανύσουν τας εκτάσεις της Μικράς Ασίας αφίννοντες ούτω τα κεκμηκότα σώματα των νεκρά επί των οδών. Η τιμή διεσύρθη και απεμπολήθη, η ζωή μας εβασανίσθη και ανηρέθη, η περιουσία μας διηρπάγη και ελεηλατήθη. Τα ιερά μας εσυλήθησαν , διερπάγησαν και περιυβρίσθησαν. Τα χωριά και οι πόλεις ελεηλατήθησαν και παρεδόθησαν εις το πύρ».
«Οι τούρκοι είχαν χυθεί ξοπίσω μας, μας αναζητούσαν και εμείς δεν έπρεπε ούτε ίχνη να αφήσουμε , ούτε ν ακουγόμαστε. Πως όμως να το εξηγήσεις αυτό σε ένα βρέφος που δεν ξέρει από την κακία του κόσμου. Πώς να εξηγήσεις αυτό σε έξι βρέφη και δύο μωρά ενός έτους το ένα και εννιά το άλλο. Έκλαιγαν και δεν σταματούσαν. Δύστυχες ψυχούλες. Ένας τρόπος υπήρχε μόνο για να σωπάσουν. Την απόφαση την πήραν όλοι μαζί. Πριν προλάβουν οι μάνες να συνειδητοποιήσουν το κακό που επρόκειτο να γίνει, πριν προλάβουν να αντιδράσουν, οχτώ άνδρες έβγαλαν τα μαχαίρια , τις κάμες τους και …έπαψαν τα μωρά. …» (αφήγηση της γιαγιάς Χρυσούλας, «οι Νεράιδες του Πόντου»)
«Ν’ αοιλί εμέν, να βάϊ εμέν… Τ’ ομμάτια μ’ ντο ελέπ’νε!…»
Θα ήταν πολύ περισσότερα τα θύματα αν δεν υπήρχε το ηρωικό αλλά άγνωστο αντάρτικό του Πόντου. Απλοί άνθρωποι, κυρίως αγρότες και κτηνοτρόφοι, που αντιστάθηκαν στην τουρκική βία, ενέπνευσαν χιλιάδες αφοσιωμένους μαχητές και έσωσαν χιλιάδες άμαχο πληθυσμό.
Η οργάνωση αντάρτικών ομάδων ήταν αποτέλεσμα της βίαιης επιστράτευσης των Χριστιανών, της αποστολή τους σε τάγματα εργασίας, της βάναυση μεταχείρισης τους, της τρομοκρατίας, των εξοριών, των κρεμασμένων κορμιών, των πυρπολήσεων των χωριών, των βιασμών, των δολοφονιών που αύξησε το κύμα των φυγάδων. Έτσι « […] οι σχηματισμοί ανταρτικών σωμάτων, χρησιμεύουν ως προσχήματα διά τούς Τούρκους διά μίαν εκτεταμένην γενικήν καταδίωξιν τού ελληνικού στοιχείου μέ τήν έκδηλον τάσιν νά εξοντώσουν ολοσχερώς τούς Έλληνας, ως εχθρούς τού κράτους, όπως προγενεστέρως καί τούς Αρμενίους». (Αναφορά του Υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας προς το Βερολίνο.)
Δεκάδες οι γενναίες μορφές των ανταρτών. Ο Αντών πασάς (Χατζηελευθερίου Αντώνης), ό Ιστίλ Αγάς (Στυλιανός Κοσμίδης), ο Κισά Μπατσάκ (Κυριάκος Παπαδόπουλος), ο Πίτς Βασίλ (Βασίλειος Τσαουσίδης),ο Βασίλ Ουστά (Βασίλειος Ανθόπουλος), η Πελαγία Εξούζογλου, ο Καπετάν Ευκλείδης (Κουρτίδης Ευκλείδης), ο Κοτζά Αναστάς (Παπαδόπουλος Αναστάσιος)και άλλοι πολλοί. Με τα βάσανα τους να μην έχουν τελειωμό.
Αφηγείται η κόρη του Σωκράτη Γεωργιάδη, Αγγελική: « Την περίοδο που ξεκίνησε η ανταλλαγή πρώτα στείλανε τα γυναικόπαιδα στα καράβια και οι αντάρτες περίμεναν να δουν τι θα γίνει. Ήξεραν ότι τους είχαν μεγάλη μανία οι Τούρκοι και δεν βασίζονταν στην διεθνή επιτροπή που επέβλεπε την διαδικασία ανταλλαγής πληθυσμού. Κάποιοι αντάρτες καιροφυλακτούσαν για να δουν τι γίνεται. Αγανάκτησαν με την προσμονή και τον χωρισμό από της οικογένειες τους και κατηφόρισαν στο λιμάνι για να επιβιβαστούν στα καράβια. Αυτούς λοιπόν δεν τους άφησαν να επιβιβαστούν στα καράβια και τους κράτησαν οι τούρκοι μια μέρα. Την επόμενη είχαν έφεραν τούρκους χωρικούς μήπως τους αναγνωρίσουν αλλά μάταια. Τότε τους γύμνωσαν και μόλις είδαν τα κόκκινα σημάδια από τις τελαμώνες κατάλαβαν ότι είναι αντάρτες και τους σφάξανε. Οι υπόλοιποι αντάρτες που παρακολουθούσαν αποφάσισαν να φύγουν μέσω Ρωσίας και αντάμωσαν με τις οικογένειες του στην Ελλάδα μετά από τρία χρόνια»
Και όταν ήλθε το τέλος φορτώθηκαν ότι είχε απομείνει στην ψυχή τους και πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς. Αποδεκατισμένες οικογένειες φορτώθηκαν τους μπόγους της θυσίας και μετέτρεψαν τον πόνο τους σε μια καινούργια δημιουργία στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.
Πάμφτωχοι, ταλαιπωρημένοι από τις διώξεις, με το φόβο ακόμη ζωντανό μέσα τους, κουβαλώντας όμως τις παραδόσεις και το παρελθόν, εγκαταστάθηκαν δίχως να χάσουν το θάρρος τους, εδώ κι εκεί στη νέα ελληνική πατρίδα. Σκόρπισαν σε χωριά και πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, στους συνοικισμούς της πρωτεύουσας και σε άλλες περιοχές.
Μοναδικό εφόδιο η αυτοπεποίθηση, η αισιοδοξία, η αγάπη στη γη, τα γράμματα και τις τέχνες. Το φτωχικό και άγονο χώμα της καινούργιας γης τους μεταμορφώθηκε σε αφράτη και γόνιμη γη. Πότισαν με ιδρώτα και δάκρυα τα σπαρτά τους. Πράσινη ευλογία όλες οι εκτάσεις με αμέτρητα καρποφόρα δέντρα, περιβόλια και πολλά γεννήματα.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αυταπόδεικτη ιστορική αλήθεια. Κανείς δεν μπορεί να διαγράψει ή να ξαναγράψει την ιστορία. Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τις φωνές των νεκρών. Κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει το δικαίωμα στη μνήμη.
« Είναι πεποίθηση της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών των Γενοκτονιών ότι η Οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και των Ελλήνων της Ανατολίας». Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών.
« Αν θέλουμε να ζούμε σε μια πραγματικά δίκαιη κοινωνία, πρέπει να κάνουμε τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε η επιθυμία για διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου να μη μένει μόνο στα λόγια, αλλά να περάσει στην πράξη. Όπως λέγεται συχνά, η δικαιοσύνη είναι τυφλή, αλλά σε αυτή την περίπτωση από τα μάτια της δε θα έτρεχαν δάκρυα, αλλά αίμα. Το αίμα όλων εκείνων που χάθηκαν άδικα στον Πόντο όσων έμειναν άταφοι και εκείνων που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς ». (Μαρία – Μαγδαληνή Δαλεζίου, ΓΕΛ Σύρου. Βραβεύτηκε στον 4ο Πανελλήνιο διαγωνισμό για την Ιστορία του Πόντου).
Σήμερα το ποντιακό στοιχείο δεν ζητιανεύει, δεν εκλιπαρεί, αλλά απαιτεί αυτό που δικαιούται. Την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων.
99 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον μεγάλο ξεριζωμό.
99 χρόνια σιωπής για το έγκλημα. Φταίμε και μείς που εγκλωβιστήκαμε στις αδυναμίες της φυλής μας,. Που δεν τολμήσαμε όσο έπρεπε να διεκδικήσουμε.
Ένα αιώνα σχεδόν από τότε ας αναλογιστούμε, ας υποσχεθούμε πως θα συνεχίσουμε να δίνουμε όλοι μαζί, μια γροθιά, τον κοινό αγώνα ακολουθώντας όσα μας «συμβουλεύει» ο μεγάλος πολιτικός της αλύτρωτης Κύπρου, Βάσος Λυσαρίδης.
«Καταραμένος να παραμείνω στην αδιάστατη αιωνιότητα. Αν ξεχάσω τις κραυγές των νηπίων. Τους ρόγχους των απαγχονισθέντων τις πατημασιές των πεταλωμένων τον ανίκητο πόνο των βιασθέντων την οργή των μαρτύρων και μαρτυρησάντων. Το περήφανο βλέμμα του αδούλωτου Πόντιου. Την λαλιά που φιμώθηκε και ξαναζωντάνεψε στην εξορία. Τις ρίζες που αρνούνται να πεθάνουν. Δεν μας ταιριάζει η ετεροχρονισμένη εκδίκηση. Όμως δεν μας ταιριάζει και η παθητική αμνησία. Δεν είναι μόνο η γενιά που χάθηκε. Δεν είναι μόνο οι γενιές που ορφάνεψαν. Είναι και οι γενιές που θαμμένες στα πολυχιλιόχρονα χώματα παραμένουν φρουροί της μνήμης και απαιτούν δικαίωση».
Ρωμανίδης Νεοφ. Θεόδωρος
Σύλλογος Ποντίων Ν. Ξάνθης
