Περίπου 2% του γενικότερου πληθυσμού πάσχει από Ιδεοληπτική Ψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ), μια εξαιρετικά βασανιστική αγχώδη διαταραχή με χαρακτηριστικά τις Ιδεοληψίες και τους Ψυχαναγκασμούς. Οι Ιδεοληψίες είναι έντονες και επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που εισβάλλουν στο μυαλό του ατόμου παρά τη θέλησή του προκαλώντας του έντονο άγχος και δυσφορία. Τα πιο συνηθισμένα θέματα των Ιδεοληψιών είναι η πιθανή μόλυνση («Αν αγγίξω αυτό, θα μολυνθώ»), οι σκέψεις αμφιβολίας (« Κλείδωσα τη πόρτα;»), η υπερβολική ανάγκη για τάξη και συμμετρία και οι επιθετικές σκέψεις και παρορμήσεις («Μπορεί να χάσω τον έλεγχο και να σκοτώσω τα παιδιά μου»). Το άτομο γνωρίζει ότι αυτό που φοβάται είναι παράλογο, πχ. δεν θα αρρωστήσει από το πιάσιμο μιας πόρτας, αλλά αυτή η γνώση δεν μειώνει τον έντονο φόβο του.
Οι Ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες πράξεις που το άτομο νιώθει υποχρεωμένο να εκτελέσει για να μειώσει το άγχος των Ιδεοληψιών. Παραδείγματα είναι το ψυχαναγκαστικό πλύσιμο (πχ. πλύσιμο των χεριών σε τέτοιο βαθμό που προκαλεί δερματικές παθήσεις), οι ψυχαναγκασμοί ελέγχου (πχ. έλεγχος αν κλείδωσε την πόρτα 50 φορές!), οι ψυχαναγκασμοί τάξης και συμμετρίας (πχ. τα κουτάκια με τα μπαχαρικά κατά σειρά ύψους, τα μαξιλάρια στη συγκεκριμένη θέση και κλίση). Ακόμη και οι συχνές ερωτήσεις επιβεβαίωσης από τους άλλους («Αν πιάσω αυτό θα πάθω κάτι;») είναι μια μορφή ψυχαναγκασμών. Οι Ψυχαναγκασμοί είναι εξαιρετικά χρονοβόροι. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις το άτομο ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του σε ρουτίνες ψυχαναγκασμού. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της Αποφυγής. Το άγχος από τις Ιδεοληψίες είναι τόσο έντονο και οι Ψυχαναγκασμοί τόσο κουραστικοί που το άτομο προσπαθεί να αποφύγει τις καταστάσεις που γεννούν τις Ιδεοληψίες σε βαθμό που περιορίζει σημαντικά τις δραστηριότητες και ελευθερία κινήσεών του. Μπορεί για παράδειγμα να φθάσει στο σημείο να αποφεύγει να βγαίνει ώστε να μην έρθει σε επαφή με μολυσματικές πηγές. Πολλές φορές όλη η οικογένεια, προσπαθώντας να μην ταράξει τον πάσχοντα, μπαίνει σταδιακά σε μια παρόμοια κατάσταση ‘ομηρίας’ υπό τον έλεγχο των Ιδεοληψιών & Ψυχαναγκασμών.
Είναι εμφανές από τα παραπάνω ότι ο πάσχων χρησιμοποιεί την Αποφυγή και τους Ψυχαναγκασμούς για να ανακουφιστεί από το έντονο άγχος των Ιδεοληψιών. Αυτή όμως είναι και η παγίδα που εδραιώνει την Διαταραχή. Το άτομο δεν δίνει τη δυνατότητα στον εαυτό του να διαπιστώσει ότι οι φόβοι του δεν θα πραγματοποιηθούν (π.χ. δεν θα αρρωστήσει σοβαρά αν αγγίξει μια πόρτα). Γι’ αυτόν τον λόγο στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει τον πάσχοντα να έρθει σε επαφή με την κατάσταση που φοβάται αλλά να μην κάνει τους ψυχαναγκασμούς για ώρες ή παραπάνω, μέχρι που το έντονο άγχος να υποχωρήσει και ο ίδιος να διαπιστώσει ότι αυτό που φοβάται δεν πρόκειται να συμβεί. Είναι σαν ένα τεστ πραγματικότητας που, όταν επαναλαμβάνεται συστηματικά, φέρνει την λύτρωση από την τυραννία της Ιδεοληπτικής Ψυχαναγκαστικής Διαταραχής.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
