Πέπλο μυστηρίου και τρόμου περιβάλλει την έκφραση της ‘τρέλας’. Η κοινή αντίληψη είναι ότι όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κατάσταση ‘τρέλας’, σκέφτεται, μιλάει, φέρεται με τρόπο ακατανόητο, λόγια και πράξεις αλλοπρόσαλλα, χωρίς κανένα νόημα. Στις σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως στις ψυχώσεις (σχιζοφρένεια, μανιοκατάθλιψη), το άτομο πράγματι φαίνεται να έχει εμπειρίες πολύ διαφορετικές από αυτό που θεωρούμε φυσιολογικό. Ακούει φωνές που οι γύρω του δεν ακούνε ή εκφράζει με σθένος πεποιθήσεις ασυνήθιστες, που δεν τις στηρίζουν τα δεδομένα. Η ψυχιατρική αντιμετωπίζει τις παραπάνω συμπεριφορές ως συμπτώματα ψυχικής ασθένειας, χωρίς κανένα νόημα. Γι’ αυτό και η μοναδική θεραπεία που προτείνει είναι η φαρμακευτική. Είναι αλήθεια ότι τα ψυχοφάρμακα, στοχεύοντας στις χημικές ανισορροπίες του εγκεφάλου, μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική βελτίωση στην ψυχική υγεία και ζωή του ασθενή.
Όμως η άποψη ότι τα συμπτώματα είναι χωρίς νόημα εκφράσεις χημικών ανισορροπιών έχει αμφισβητηθεί διεθνώς από διακεκριμένους ψυχιάτρους και ψυχολόγους αλλά και από τους ίδιους τους χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Τα συμπτώματα είναι παράξενα στην έκφρασή τους, όμως το περιεχόμενό τους έχει νόημα στο πλαίσιο της προσωπικής ιστορίας και εμπειριών του ατόμου. Για παράδειγμα οι φωνές που ακούνε ασθενείς με διάγνωση σχιζοφρένειας συχνά εκφράζουν τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος, φόβους, εσωτερικές συγκρούσεις. Όπως κάποιος με ιστορία κακοποίησης που βασανίζεται από τη φωνή του ανθρώπου που τον κακοποίησε ή κάποιος με χαμηλή αίσθηση αυτοεκτίμησης που ακούει συνεχώς επικριτικές φωνές να του λένε ότι δεν αξίζει τίποτα.
Ακόμη και στη φάση της μανίας στην μανιοκατάθλιψη, οι ακραίες συμπεριφορές μπορεί να εκφράζουν βαθύτερες ανεπίλυτες συγκρούσεις του ασθενή. Όπως στον βασικό χαρακτήρα στην ταινία «Η μάσκα», όπου ένας άντρας ντροπαλός, που όλοι τον εκμεταλλεύονται κι εκείνος δεν τολμάει να αντιδράσει, βρίσκει τυχαία μια μαγική μάσκα και με το που την φοράει μεταμορφώνεται στο ‘alter ego’ του: φέρεται υπερβολικά δυναμικά σε σημείο καταστροφικότητας, επιβάλλει την βούλησή του επιθετικά, φλερτάρει παράτολμα και ούτω καθεξής. Η φάση της μανίας είναι κάποιες φορές σαν αυτή τη μάσκα. Οι χημικές ανισορροπίες του εγκεφάλου δημιουργούν μια κατάσταση όπου βαθύτερες ανικανοποίητες ανάγκες εκφράζονται ανοιχτά και ανεξέλεγκτα. Το πρόβλημα είναι ότι η συμπεριφορά στη φάση της μανίας είναι συνήθως τόσο ακραία και εκτός ελέγχου, που γίνεται ακατανόητη και καταστροφική και αντί να λύνει προβλήματα, τα δημιουργεί.
Αυτή είναι και η ‘παγίδα’ με τις ακραίες εκφράσεις ψυχικής ταραχής. Η μορφή είναι τόσο παράξενη που παραπέμπει απευθείας, σαν την μοναδική ερμηνεία, σε βιολογικό πρόβλημα. Αν όμως βοηθήσουμε τον ασθενή να ανακαλύψει το νόημα των επιφανειακά ακατανόητων ψυχιατρικών συμπτωμάτων του, τότε θα έχει την ευκαιρία να αναλάβει έναν πιο ενεργητικό ρόλο στη ανάρρωσή του. Τότε η θεραπεία δεν θα περιορίζεται μόνο σε φαρμακευτικές παρεμβάσεις αλλά θα περιλαμβάνει και μια διαδικασία αυτογνωσίας και ευρύτερης βελτίωσης της ζωής του.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
www.ptks.gr
