Επιδημιολογικές έρευνες διεθνώς δείχνουν ότι 18-22% γυναικών και 7-11% αντρών θα πάθουν κατάθλιψη σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Ένας βασικός λόγος που έχουμε τόσο αυξημένα ποσοστά είναι ότι η κατάθλιψη, αν και αντιμετωπίζεται, έχει την τάση να επιστρέφει. Οι πιθανότητες μάλιστα να συμβεί αυτό αυξάνονται με κάθε νέα εμφάνισή της. Διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι 50% των ατόμων που αναρρώνουν από το πρώτο επεισόδιο κατάθλιψης θα πάθουν τουλάχιστον ένα ακόμη επεισόδιο στη ζωή τους. Άτομα με δύο ή περισσότερα επεισόδια έχουν 70-80% πιθανότητες να πάθουν μελλοντικά επεισόδια. Με άλλα λόγια, κάθε νέο επεισόδιο κατάθλιψης αυξάνει σημαντικά το ρίσκο μελλοντικών επεισοδίων. Πως όμως εξηγείται αυτό;
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης είναι οι επίμονες έντονες αρνητικές σκέψεις που την συνοδεύουν, όπως «Δεν αξίζω τίποτε», «Δεν υπάρχει ελπίδα», «Πάντα θα αποτυχαίνω». Αυτές οι σκέψεις προκαλούνται από την πεσμένη διάθεση του ατόμου αλλά και την επιδεινώνουν περισσότερο. Οι αρνητικές σκέψεις και η καταθλιπτική διάθεση με το άγχος που συχνά την συνοδεύει επηρεάζουν και το σώμα προκαλώντας προβλήματα όπως έλλειψη ενέργειας, ναυτία, σφίξιμο. Αυτά τα σωματικά προβλήματα με τη σειρά τους επηρεάζουν αρνητικά τη διάθεση και τις σκέψεις προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο που παγιδεύει το άτομο. Τα τρία αυτά στοιχεία του φαύλου κύκλου, Αρνητικές Σκέψεις, Συναισθήματα (θλίψη, άγχος) και Σώμα, δημιουργούν στενούς συσχετισμούς κατά τη διάρκεια του επεισοδίου της κατάθλιψης. Αυτοί οι συσχετισμοί υποχωρούν σε ένταση και συχνότητα όταν το άτομο αναρρώσει αλλά δεν εξαφανίζονται. Στο μέλλον ακόμη και μικρές αλλαγές σε ένα στοιχείο αυτού του κύκλου μπορεί να ενεργοποιήσει τα υπόλοιπα στοιχεία του. Για παράδειγμα ακόμη και μικρές αλλαγές στη διάθεση μπορεί να ξυπνήσουν τον καταθλιπτικό τρόπο σκέψης που με τη σειρά του επιδεινώνει τη διάθεση σε έναν νέο φαύλο κύκλο που αν δεν διακοπεί εγκαίρως θα οδηγήσει σε νέο επεισόδιο.
Πως μπορούμε όμως να διακόψουμε αυτόν τον κύκλο; Διακεκριμένοι ψυχολόγοι στην Βρετανία και Αμερική χρησιμοποίησαν ιδέες και πρακτικές ανατολικών φιλοσοφιών, όπως ο διαλογισμός, για να αναπτύξουν θεραπευτικά προγράμματα Ενσυνειδητότητας (Mindfulness), που έχουν αποδειχθεί με επανειλημμένες έρευνες ότι μειώνουν τις υποτροπές της κατάθλιψης στο μισό. Τα προγράμματα αυτά διδάσκουν στα άτομα να παρατηρούν στενά αλλά αποστασιοποιημένα τους κύκλους αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στις σκέψεις, συναισθήματα και σώμα τους. Το άτομο μαθαίνει να παρατηρεί χωρίς φόβο και αποστροφή, αντίθετα με ενδιαφέρον και καλοσύνη τις αλληλεπιδράσεις, χωρίς να παρασύρεται από αρνητικές σκέψεις ή να χάνεται σε συναισθήματα. Άγκυρα σ’ αυτή τη διαδικασία είναι το σώμα. Το σώμα που έχει την ικανότητα να μας κρατάει γειωμένους στο εδώ και τώρα. Έτσι όταν το μυαλό αρχίζει να περιπλανιέται σε ολισθηρά, σκοτεινά μονοπάτια, το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει που πηγαίνει και με καλοσύνη αλλά σταθερότητα το γυρίζει πίσω στις σωματικές αισθήσεις, στην αναπνοή, στη ζωή που ανοίγεται μπροστά μας κάθε στιγμή, στο παρόν που είναι και το πιο σημαντικό κομμάτι της εμπειρίας μας.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
