Τα τελευταία 5 χρόνια έχουμε δει μια σημαντική αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συχνά αποδίδουν αυτήν την αύξηση στην σφοδρή κοινωνικοοικονομική κρίση που διανύει η Ελλάδα. Οι λόγοι όμως που οδηγούν έναν άνθρωπο να βάλει τέλος στη ζωή του είναι μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση παραγόντων που προδιαθέτουν, επιβαρύνουν και σε μια κρίσιμη περίοδο πυροδοτούν αυτήν την ύστατη έκρηξη απελπισίας.
Διεθνείς έρευνες έχουν δείξει επανειλημμένα ότι η αύξηση της ανεργίας σε συνδυασμό με την μείωση των κοινωνικών παροχών συνδέονται με αύξηση του ποσοστού των αυτοκτονιών σε μια κοινωνία. Η απώλεια εισοδήματος και η συνεπακόλουθη επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, ειδικά όταν η Πολιτεία δεν σπεύδει να προστατεύσει τους οικονομικά ευάλωτους, μπορεί πράγματι να σπρώξει έναν άνθρωπο πέρα από τα όρια του – και αυτό είναι που βλέπουμε στην Ελλάδα της κρίσης τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική δυσχέρεια ανάβει το φυτίλι, αποτελεί κάποιες φορές το έναυσμα που πυροδοτεί την αυτοκτονία. Αυτό όμως συμβαίνει σε ψυχικά ευάλωτα άτομα.
Η εργασία και οικονομική ασφάλεια παρέχουν ένα σταθερό εξωτερικό πλαίσιο που στηρίζει την ψυχική ισορροπία ενός ανθρώπου. Όταν αυτό το πλαίσιο καταρρεύσει, τότε το άτομο, για να ανταπεξέλθει στην κρίση, καταφεύγει στα ψυχικά του αποθέματα, την αυτοπεποίθηση, ευελιξία, δημιουργικότητα, καθώς και την ικανότητα να κινητοποιεί την στήριξη του περιβάλλοντος. Όταν όμως η αίσθηση προσωπικής αξίας του ατόμου είναι εύθραυστη και η πίστη στον εαυτό του, η ίδια του η ταυτότητα εξαρτάται αποκλειστικά από τις επιδόσεις σε έναν ρόλο, όπως για παράδειγμα τον ρόλο του πετυχημένου επαγγελματία, τότε η αποτυχία σ’ αυτόν τον τομέα μπορεί να τον συντρίψει.. Αν σ’ αυτό προσθέσουμε την απουσία ή κατάρρευση υποστηρικτικού κοινωνικού περιβάλλοντος, τότε το σκηνικό που μπορεί να οδηγήσει σε πράξεις απελπισίας έχει στηθεί. Η σχέση με τον κοινωνικό ιστό είναι εξαιρετικά σημαντική. Η αίσθηση του ατόμου ότι ανήκει κάπου, οι δυνατοί δεσμοί με οικογένεια, φίλους, συναδέλφους, οργανώσεις δρουν σαν προστατευτικό δίχτυ που συγκρατούν και διατηρούν την ελπίδα ακόμη και στις πιο ζοφερές οικονομικές συνθήκες. Δύσκολα εγκαταλείπει κανείς ένα γερό υποστηρικτικό πλαίσιο..
Αυτό καθιστά αποφασιστικό τον ρόλο της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης στην πρόληψη και αποφυγή της αυτοκτονίας. Η οικογένεια, γνωστοί, φίλοι μπορούν να προσέξουν σημάδια, αλλαγές στην συμπεριφορά που δείχνουν ότι το άτομο σταδιακά χάνει την πίστη στον εαυτό του και τη ζωή. Όπως για παράδειγμα αν αλλάξουν οι συνήθειες ύπνου και φαγητού του, αν αποσύρεται σκεφτικός, νιώθει άχρηστος ή βάρος, αρχίζει και τακτοποιεί οικονομικές υποθέσεις. Η ανοιχτή συζήτηση με το άτομο και η προσφυγή σε ειδικό για βοήθεια μπορεί να αποτρέψει μια απελπισμένη κίνηση. Πέρα από την οικογένεια η στήριξη πρακτικά και συναισθηματικά των συνανθρώπων μας που έχουν ανάγκη – από την Πολιτεία αλλά και από οργανώσεις και τον καθένα μας ξεχωριστά – είναι το ισχυρότερο αντίδοτο στην απελπισία και την τραγική κατάληξη της αυτοκτονίας.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
