Είναι γνωστό ότι τα παιδιά στεναχωριούνται όταν οι γονείς τους έχουν προβλήματα στη σχέση τους. Πέρα όμως από την στεναχώρια η ποιότητα της σχέσης των γονιών αλλάζει τις ισορροπίες όλης της οικογένειας, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία, συμπεριφορά και γενικότερη ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Ακούγεται υπερβολικό;
Σκεφτείτε το ακόλουθο σενάριο: Οικογένεια που οι εντάσεις ανάμεσα στους γονείς είναι μακροχρόνιες αλλά πλέον έχουν φθάσει σε τέτοιο σημείο που απειλείται με ρήξη η οικογενειακή ενότητα. Το εφτάχρονο παιδί αναπτύσσει φοβίες και ζητάει ασταμάτητα να τον καθησυχάσουν οι γονείς του. Οι γονείς, ανήσυχοι για την ψυχική υγεία του αγαπημένου τους παιδιού, για πρώτη φορά συσπειρώνονται και αφήνουν κατά μέρος της διαφορές τους – για λίγο – για να βοηθήσουν το παιδί. Στο παράδειγμα αυτό το ‘Πρόβλημα’ είναι η σχέση των γονιών και η ‘Λύση’ η ψυχική διαταραχή (οι φοβίες) του παιδιού. Όχι πως το παιδί επιλέγει συνειδητά να διαταραχθεί ψυχικά για να κρατήσει τους γονείς μαζί. Η ‘Λύση’ δόθηκε ασυνείδητα από την οικογένεια. Συχνά στην δουλειά μου σαν οικογενειακή θεραπεύτρια έχω δει οικογένειες που όταν βελτιωθεί η σχέση των γονιών, το πρόβλημα του παιδιού – για το οποίο και είχαν ζητήσει βοήθεια αρχικά – επιλύεται ως δια μαγείας από μόνο του, ακόμη κι αν στις συνεδρίες δεν ασχοληθήκαμε καθόλου μαζί του. Μια άλλη κατάσταση, εξαιρετικά επιζήμια για το παιδί, είναι όταν ‘χρησιμοποιείται’ ως ισορροπιστής ανάμεσα στους δύο γονείς. Στην οικογενειακή θεραπεία μιλάμε για Τριγωνοποίηση, όταν το παιδί μπλέκεται στην σχέση ανάμεσα στους γονείς του. Για παράδειγμα σε μια οικογένεια που η σχέση ανάμεσα στους δύο γονείς χαρακτηρίζεται από παγωμάρα και ψυχρή αδιαφορία, η μητέρα χρησιμοποιεί τον γιο της σαν σύντροφο, στηρίζεται συναισθηματικά επάνω του και ταυτόχρονα τον στρέφει ενάντια στον πατέρα του. Σε μια άλλη οικογένεια με δύο κόρες, η μητέρα κάνει συμμαχία με την μία κόρη και ο πατέρας με την άλλη κόρη. Έτσι η οικογένεια μοιράζεται σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα και η σχέση ανάμεσα στις δύο αδελφές χαρακτηρίζεται από εντάσεις και ανταγωνισμό. Οι δύο αδελφές, ασυνείδητα, ‘παίζουν’ μεταξύ τους, εκφράζουν στην σχέση τους τις εντάσεις και ανεπίλυτες διαφορές των γονιών τους.
Σαν γονείς ίσως δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από καταστάσεις που μας πληγώνουν. Είναι όμως πρωταρχική μας ευθύνη να μην τα χρησιμοποιήσουμε για να καλύψουν τις δικές μας ανάγκες. Όπως λέει και ο Χαλίλ Γκιμπράν, Λιβανέζος στοχαστής και ποιητής: «Τα παιδιά σας δεν είναι δικά σας παιδιά. Είναι οι γιοί και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής για τον εαυτό της».
Τα παιδιά μας δεν υπάρχουν για να μας ανακουφίζουν ή να μας στηρίζουν. Είναι άτομα με τις δικές τους ανάγκες, προσανατολισμένα στην δική τους μοναδική πορεία προς το μέλλον.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη. Τηλ.: 25411 00434.
