Του Θανάση Μουσόπουλου, Φιλόλογου – Συγγγραφέα
Ο Στέφανος Ιωαννίδης (1923 – 2001) ήταν για την Ξάνθη και για τη Θράκη ευρύτερα πρωτοπόρος και καινοτόμος εργάτης του πνεύματος και του πολιτισμού. Ολόκληρη η περιφέρειά μας οφείλει να γνωρίσει το έργο του και να τιμήσει την παρουσία και προσφορά του.
Έφυγε την 1η Μαΐου του 2001. Κάθε χρόνο τέτοια μέρα τον τιμούμε ιδιαίτερα.
Είναι πολύ σημαντικό ότι έστω και μετά θάνατον αναγνωρίζεται το έργο του – όπως και άλλων θρακιωτών και θρακιωτισσών – από το κέντρο. Στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (των εκδόσεων Πατάκη) στη σελίδα 946 στο λήμμα για το Στέφανο Ιωαννίδη του Αλέξη Ζήρα, ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε :
«Υπήρξε ενεργός παράγοντας στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ξάνθης (…) Κοινωνιστική πεζογραφία που αντλεί τόσο από το ψυχολογικό μυθιστόρημα όσο και από τον ρεαλισμό της ηθογραφικής μας παράδοσης.
Παρά το πολιτικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο διαπλέκονται οι ιδέες και οι συγκρούσεις των χαρακτήρων, η ηθική στάση του έργου του προβάλλεται ως απότοκη της αφηγηματικής πραγματικότητας.
Παράλληλα με τις ιστορικές μελέτες του και τα λευκώματά του ο Ιωαννίδης συνέβαλε στην ανάδειξη λιγότερο γνωστών πτυχών της τοπικής ιστορίας της Ξάνθης».
Στο Στέφανο Ιωαννίδη, στη ζωή και στο έργο του, η διαλεκτική σχέση θεωρίας και πράξης, κατά πολύπλευρο τρόπο, είναι διαρκής και αδιάλειπτη.
Ο δρόμος που επέλεξε στη ζωή του ήταν δρόμος ανηφορικός, γεμάτος συγκρούσεις με το κατεστημένο, περισσότερο ιχνηλάτης και πρόσκοπος. Το έργο του ήταν διέξοδος στην ανάγκη έκφρασης, αλλά περισσότερο επιβίωσης – στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια.
Ποτέ δεν είχε το πλέγμα του επαρχιωτισμού, ήταν πάντοτε μέσα από το καθημερινό διαχρονικός, μέσα από το τοπικό οικουμενικός. Ο πνευματικός άνθρωπος μιλά για το παντού και για το πάντοτε μέσα από το εδώ και το τώρα.
Μέγιστη είναι η συμβολή του Στέφανου Ιωαννίδη στην αυτο-γνωσία μας ως Θρακιωτών με την έκδοση το 1960 του περιοδικού «Θρακικά Χρονικά», που αποτελεί το βασικό πυρήνα της Θρακογνωσίας στον τόπο μας.
Το ενδιαφέρον του Στέφανου Ιωαννίδη για την ιστορία της Ξάνθης και της Θράκης τοποθετείται από πολύ παλιά. Ήδη από το 1958 αρχίζει να δημοσιεύει τους καρπούς των ιστορικών, λαογραφικών και φιλολογικών του αναδιφήσεων.
Ο Στέφανος Ιωαννίδης εκτός από ιστορικά και φιλολογικά κείμενα, παρουσίασε κατά καιρούς απόψεις για διάφορα επίκαιρα ή διαχρονικά θέματα της Ξάνθης, της Θράκης, της επαρχίας γενικότερα, της Ελλάδας. Με θάρρος, σαφήνεια και ευθυκρισία διατυπώνει τις θέσεις του.
Έχω την πεποίθηση ότι το ‘μόνον της ζωής του ταξίδιον’ ήταν το ένδον πέταγμα, που εκφράστηκε με τα ημερολόγια, τα ποιήματα, τις ζωγραφιές, τα διαβάσματα, της εφηβικής και μετεφηβικής περιόδου. Όλο το έργο του είναι ο ήχος αυτού του απραγματοποίητου πετάγματος.
Έφυγε από τούτον τον κόσμο την Πρωτομαγιά του 2001 – πότε πέρασαν τα χρόνια !
Στα χρόνια που διέρρευσαν από τότε ο Στέφανος Ιωαννίδης και το έργο του δεν ξεχάστηκε. Αρκετές εργασίες μου, και άλλων συναδέλφων, είδαν το φως της δημοσιότητας. Εκείνο που φιλοδοξώ να παρουσιάσω και για το Στέφανο Ιωαννίδη και για την Κατίνα Βέικου Σεραμέτη είναι μια εμπεριστατωμένη Εισαγωγή και Ανθολογία του πλούσιου λογοτεχνικού, φιλολογικού, λαογραφικού και ιστοριογραφικού έργου τους.
Είχα τη χαρά το 2010, από τις εκδόσεις Σπανίδη και τη Στέγη Πολιτισμού ‘Κων. Μπένης’ του Δήμου Ξάνθης, να παρουσιάσω τον τόμο «Στέφανος Ιωαννίδης : ένας λογοτέχνης γεννιέται» (Η κρίσιμη δεκαετία 1940-1950 – Νέα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του, σελ. 189). Ας θεωρηθεί ο τόμος τούτος μια προσωπική κατάθεση – όχι πάντως η έσχατη – στη μνήμη του.
Εδώ στη Θράκη, καθώς το μέλλον της συναρτάται με την αυτογνωσία, τον αυτοκαθορισμό και την πολιτιστική συγκρότηση, η παρουσία όλων των συγχρόνων εργατών του πνεύματος, αποτελεί προϋπόθεση sine qua non για την ανάπτυξή της. Κυρίαρχος σ’ αυτήν την πορεία είναι ο ρόλος του Στέφανου Ιωαννίδη.
