Η απώλεια αγαπημένων προσώπων σημαδεύει την ζωή συγγενών και φίλων. Ο πόνος και η σύγχυση είναι ιδιαίτερα έντονη στην περίπτωση του θανάτου γονέα ανήλικων παιδιών. Τα παιδιά λόγω ηλικίας δυσκολεύονται να κατανοήσουν την πραγματικότητα του θανάτου και το μέγεθος των συνεπειών του: «Γιατί έφυγε; Τι πάει να πει ‘πέθανε’; Τι θα απογίνω εγώ;». Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες οι γονείς μαζεύουν μέσα στις φτερούγες τους και προστατεύουν το παιδί από τις κακοτοπιές της ζωής μέχρι να είναι έτοιμο, με την δική του ωρίμανση, να τις αντιμετωπίσει μόνο. Ο θάνατος ενός γονέα διατρυπάει το προστατευτικό κουκούλι της γονεϊκής αγκαλιάς και εκθέτει το παιδί στην σκληρή και απρόβλεπτη πραγματικότητα της ζωής πολύ νωρίς. Το πλήγμα της πρόωρης απώλειας είναι βαθύ. Το παιδί τρομάζει με την ένταση των συναισθημάτων που το κατακλύζουν: πόνος για τον χαμό, ενοχές («Το προκάλεσα; Πέθανε γιατί δεν ήμουν καλό παιδί;»), θυμός για την αδικία της απώλειας που συχνά στρέφεται προς τον εναπομείναντα γονέα. Η αγωνία εκφράζεται με έντονη προσκόλληση στον άλλο γονέα και διαμαρτυρίες ακόμη και για μικρές περιόδους αποχωρισμού. Κάποιες φορές το παιδί αρχίζει να φέρεται με τρόπο που θα ταίριαζε σε μικρότερο παιδί: βρέχει το κρεβάτι του τα βράδυα, φοβάται να κοιμηθεί μόνο του, ζητά βοήθεια για σχολικές εργασίες που πριν κατάφερνε ανεξάρτητα.
Είναι πολύ οδυνηρό για την οικογένεια που πενθεί να αντικρίζει τα θλιμμένα μάτια του παιδιού. Κάποιες φορές προσπαθούν να αποφύγουν αυτόν τον πόνο: Δεν λένε αλήθεια για την σοβαρότητα ασθένειας του γονέα, δεν το παίρνουν στην κηδεία, αποφεύγουν συζητήσεις για τον πεθαμένο. Όλα με την ευγενή πρόθεση να μην ταράξουν το παιδί και ίσως γιατί βαθιά μέσα τους προσπαθούν να αποφύγουν και τον δικό τους πόνο… Το μήνυμα όμως που δίνει αυτή η συμπεριφορά στο παιδί είναι: «Καλύτερα να κρύβουμε τον πόνο που αισθανόμαστε. Ας ξεχάσουμε τι έγινε». Το παιδί μένει μόνο με έντονα συναισθήματα που δεν ξέρει πως να καταλάβει, εκφράσει, επεξεργαστεί. Το τραύμα της απώλειας γίνεται κόμπος και οδηγεί σε συναισθηματικές δυσκολίες αργότερα στην ζωή.
Ο κόμπος μπορεί να αποφευχθεί αν η οικογένεια κρατήσει μια ανοιχτή στάση που ενθαρρύνει την εκδήλωση και συζήτηση δύσκολων συναισθημάτων. Λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη την φάση ωρίμανσης και ικανότητες κατανόησης του παιδιού, μπορούμε να προετοιμάσουμε το παιδί για τον επικείμενο θάνατο και να του δώσουμε την δυνατότητα να πει ‘Αντίο’ στον γονέα που φεύγει. Κρατάμε ζωντανή την ανάμνηση του γονέα και την ομορφιά της σχέσης μαζί του με φωτογραφίες και συζητώντας στιγμές από το παρελθόν. Και πάνω απ’ όλα είναι σημαντικό να αντέξουμε και να απορροφήσουμε σαν σφουγγάρι τους κραδασμούς πένθους που διαπερνούν το παιδί, να το βοηθήσουμε να κατανοήσει τι του συμβαίνει και να το στηρίξουμε να συνεχίσει με την ανάμνηση του αγαπημένου να φωτίζει την καρδιά και ζωή του.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη
Τηλ. 6957085624
