Η φροντίδα ατόμων με ανίατες ασθένειες όπως η νόσος Alzheimer’s είναι ένα καθήκον που στην ελληνική κοινωνία επωμίζονται σχεδόν αποκλειστικά μέλη της οικογένειας του πάσχοντα και ιδιαίτερα οι γυναίκες (σύζυγοι, κόρες, νύφες). Ο ανθρωπισμός και η αφοσίωση που εκφράζουν οι φροντίζοντες στην μακροχρόνια προσπάθεια τους να περιποιηθούν τον συγγενή τους μέσα στα πλαίσια του σπιτιού τους είναι αξιοθαύμαστος. Συχνά δεχόμαστε αυτή τη προσφορά σαν αυτονόητη εξέλιξη των ρόλων μέσα στην οικογένεια – «Και φυσικά η γυναίκα θα φροντίσει τον κατάκοιτο άντρα της!». Καταλαβαίνουμε ότι είναι κουραστική προσπάθεια αλλά δεν στεκόμαστε να αναλογιστούμε τις συνέπειες που το βάρος της φροντίδας μπορεί να έχει για τη ψυχική υγεία του φροντίζοντα.
Τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά δύσκολα για τον φροντίζοντα. Για παράδειγμα η νόσος Alzheimer’s οδηγεί συχνά σε αλλαγές της συμπεριφοράς και της προσωπικότητας του πάσχοντα ανθρώπου που γίνεται νευρικός, βηματίζει πάνω κάτω ασταμάτητα, μέρα και νύχτα, γίνεται ακόμα και επιθετικός. Μπορεί ο φροντίζοντας να μην τολμάει να τον αφήσει από τα μάτια του μήπως βάλει σε κίνδυνο τον εαυτό του ή το σπίτι. Δεν υπάρχουν διαλείμματα ούτε το βράδυ για έναν ξεκούραστο ύπνο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι δύσκολο για το άτομο να βρει χρόνο για τον εαυτό του και τις δικές του ανάγκες για ξεκούραση, για να κάνει κάτι που απολαμβάνει. Συχνά δεν υπάρχουν ευκαιρίες για κοινωνικές επαφές ούτε για εργασία. Κάτω από τη διαρκή πίεση το άτομο μπορεί να χάσει την υπομονή του, φωνάζει, ξεσπάει στον συγγενή που φροντίζει ή και σε άλλα μέλη της οικογένειας. Τότε ακολουθούν οι γνώριμες ενοχές: «Πώς μπόρεσες να φωνάξεις σε έναν άρρωστο άνθρωπο που σε χρειάζεται;» που υποσκάπτουν ακόμα περισσότερο την αίσθηση αυτοεκτίμησης του φροντίζοντα. Ας προσθέσει κανείς σε όλα αυτά τον πόνο καθώς ο φροντίζοντας αντιμετωπίζει καθημερινά την απώλεια του προσώπου που ήταν κάποτε ο αγαπημένος τους και της σχέσης που είχε μαζί του. Δεν είναι περίεργο που συχνά οι φροντίζοντες αναπτύσσουν προβλήματα όπως άγχος ή κατάθλιψη, που τους ακολουθούν πολύ μετά το θάνατο του αγαπημένου προσώπου.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους φροντίζοντες να “μοιραστούν το βάρος” της φροντίδας, ακόμα και λίγο. Κάποια διαλείμματα από τη φροντίδα, ακόμα και 1-2 ώρες τη βδομάδα, 1-2 βδομάδες το χρόνο. Κάποια δυνατότητα να “ξεφύγει το μυαλό τους”, να ασχοληθούν με τον εαυτό τους, να βγουν λίγο έξω, να χαλαρώσουν. Αποφασιστικό ρόλο σ’ αυτό καλείται να παίξει η ευρύτερη οικογένεια αλλά και η Πολιτεία, που οφείλει να στηρίξει ουσιαστικά τη φροντίδα ανθρώπων με ανίατες ασθένειες. Και βεβαίως ίσως πάνω απ’ όλα μετράει η αναγνώριση του βάρους των ευθυνών της φροντίδας, η συναισθηματική και πρακτική στήριξη όταν ρωτάμε «Πώς τα βγάζεις πέρα;», «Μπράβο σου! Τα καταφέρνεις καλά!», «Τί χρειάζεσαι; Πώς μπορώ να σε στηρίξω σ’ αυτό που κάνεις;».
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη
Τηλ. 6957085624
