Το 478 π.Χ. δημιουργήθηκε αμέσως μετά τους Περσικούς Πολέμους η Δηλιακή Συμμαχία, η οποία ήταν μια πολιτική και στρατιωτική ένωση περίπου 150 αρχαίων ελληνικών κρατών-πόλεων υπό την κηδεμονία της πόλης των Αθηνών. Στην πράξη η ένωση αυτή εξυπηρετούσε την προετοιμασία μιας μελλοντικής επιδρομής, την αναζήτηση εκδίκησης προς τους Πέρσες και την οργάνωση συστήματος διανομής των λαφύρων.
Στα πρώτα χρόνια (478-461 π.Χ.) οι στρατιωτικές επιτυχίες του Κίμωνα συνέβαλαν στην επιβολή της αθηναϊκής κυριαρχίας σε πολλές περιοχές της συμμαχίας. Ωστόσο στα επόμενα χρόνια επέρχεται ρήξη με την Σπάρτη η οποία έβλεπε με καχυποψία την σαφή αυτή αθηναϊκή τάση για επεκτατισμό που εκδηλώθηκε έμπρακτα από τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Αθήνα (454 π.Χ.), την ίδρυση κληρουχιών (από το 450 π.Χ.) και την επιβολή του νομίσματος, των μέτρων και των σταθμών της Αθήνας στους συμμάχους της (449 π.Χ.).
Η δυσαρέσκεια που προκάλεσε η αθηναϊκή ηγεμονία, σε συνδυασμό με τη σταδιακή εξάλειψη του φόβου του περσικού κινδύνου οδήγησαν μερικούς από τους συμμάχους της Δήλου σε αποστασία. Και αυτό διότι, παρά το τέλος των συγκρούσεων με την Περσία, οι σύμμαχοι της Αθήνας δεν απαλλάχθηκαν από τις υποχρεώσεις τους στην παροχή χρημάτων ή πλοίων.
Έτσι ξέσπασε ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος ανάμεσα στην Αθήνα και την Σπάρτη και τους συμμάχους της, ο οποίος συνεχίστηκε από το 460 π.Χ και τελικά έληξε το 445 π.Χ, με ανακωχή τριάντα ετών. Ωστόσο, η αυξανόμενη εχθρότητα μεταξύ της Σπάρτης και της Αθήνας θα οδηγήσει, δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, στο ξέσπασμα του Δεύτερου Πελοποννησιακού Πολέμου. Αυτή η καταστροφική σύγκρουση, η οποία διήρκεσε 27 χρόνια, θα έχει ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή της αθηναϊκής δύναμης, την κατάλυση της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, την ανάπτυξη της σπαρτιατικής ηγεμονίας σε ολόκληρη την Ελλάδα και την αποδυνάμωση όλης της Ελλάδας.
Στη σύγχρονη εποχή και συγκεκριμένα 25 αιώνες περίπου αργότερα, παρουσιάστηκε σε πιο διευρυμένο επίπεδο πλέον, η ανάγκη για μια νέα συμμαχία. Την ανάγκη αυτή επέβαλλε, από το 1944 και μετά, ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος που άφησε την Ευρώπη κατεστραμμένη, διαιρεμένη και ελεγχόμενη από εξωευρωπαϊκά κέντρα, την ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Την ίδια περίοδο, η σταδιακή απώλεια των αποικιών περιόρισε την ήδη κλονισμένη οικονομική και πολιτική ισχύ των ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα, ο αριθμός των θυμάτων των δύο Παγκοσμίων Πολέμων κλόνισαν ανεπανόρθωτα την ιδέα του εθνικού κράτους. Επίσης, μετά τον πόλεμο, το κράτος χάνει βαθμιαία το δεσπόζοντα ρόλο του στην οικονομία, της οποία ο έλεγχος περνά σε πολυεθνικά κεφάλαια για τα οποία τα εθνικά σύνορα αποτελούν μόνο εμπόδιο στην διεύρυνση των δραστηριοτήτων τους.
Οι τάσεις αυτές στην οικονομία, η οποία από εθνική μεταβαλλόταν σε διεθνή, επέβαλαν την πολιτική και οργανωτική αναδιοργάνωσή της. Απάντηση σε αυτό το αίτημα της αγοράς ήταν η οικονομική συνεργασία των κυβερνήσεων σε πολυεθνικό επίπεδο, με σκοπό τη δημιουργία υπερεθνικού ευρωπαϊκού οργανισμού. Η βούληση αυτή εκδηλώθηκε στην πράξη με την υπογραφή το 1957 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, θέτοντας τις βάσεις για την μετέπειτα θέσπιση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο άμεσος σκοπός, πέρα από την κοινή αμυντική πολιτική και την επίτευξη της ειρήνης, ήταν και η εγκαθίδρυση Κοινής Αγοράς που θα επέτρεπε την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών, εργασιών και κεφαλαίων.
Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια οικονομική και πολιτική ένωση είκοσι επτά κρατών. Καθιερώθηκε το 1992 από τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και οι αρμοδιότητές της επεκτείνονται συνεχώς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται ως η ισχυρότερη ένωση κρατών μέχρι σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, με οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Η Ε.Ε. αποτελεί το τρέχον στάδιο μιας ανοιχτής διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Ε.Ε. είναι μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές οντότητες στον κόσμο, με περισσότερους από 500 εκατομμύρια ανθρώπους ή 7,3 % του παγκόσμιου πληθυσμού.
Αν και από την ίδρυση της Αθηναϊκής Συμμαχίας μέχρι την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεσολαβούν περίπου 2500 χρόνια, είναι ωστόσο ιδιαίτερα εμφανές ότι υφίστανται κοινά χαρακτηριστικά τόσο ως προς την ανάγκη δημιουργίας αυτών και ως προς την εξέλιξη που παρουσίασαν.
Στην αρχαία Ελλάδα, η δημιουργία της δηλιακής-αθηναϊκής συμμαχίας είχε ως σκοπό την πραγμάτωση μιας κοινής άμυνας με σκοπό τη διαφύλαξη της ειρήνης και την αποτροπή εχθρικών ενεργειών. Κύριο χαρακτηριστικό ήταν η συσπείρωση πόλεων – κρατών γύρω από την Αθήνα, που στην αρχή ήταν σύμμαχοί της και μετέπειτα υποτελείς της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή της αθηναϊκής συμμαχίας σε αθηναϊκή ηγεμονία.
Στη σημερινή εποχή, αντίστοιχα, η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε ως σκοπό την εμπέδωση της ειρήνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο με σκοπό την ανάπτυξη κοινών πολιτικών σε θέματα οικονομίας, ανάπτυξης, δικαιοσύνης, προστασίας περιβάλλοντος και πολλά άλλα. Κύριο χαρακτηριστικό ήταν η συσπείρωση των κρατών αρχικά γύρω από τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Στην πορεία βέβαια η διαφορά στην οικονομική ανάπτυξη είχε ως αποτέλεσμα οι οικονομικά αδύναμες χώρες να αρχίσουν να εξαρτώνται οικονομικά και όχι μόνο από τις οικονομικά ισχυρές. Σιγά-σιγά επομένως δημιουργήθηκε μια σύγχρονη μορφή υποτέλειας των φτωχών χωρών προς τις πλούσιες. Την εξάρτηση αυτή σε συνδυασμό με τα νέα περίπλοκα οικονομικά δεδομένα, επιδίωξαν να εκμεταλλευτούν προς ίδιον όφελος προπάντων η Γερμανία και μετέπειτα η Γαλλία. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πλέον ότι έχει τελεστεί η μετατροπή της Ε.Ε. σε Γερμανική Ηγεμονία.
Αυτό προκύπτει από το ότι η Γερμανία, παρόλο που έχει παρουσιάσει καταρχήν ένα σχέδιο προς την πολιτική ενοποίηση της Ε.Ε., φαίνεται ότι τελικά δεν επιδιώκει τόσο την πολιτική ένωση της Ευρώπης, άλλα τον οικονομικό έλεγχο αυτής από την ίδια. Η Γερμανία, την στιγμή ακριβώς που οι μισές χώρες της Ευρωζώνης βρίσκονται σε κίνδυνο χρεοκοπίας και με την πλάτη στον τοίχο, είχε την ιδέα να κατασκευάσει ένα καινούργιο Σύμφωνο για το Ευρώ στο οποίο η ίδια αποκτά αυξημένες αρμοδιότητες στο να εγκρίνει και, στην ουσία, να καταρτίζει τους προϋπολογισμούς αυτών των κρατών. Αποβλέπει στην ουσία στον συντονισμό μονομερώς της δημοσιονομικής πολιτικής της Ευρωζώνης παρακάμπτοντας τα όργανα της Ε.Ε., την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η Γερμανία, ως μια άλλη σύγχρονη Αθηναϊκή Ηγεμονία, δείχνει ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις καταστάσεις προς όφελός της και με εκβιασμούς να αποκτήσει αυτό που ήθελε και πριν από 70 χρόνια και δεν κατάφερε μέσω των όπλων, την ηγεμονία της στην Ευρώπη.
Διαφαίνεται όμως ότι πολλές χώρες άρχισαν να αντιτίθενται στα σχέδια και τις επιδιώξεις της Γερμανίας. Ιδιαίτερα οι φτωχές χώρες της Μεσογείου άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι έχουν βρεθεί στο πεδίο ισχυρών οικονομικών πιέσεων και διεκδικήσεων που επιχειρούν να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών τους και την μετατροπή τους σε σύγχρονους οικονομικούς είλωτες της γερμανικής πολιτικής. Η Γερμανία, ως μια άλλη σύγχρονη Αθηναϊκή Ηγεμονία, επιδεικνύει την ίδια αλαζονεία και εμπάθεια που έδειξαν και οι Αθηναίοι στους συμμάχους-υποτελείς τους.
Η ιστορία, όπως έλεγε και ο Θουκυδίδης, ο συγγραφέας του Πελοποννησιακού Πολέμου, φαίνεται ότι επαναλαμβάνεται. Η ύβρις των Αθηναίων τότε οδήγησε στη διάλυση της Δηλιακής Συμμαχίας και την συντριβή της Αθήνας. Η ύβρις της Γερμανίας σήμερα φαίνεται πως οδηγεί στην οριστική κατάρρευση του κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος, με άγνωστες συνέπειες για τις χώρες-μέλη αλλά και για την ίδια την Γερμανία. Οι εξελίξεις αναμένονται με ενδιαφέρον.
Νίκος Σεργκενλίδης
Δικηγόρος
