Η εμφάνιση ψυχικής διαταραχής αλλάζει την ζωή του πάσχοντα αλλά και της οικογένειάς του, που σπεύδει να συμπαρασταθεί, συναισθηματικά και πρακτικά, στο μέλος της που υποφέρει. Οι ανάγκες και υποχρεώσεις των άλλων μελών της οικογένειας μπαίνουν σε δεύτερη θέση και προτεραιότητα δίνεται στις ανάγκες του ψυχικά αρρώστου, με την ελπίδα ότι η αμέριστη φροντίδα και αφοσίωση θα τον βοηθήσουν να γίνει καλά.
Τι γίνεται όμως όταν η ψυχική διαταραχή κρατάει χρόνια; Πόσο μπορεί η οικογένεια να συνεχίσει αυτήν την στάση αυταπάρνησης και τι κόστος έχει αυτή η στάση για την δική τους ψυχική υγεία αλλά και για την ψυχική υγεία του πάσχοντα; Πάρτε για παράδειγμα έναν άντρα 30 χρονών με σχιζοφρένεια που ζει με τους ηλικιωμένους γονείς του. Αυτός ο άντρας βασανίζεται για χρόνια από παρανοϊκές ιδέες ότι μια μυστική οργάνωση τον παρακολουθεί. Οι χρόνιες δυσκολίες τον βύθισαν στην κατάθλιψη και δυσκολεύεται να αναλάβει υποχρεώσεις καθημερινής ζωής, όπως συμμετοχή στα καθήκοντα του σπιτιού, εργασία. Οι γονείς του από την αρχή αφοσιώθηκαν ολοκληρωτικά στην φροντίδα του γιου τους θυσιάζοντας τις δικές τους προσωπικές ανάγκες και ζωή σαν ζευγάρι. Απομονώθηκαν και εγκατέλειψαν προσωπικά ενδιαφέροντα και χόμπι. Έγιναν υπερπροστατευτικοί: Τον συνοδεύουν στις εξόδους του, δεν τον αφήνουν ποτέ μόνο του στο σπίτι, επιμένουν να αφήνει την πόρτα του δωματίου του ανοιχτή. Δεν ζητούν από τον γιο τους να αναλάβει καμία ευθύνη, ακόμα και να σερβιριστεί μόνος του ή να φτιάξει καφέ. Είναι σαν οι τρεις τους να χάθηκαν σε έναν κόσμο όπου όλα περιστρέφονται γύρω από τα συμπτώματα και τις ανάγκες του γιου. Η ψυχική τους υγεία χειροτερεύει καθώς βυθίζονται στο άγχος και την απελπισία: «Αφήνω τα χρόνια να περνούν σε μια φυλακή χωρίς κάγκελα. Το μόνο που σκέφτομαι είναι η αρρώστια του. Είναι όλη την ώρα στο μυαλό μου. Θα έκανα τα πάντα για να τον βοηθήσω, τα πάντα!».
Η αυτοθυσία όμως αυτή δεν διακυβεύει μόνο την δική τους υγεία. Βαραίνει σαν αλυσίδα τον γιο και υπονομεύει κάθε προσπάθεια ανάρρωσής του. Διεθνείς έρευνες έχουν δείξει επανειλημμένα ότι σε άτομα με σχιζοφρένεια η “συναισθηματική υπερεμπλοκή” της οικογένειάς τους, δηλαδή η υπερπροστατευτικότητα και υψηλά επίπεδα αυτοθυσίας σαν αυτά του παραδείγματος, οδηγούν σε συχνότερες υποτροπές με επιδείνωση των συμπτωμάτων και αυξημένες περιόδους σε ψυχιατρικές κλινικές. Οι ίδιες έρευνες έδειξαν ότι λιγότερες υποτροπές έχουν ασθενείς με οικογένειες που δεν παραμελούν στον βωμό της φροντίδας τις δικές τους ανάγκες. Διατηρούν προσωπικά ενδιαφέροντα και κοινωνικές επαφές. Βοηθούν αλλά σέβονται την ανάγκη αυτονομίας του άρρωστου συγγενή τους, παροτρύνοντάς τον να αναλάβει υποχρεώσεις και ευθύνες για την ζωή του. Αποφασιστικής σημασίας εδώ είναι η αποδοχή ότι το άτομο με ψυχική διαταραχή φέρει και το ίδιο ευθύνη για την ανάρρωσή του. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε στο άρθρο της επόμενης βδομάδας.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
Πινδάρου 11Β, Ξάνθη
Τηλ: 6957085624
