Ελένη Διαφωνίδου
elenidfn@yahoo.com
Στην οροσειρά της Ροδόπης, που όπως ποιητικά την αποκαλούνοι Βούλγαροι, τη ‘Rodopa’, γιατί είναι σαν γυναίκα, ένα «μαλακό» βουνό,σα μάναπου αγκαλιάζει τα παιδιά της, όπως τόσους αιώνες προστατεύει τους λαούςπου τηνκατοικούν και φυλά τη γη, τις παραδόσεις και τα μυστικά τους, συναντάκανείςένα μαγευτικό θέαμα από το σύμπλεγμα εύφορης άγριας καταπράσινης φύσης,ταπεινών και αγαθών προσώπων και πλούσιας βουνίσιας λαογραφίας, που σεαρχιτεκτονική, διακόσμηση, ένδυση και έθιμα, φέρνει στο νου όμοιαστοιχεία τηςΘράκης και της ζωής των Θρακών.
Ο τουριστικός δρόμος από τον Άγιο Κωνσταντίνο, μας έχειφέρει μια ανάσα κοντά στην άλλη πλευρά της Ροδόπης, και στη μοναδικήπεριοχήτου Παμπόροβο, εκεί που δεν αλλάζει μόνο η γλώσσα, αλλά και η ιστορίατηςσοβιετικής εμπειρίας, χαραγμένη με άλλοτε καλές και άλλοτε οδυνηρέςαναμνήσεις,πάντα όμως σαν παρακαταθήκη μιας εποχής που πέρασε, φέρνοντας και στοορεινόκομμάτι της Βουλγαρίας τη δυτική νοοτροπία και τον καπιταλισμό. Γι’αυτό τοταξίδι στην οροσειρά της Ροδόπης δεν είναι ποτέ μονομερές, αρκεί ναέχει κανείςτη διάθεση να το εξερευνήσει. Πρώτα το μάτι συγκλονίζεται από τοπράσινο τουθερινού φυσικού οργασμού, κι έπειτα παρατηρεί τα επιβλητικά κτίρια τηςκομμουνιστικής Βουλγαρίας κι ανακαλύπτει, βήμα-το-βήμα, βόλτα-τη-βόλτα,ταεργαλεία της κτηνοτροφικής και αγροτικής ζωής, τα τοπικά πανηγύρια, τασπήλαιαεντυπωσιακού μεγέθους κι ομορφιάς, τις λίμνες, τις εκκλησίες και τιςχίλιες δυογεύσεις, φτιαγμένες με αγνά υλικά και απλές παραδοσιακές συνταγές.
Κι όλα αυτά, αρκεί κανείς να αποφασίσει να κάνει μίαεξόρμηση στο Παμπόροβο, την περίοδο που η περιοχή δεν αποτελείχειμερινότουριστικό θέρετρο και «τη χαρά του σκιέρ», αλλά κατά τουςανοιξιάτικους καιθερινούς μήνες, που η ανθρώπινη κίνηση και φωνή περιορίζεται και δίνειτη θέσητης στην αναγέννηση της φύσης και τις φυσικές της ομορφιές.
Ένα ολιγοήμερο ταξίδι στο Παμπόροβο μπορεί να είναιενδιαφέρον, πλούσιο, ευχάριστο και οικονομικό, τόσο για φυσιολάτρες,άτομα τηςΤρίτης Ηλικίας, όσο και για παιδιά στα πλαίσια κατασκηνώσεων ή ομαδικώνεκδρομών.
Πρώτος σταθμός το Λαογραφικό Μουσείο του Ζλάτογκραντ(Χρυσούπολη), 4,5 χλμ από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, που πήρε το όνομάτου απότο χρυσό χρώμα στα φύλλα του καπνού που παράγονταν εκεί. Το μουσείοφιλοξενείεργαλεία, έπιπλα, χαλιά, φορεσιές και κοσμήματα της ορεσίβιας ζωής, ενώσε όλητην πόλη μπορεί κανείς να εξερευνήσει τα μικρά καταστήματα- εργαστήριαχρυσού,κεραμικών, υφασμάτων, ξύλου και μετάλλου. Φημισμένα είναι τα σπαθιά καιταχαλιά και ενδύματα με αργαλειό που φτιάχνουν επιτόπου οι ντόπιοιτεχνίτες.
55 χιλιόμετρα βορειότερα είναι η πόλη Σμόλιαν, χτισμένηκυριολεκτικά στην καρδιά της Ροδόπης, όπου δεσπόζει το επιβλητικόκτίριο τουιστορικού μουσείου από το οποίο η μαγευτική θέα μαγνητίζει. Στο μουσείοαυτό, οεπισκέπτης περιπλανιέται στην ιστορία και τη λαϊκή παράδοση τωνκατοίκων τηςΡοδόπης. Μία εντυπωσιακή σύνθεση με κουδούνια –σήμα κατατεθέν τηςευρύτερηςπεριοχής-, με τον ήχο τους να ταξιδεύει τον ακροατή στις βουκολικέςεικόνες τουβουνού, τη λιτή ορεσίβια ζωή και τις αγροτικές και κτηνοτροφικέςσυνήθειες πουεπί αιώνες έδιναν τροφή και απασχόληση σε τούτο τον τόπο. Ακόμη,υπάρχουνιστορικά ευρήματα, πληροφορίες για την εθνολογική σύνθεση και τηνκαταγωγή τωνΒουλγάρων, χριστουγεννιάτικα ψωμιά και πασχαλιάτικα στολίδια,παραδοσιακάόργανα και μια αίθουσα που φιλοξενεί την πεμπτουσία της δεισιδαιμονίαςτουλαού, στολές από τρίχωμα ζώων, δέρματα και κεφάλια ζωόμορφα, που οιντόπιοι φορούνστη γιορτή του «κούκερι» (θυμίζει τους δικούς μας «πιτουράδες»), τηβουλγάρικηαποκριά με ρίζες ειδωλολατρικές, όπου οι μεταμφιεσμένοι άνδρες χορεύουνγια ναδιώξουν τα κακά πνεύματα.
Συνεχίζοντας, το οδοιπορικό με αυτοκίνητο ή ένα μικρόμίνι-μπας (δεν μπορεί να διέλθει λεωφορείο από τον τουριστικό δρόμο),φτάνειστο Παμπόροβο, ένα διάσημο και αγαπητό χειμερινό θέρετρο για Ρώσους,ΆγγλουςΙρλανδούς και Γερμανούς, αλλά και μία εξίσου γοητευτική τοποθεσία γιατιςυπόλοιπες εποχές του χρόνου. Το Παμπόροβο μπορεί να χρησιμοποιήσεικανείς γιαορμητήριο, διαμένοντας στις χωρητικότητας 10.000 επισκεπτώνεγκαταστάσεις,«πνιγμένος», «χαμένο» και γαλήνιος στα πανύψηλα έλατα και την άγριαβλάστηση.Στο Σμόλυαν μπορεί κανείς να δοκιμάσει τις επιδόσεις του στο ψάρεμαστις λίμνεςτης περιοχής με τη φημισμένη πέστροφα και να επισκεφθεί το πλανητάριο.
Μοναδικό προορισμό αποτελεί η περιοχή του Ερ Κιουπρού,τούρκικη ονομασία, 29 χλμ νοτιότερα του Παμπόροβο, όπου μαγεύουν τοβλέμμα και«γαργαλάνε» το στομάχι οι «θαυμαστές γέφυρες», φυσικές πέτρινες γέφυρεςπουδημιούργησε το ποτάμι διαβρώνοντας σε βάθος εκατομμυρίων ετών πελώριουςβράχους, σε ύψος 2.000 μέτρων περίπου. Μετά από το θέαμα αυτό, το νουγαληνεύειμια βόλτα με το τελεφερίκ με κατεύθυνση τον πύργο της τηλεόρασηςΣνεζάνκα, μιαδιαδρομή πολύχρωμη (από την πλούσια βλάστηση) και με εξαιρετική θέα,που δεμοιάζει σε τίποτα με το «απέραντο λευκό» τους μήνες του χειμώνα και τηνκαθολική παρουσία των σκιέρ. Κι η ένταση επιστέφει όταν κανείς βρεθείστο«λαρύγγι του Διαβόλου», το τεράστιο σπήλαιο, με τα 300 κάθετα σκαλιάπου«καταπίνει» ότι το διασχίζει μέσω του ποταμού, όπως κορμούς δέντρων,αλλά καιερευνητές που θέλησαν να το μελετήσουν. Από εκεί λέει ο μύθος ότικατέβηκε οΟρφέας στον Άδη για να βρει και να φέρει στην ζωή την αγαπημένη τουΕυρυδίκη.
Στο χωριό Σιρόκα Λάκα, βρίσκεται ένα ακόμη σπήλαιο, με τοόνομα «Φράροβο». Σε αυτή την περιοχή, 10 χλμ από το Παμπόροβο,βρίσκεταιεπίσης, η μεγαλύτερη σχολή λαϊκής μουσικής της Βουλγαρίας, ενώ στοδιπλανόχωριό Γκελά πραγματοποιείται την πρώτη Κυριακή του Αυγούστου ο εθνικόςδιαγωνισμός γκάιντας, κι εκεί συρρέουν οι καλύτεροι οργανοπαίχτες τηςΒουλγαρίας. Λαϊκό πανηγύρι διοργανώνεται ακόμη στο χωριό Τριγκράντ (60χλμ απότο ορμητήριο), όπου στα τέλη Ιουλίου πραγματοποιούνται οι Γιορτές τουΟρφέα μεαναβίωση μυστηρίων των Θρακών.
Στα 50 χλμ από το Παμπόροβο βρίσκεται επίσης, το Μπάτσκοβο,το δεύτερο μεγαλύτερο μοναστήρι της Βουλγαρίας, χτισμένο το 13ο αι., τοοποίοφιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που λένε ότι δεζωγραφίστηκε απόχέρι ανθρώπινο, αφού δύο αδέρφια από τη Γεωργία τη βρήκαν σε μιασπηλιά. Ηεικόνα γιορτάζει το 15Αύγουστο προσελκύοντας εκατοντάδες πιστούς. Τομέροςπροσφέρεται ακόμη για τους λάτρεις του θρησκευτικού τουρισμού, λόγω τηςπεριοχής Ασένοβγκραντ (της παλιάς ελληνικής πόλης Στενήμαχο), τα μικράΙεροσόλυμα, όπως τη λένε οι Βούλγαροι, λόγω των 40 εκκλησιών πουυπάρχουν εκεί.Στο Παμπόροβο βρίσκεται ακόμη μία εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκουπουχτίστηκε πριν 10 χρόνια με πρωτοβουλία της Βουλγαρικής ΚρατικήςΤηλεόρασης, μεμία ενδιαφέρουσα τοιχογραφία στην έξοδο του ναού.
Τέλος, τον επισκέπτη αποζημιώνει η επιστροφή στο ορμητήριομετά τις περιηγήσεις της ημέρας. Τραπέζι πλούσιο με αγνά τοπικάπροϊόντα καιποικίλες γεύσεις που ικανοποιούν τον ουρανίσκο. Στις σπεσιαλιτέ τηςπεριοχήςσυγκαταλέγεται το τσεβιρμέ (σούβλα με μικρό κατσικάκι), το πατατνίκ(πίτα μεπατάτες, αβγά, τυρί και καλό βούτυρο σε χειροποίητο φύλλο), το κατσαμάκ(άλλημία πίτα με καλαμποκάλευρο που σερβίρεται με γιαούρτι), ενώ τα πιάταγεμίζουνακόμη με φασόλια (το Σμόλιαν έχει επίσημη αναγνωρισμένη ποικιλία),τυριά καικασέρια και άγρια μοσχοβολητά φρούτα. Το σκοτάδι τυλίγει το Παμπόροβο.Κόκκινοκρασί, τοπικής ποικιλίας mavrout, ησυχία, δροσιά και οξυγόνο.
