Κάλεσμα για «ταξίδι στις θύμισες» για το τριήμερο 9 – 10 – 11 Ιουλίου απευθύνει ο Σύλλογος Ποντίων Ξάνθης σ’ όλους αυτούς που είναι ή νιώθουν Πόντιοι με τη διοργάνωση και φέτος των εκδηλώσεων «Θυμίσματα και Παρχάρια 2009».Φέτος οι εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται όπως και κάθε χρόνο στο Λιμνίο είναι μουσικές με συναυλίες ποντιακής από γνωστούς πόντιους καλλιτέχνες. Όλε τις ημέρες θα λειτουργεί έκθεση με βιβλία και cds για τον Πόντο, ενώ το τμήμα γυναικών του συλλόγου θα προσφέρει παραδοσιακές ποντιακές λιχουδιές.
«Θυμίσματα και Παρχάρια 2009».
Ο πρόεδρος του συλόγου κ. Θεόδωρος Πωμανίδης τόνισε ότι ο στόχος την πραγματοποίησης των εκδηλώσεων αυτών είναι να «μας δοθεί η ευκαιρία να ζήσουμε για λίγο τις στιγμές των προγόνων μας που τέτοια εποχή κάθε χρόνο μετακόμιζαν στο παρχάρι (παραχωρίον ) για να συνεχίσουν τις κτηνοτροφικές εργασίες τους ή να περάσουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Να γλεντήσουμε και να θυμηθούμε την παράδοσή μας…»!
Παρχάρια αλλοτινά
Τα παρχάρια-γαϊλάδες ήταν τα θερινά βοσκοτόπια και βρίσκονταν πάνω στα βουνά. Κάθε χωριό είχε και το δικό του παρχάρ’,όπου τους θερινούς μήνες γινόταν αξιοποίηση της πλούσιας βοσκής.
Στο παρχαρ’ υπήρχαν διάσπαρτες καλύβες, άλλες με χαρτώματα(σκεπασμένες με λεπτό σανίδι) κι άλλες με χώμα σκεπασμένες και αποτελούσαν Οπάν, δηλαδή οικισμό. Οι καλύβες χτίζονταν σε μέρος του παρχάρ , που είχε προστασία από τους άνεμους, και κρύο νερό (πεγάδ). Η κάθε καλύβα είχε στην αυλή περιτοίχισμα ( τσιαβιρμάν), όπου συγκεντρώνονταν τα ζώα μετα την βοσκή.
Στα παρχάρια έμεναν με καθορισμένη αμοιβή (βούτυρον, πασκιτάν κ.λ.π.), εκτός από τους τσοπάνους, και ορισμένες μεσήλικες γυναίκες, οι παρχαρομάνες ή παρχαρέτσες ή ρωμάνες, όπως τις έλεγαν , οι οποίες ήταν ειδικευμένες στη γαλακτοκομία.
Την αμοιβή του τσοπάνου και της παρχαρέτσας τη θεωρούσαν ιερή υποχρέωση .
«Τσοπάν’ και παρχαρέτσας δίκαιον που τρώγει,
παράδεισ’ πόρταν κ’ ελέπ».
Το παρχάρεμα, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής, άρχιζε , συνήθως από τα μέσα Μάη και τελείωνε μέσα Σεπτέμβρη.
Η παρχαρέτσα λάλεσεν , η παρχαρέτσα ειπεν:
Εξέβεν ο Καλομηνάς (Μάης) , ζεστά καιρούς εποίκεν.
Τα ραχόπα πρασίντζανε, εέντανε χορτάρα,
Τα ζα καιρός να παραβγαίν’ νε σ’ έρημα τα παρχάρα.
Τη συγκεκριμένη μέρα , με την ευλογία του ιερέα, οδηγούσαν «το βίον σο παρχαρ’» και το παρέδιδαν «σον τσοπάνον» ή «σην παρχαρέτσαν» με τα απαραίτητα σκεύη και εργαλεία της γαλακτοκομίας. Τα σπουδαιότερα ήταν:Τ’ αλμεχτέρα, τα χαλκά, τα γαβάνας, τα κοβλάκια, οι κουτάλες. Τα ξυλάγγια, τα βαρέλια.
Η ζωή στα παρχάρια ήταν δύσκολη και κοπιαστική. Ο τσοπάνος και η ρωμάνα δεν είχαν ούτε στιγμή «καθισμονήν» (ξεκούραση). Βασικές ασχολίες στο παρχάρ’ ήταν:
Βοσκή και περιποίηση των ζώων,άρμεγμα, βράσιμο του γάλακτος, πήξιμο και γιαούρτι, δρουβάνισμα για να βγάλουν το βούτυρο, να ετοιμάσουν το τυρί και το πασκιτάν. Εκτός από αυτές τις βαριές δουλειές, οι παρχαρέτ αντιμετώπιζαν και κίνδυνους από καταιγίδες, από ληστείες, από επιθέσεις αγριμιών και από κατρακυλίσματα σε γκρεμούς .
Όλα αυτά τα προβλήματα τα αντιμετώπιζαν αγόγγυστα και κατόρθωναν έτσι να έχουν πολλά οικονομικά οφέλη. Τα ζώα στα παρχάρια είχαν τριπλάσια απόδοση σε γάλα και βούτυρο. Ακόμη, ο καθαρός αέρας, η αγνή φυσική τροφή και το ήσυχο περιβάλλον επιδρούσαν ευεργητικά και στους παρχαρέτες.
Σε ορισμένα παρχάρια , που ήταν πραγματικά παραθεριστικά κέντρα, υπήρχαν παρεκκλήσια που γιόρταζαν το καλοκαίρι. Σε αυτά γίνονταν μεγάλα πανηγύρια στα οποία έπαιρναν μέρος δεκάδες χωριά, από κοντινές και απομακρυσμένες περιοχές. Εκεί , οι χωρικοί πουλούσαν τα προϊόντα τους και αγόραζαν άλλα.
Η επιστροφή από το παρχαρ’ έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα. Όλο το χωριό ηταν στο πόδι, για να υποδεχτεί τους παρχαρέτες. Η ζωή μακριά από τα αγαπημένα πρόσωπα δημιουργούσε έντονες νοσταλγίες.
Εσύ έλα ας σο παρχάρ’, εγω ας σην ξενητείαν,
Τα’ ομμάτα μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αροθυμία.
Μία όχι και τόσο γνωστή πτυχή του παρχάρ ήταν πως αυτός λειτουργούσε και ως τόπος παραθερισμού. Πολλές ήταν οι εύπορες αστικές οικογένειες, της Τραπεζούντας κυρίως, που τα καλοκαίρια εγκατέλειπαν την πόλη και μετέβαιναν σε κάποιο παρχάρ προκειμένου να περάσουν ευχάριστα κάποιο διάστημα του καλοκαιριού. Το μαγευτικό και ειδυλλιακό τοπίο αποτελούσε πόλο έλξης. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι παραθεριστές επισκέπτονταν το βουνό ακόμη και για λόγους υγείας, καθώς ευεργετικές θεωρούνταν οι συνθήκες εκεί, λόγω του φυσικού περιβάλλοντος. Η παραμονή των αστών συνοδευόταν από διάφορες καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, που έδιναν έναν άλλο τόνο στην ζωή στο παρχάρ.
Μαριάννα Ξανθοπούλου
marianaxan@yahoo.gr
(αρχείο κ. Θόδωρου Ρωμανίδη)
