Τον συναντήσαμε το πρωινό της Κυριακής μετά από ένα σεργιάνι του στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης, που επισκεπτόταν για πρώτη φορά. Έφτασε στο χώρο τέχνης Ορφέως 20, όπου από το Σάββατο 21 Νοεμβρίου φιλοξενούνται τα έργα του.
Με μία ‘Monde’ στο χέρι και χαμόγελο μπήκε στη γκαλερί και ξεκινήσαμε τη συζήτηση. Τα έντονα χρώματα από τις ελαιογραφίες του γλύκαιναν από τις ηλιαχτίδες που ‘ορμούσαν’ στο χώρο και μαζί με τη μυρωδιά από φρέσκο καφέ ξετυλίχτηκε μια κουβέντα που έρεε αβίαστα με κοινωνικούς, εικαστικούς, εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς, ακόμα και φιλοσοφικές αναζητήσεις, που για τους καλλιεργημένους ανθρώπους αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου προβληματισμού.
Ο λόγος για το Δημήτρη Ράτσικα, τον εικαστικό που γεννήθηκε στην Κρύα Ιωαννίνων και ακολούθησε μια πορεία σπουδών και δραστηριοποίησης στις Καλές Τέχνες στη χώρα μας και το ‘καλλιτεχνικό οργασμό’ της Γαλλίας.
Ένας νέο-εξπρεσιονιστής με ανθρωποκεντρισμό
Τα έργα του Δημήτριου Ράτσικα που από το Σάββατο βρίσκονται στο χώρο τέχνης Ορφέως 20 αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορικής διαδρομής του καλλιτέχνη, με ένα στυλ που μοιάζει ομοιόμορφο, αλλά παράλληλα έχει στοιχεία προσωπικής ανακάλυψης. Οι ανθρώπινες φιγούρες, παραμορφωμένες και στολισμένες με ζωηρά χρώματα, δίνουν στο θεατή την αίσθηση ότι δεν είναι μόνος. Η θέα των προσώπων, μέσα από ένα ίδιο φάσμα με διαφορετικά χαρακτηριστικά, πυροδοτούν μία έξαρση συναισθημάτων, που πολλές φορές αλληλοσυγκρούονται. Μία εικαστική διαδρομή με ανθρωποκεντρισμό που εντάσσει τον άνθρωπο μέσα στην τέχνη, βιωματικά και συναισθηματικά, απορρίπτοντας την εκδοχή της αναζήτησης και της εσωτερικής καλλιέργειας χωρίς την επέμβαση της Τέχνης. Παράλληλα, αναδεικνύει τον άνθρωπο σε αντικείμενο των τεχνών, αφού κάθε ανθρώπινη ύπαρξη περικλείεται από μία μοναδικότητα, εξαίρετη και δελεαστική προς εξερεύνηση.
Για μια θέση στην Παιδεία
Όλος ο εσωτερικός κόσμος ενός καλλιτέχνη αποτυπώνεται βουβά ή ηχηρά μέσα από τα έργα του. Εκφράζει και εκφράζεται μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες, τα βίαια συναισθήματα, τις βασανιστικές ή λυτρωτικές εσωτερικές αναζητήσεις. Είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει συνταγή, αλλά, όπως διαπίστωσε και μέσα από τη μακρόχρονη εμπειρία του στο χώρο της δημιουργίας ο κ. Ράτσικας: «όταν αυτό που φτιάχνεις σε ενδιαφέρει, σε συγκινεί, σε ελκύει σε επίπεδο κατασκευής, γνώσεων και συναισθημάτων, όταν αποτυπώνει αλήθειες και ειλικρινή συναισθήματα, ο θεατής θα το αντιληφθεί».
Ωστόσο, η πικρή διαπίστωση είναι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάπτυξη των τεχνών και ούτε δίνεται συνέχεια. Αυτό οφείλεται, όπως εξηγεί και ο Γιαννιώτης δημιουργός, στο γεγονός ότι «από τη μια υπάρχει στην Ελλάδα μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των καλλιτεχνών, γι’ αυτό και είναι μια χώρα που δεν δημιούργησε ρεύματα και διακριτές τάσεις, και από την άλλη υπάρχει αυτή η καλλιτεχνική ερημιά στο χώρο της παιδείας, αλλά και την πολιτικής».
Με αφορμή την κουβέντα αυτή η συζήτηση στρέφεται στο χώρο της παιδείας και τη θέση της τέχνης σε αυτή. Ο Δημήτριος Ράτσικας παρατηρεί ότι στα σχολεία σχετικά με τα εικαστικά είναι ελλιπέστατη. Οι ίδιοι οι καθηγητές λόγω και του θεσμικού πλαισίου υποτιμούν τη δουλειά τους, αφού ο ρόλος του μαθήματος είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένος. Αλλά ακόμη και το περιεχόμενο περιορίζεται σε μικρές στιγμές προσωπικής δημιουργίας, χωρίς αναφορές στην ιστορία της Τέχνης, τους εκπροσώπους της και το μεγαλείο των συγκινήσεων και κραδασμών της. Ακόμη και στο πανεπιστήμιο, ο νέος είναι στριμωγμένος στην πραγματικότητα. Ο εικαστικός συμφωνεί απόλυτα με τα λόγια: «ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τόση σπατάλη στην ενέργεια των νέων, όσο γίνεται στα ελληνικά πανεπιστήμια». Αλλά, όπως και ο ίδιος παρατηρεί: «πώς να καλλιεργηθεί η καλλιτεχνική ευαισθησία όταν και ο χαρακτήρας του καθεστώτος εκπέμπει μία θεοκρατική αντίληψη για τα πράγματα;».
Ελλάδα και Τέχνη: ένα ραντεβού που δεν έγινε
Ο κ. Ράτσικας μιλά με απογοήτευση για την ελληνική καλλιτεχνική πραγματικότητα, αλλά με θαυμασμό για τις εμπνεύσεις και την ανάδειξη μεμονωμένων Ελλήνων δημιουργών. «Αυτό είναι φυσικό», όπως καταλήγει, «σήμερα μοιάζει να έχει καταστραφεί το ανθρώπινο, βιώνουμε μια καταστροφή άνευ προηγουμένου και μια ευρωπαϊκή παρακμή. Αλλά σαφώς όταν ο καλλιτέχνης βρεθεί σε καλλιτεχνικά μελίσσια απελευθερώνεται. Η δημιουργικότητα δεν είναι στο DNA. Στην Ελλάδα, βέβαια, καμία προτεραιότητα δε δίνεται στην τέχνη. Κι όταν την παραμερίζουν οι πολιτικοί και τοπικοί άρχοντες, ποιος θα παρακινήσει τους πολίτες; Είναι αλήθεια ότι οι τέχνες βιώνουν την προκατάληψη. Αν και… ας μην ξεχνάμε ότι οι καλλιτέχνες πάντα γοητεύονταν από τη θλιβερή πραγματικότητα. Η Τέχνη είναι πάντα ένας μελαγχολικός και μοναχικός δρόμος. Αποσύρεσαι για να μελετήσεις».
Η συζήτηση έμοιαζε με τη δουλειά έμπειρου χτίστη, όπου το ένα τούβλο μπαίνει πάνω στο άλλο αβίαστα με ακρίβεια και μαστοριά. Ο Δημήτριος Ράτσικας είναι ένας πολίτης με προβληματισμούς, ένας καθηγητής με ειλικρινή ευαισθησία, κι ένας εικαστικός στέρεος, φωτισμένος και με σημεία για να ανακαλύψεις, όπως, άλλωστε ομολογούν και οι αυτοπροσωπογραφίες του.
RATSIKAS: βίος και δημιουργία
Σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. στην Αθήνα από το 1964 έως το 1970 με καθηγητές τους Νίκο Νικολάου και Γιάννη Μόραλη. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts στο Παρίσι, όπου ειδικεύτηκε στη νωπογραφία, το ψηφιδωτό, το υφαντό, τα vitraux και τη λιθογραφία (1973-1979) με καθηγητές τους Gustave Singier και Riccardo Licata. Ακολούθησαν σπουδές πλαστικών τεχνών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Paris I (1980-1986), όπου αναδείχθηκε Διδάκτωρ της Αισθητικής.
Ακολουθούν μετεκπαιδεύσεις και συμμετοχή σε εικαστικές διοργανώσεις.
Το 2002 εκλέγεται επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου διδάσκει εικαστικά και πειραματική αισθητική στη σχολή ‘Επιστημών Αγωγής’ και στο νέο τμήμα ‘Επιστημών της Τέχνης’.
Έχει πραγματοποιήσει δεκάδες ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα –Αθήνα και επαρχία (Τρίκαλα, Κόρινθο, Ηράκλειο κ.ά.- και τη Γαλλία και έχει τιμηθεί με μια σειρά από μετάλλια και επαίνους.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 10 Δεκεμβρίου.
Ελένη Διαφωνίδου
