Παρ’ όλες τις αγωνιώδεις προσπάθειες και τις αλλεπάλληλες οικονομικές ενισχύσεις ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, η οικονομική κρίση αρχίζει πλέον να βαθαίνει, καθηλώνοντας από την μία τα χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο στα «κόκκινα» των αρνητικών προσήμων αλλά και τους οικονομικούς δείκτες σε στασιμότητα και από την άλλη εμφανίζοντας τις αρνητικές της συνέπειες πλέον και στην λεγόμενη «πραγματική οικονομία».
Πιο συγκεκριμένα και παρά την υπερψήφιση του σχεδίου Πώλσον για την οικονομική ενίσχυση με το ποσό ρεκόρ των επτακοσίων δισεκατομμυρίων δολαρίων των ιδιωτικών επενδυτικών οργανισμών που χτυπήθηκαν από την κρίση, το χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης υπέστη και νέο σοκ στην συνεδρίαση της 9ης Οκτωβρίου, χάνοντας 7,33% ακόμη, ένα ακριβώς χρόνο μετά από την συνεδρίαση της αντίστοιχης περυσινής ημερομηνίας, οπότε και είχε επιτύχει το ιστορικό υψηλό του ρεκόρ, φτάνοντας στις 14.279,96 μονάδες. Οι συγκρίσεις είναι εξαιρετικά αποθαρρυντικές, αν σκεφτούμε ότι μόνο στις επτά πρώτες συνεδριάσεις αυτού του μήνα σημείωσε συνολικές απώλειες της τάξης του 21% περίπου, ανεβάζοντας τις απώλειές του από την αρχή του χρόνου στο δραματικό επίπεδο του 40% σχεδόν, κατακρημνιζόμενος στο επίπεδο των 8.579,19 μονάδων. Ανάλογες ήταν και οι απώλειες των δεικτών και στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, αν και το άνοιγμά τους προοιώνιζε πιο ελπιδοφόρα μηνύματα για τα κλεισίματά τους, χωρίς να μπορέσουν να αποφύγουν το «κοκκίνισμά» του στο κλείσιμο. Το «ρεκόρ» βέβαια το κράτησε ο ιαπωνικός δείκτης Nikkei ο οποίος σημείωσε απώλειες μεγαλύτερες του 10%.
Το χειρότερο, που φαίνεται να μην έχει γίνει ευρέως αντιληπτό, είναι ότι μετά τις αθρόες εισροές κρατικών κεφαλαίων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τις ενισχύσεις ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες, ακόμη και την συντονισμένη μείωση των επιτοκίων στην οποία οι τελευταίες προέβησαν, διαπιστώνεται η αδυναμία των κεντρικών φορέων να αντιληφθούν το μέγεθος της κρίσης και να το αντιμετωπίσουν. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούν «νέα όπλα» στην καταπολέμησή της, μιας και οι παραδοσιακές μέθοδοι παρέμβασης τον έλεγχο της ρευστότητας που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί, αποδεικνύονται αναποτελεσματικές.
Αυτά τα «νέα όπλα» δεν είναι τίποτε περισσότερο ή διαφορετικό από διαρθρωτικές αλλαγές τόσο στις ίδιες τις δομές του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όσο και στην εγκατάλειψη της προσέγγισης ότι η οικονομία της αγοράς μπορεί από μόνη της να αποτελέσει την «ατμομηχανή» κάθε οικονομίας, με την κρατική παρέμβαση σε ρόλο διακοσμητικό.
Βέβαια είναι δύσκολο σε φορείς και οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα αλλά και σε φορείς άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής, όπως είναι η συντριπτική πλειοψηφία των κυβερνήσεων των λεγόμενων «ανεπτυγμένων χωρών», συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, να παραδεχτούν κάτι πάρα πολύ απλό: ότι έκαναν λάθος. Λάθος στις εκτιμήσεις ότι η πλήρης και παγκοσμιοποιημένη απελευθέρωση των αγορών μπορεί να οδηγήσει σε μία συνεχώς αναπτυσσόμενη και αυτορυθμιζόμενη οικονομία. Λάθος στις πρακτικές της ελαχιστοποίησης της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, που πρακτικά «απελευθέρωσε» τις πιο τυχοδιωκτικές δυνάμεις της αγοράς από τον έλεγχο που τους ασκούσαν οι κοινωνίες με τα τραγικά αποτελέσματα που βιώνουμε. Λάθος στις λαϊκίστικες συνθηματολογίες του τύπου «το κράτος δεν μπορεί να είναι επιχειρηματίας» που επικράτησαν στην εφαρμογή οικονομικής πολιτικής παγκοσμίως την τελευταία εικοσαετία.
Πολλοί βιάστηκαν να μιλήσουν ακόμη και για το τέλος του καπιταλισμού. Δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο όμως. Και αυτό γιατί αυτό που εφαρμόστηκε και οδήγησε στη παρούσα κρίση δεν ήταν καπιταλισμός αλλά καθαρός τυχοδιωκτισμός με την ανοχή και την υποστήριξη των φορέων που προσπαθούν σήμερα να περισώσουν την παγκόσμια οικονομία από μια παρατεταμένη κρίση που θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, στην δυστυχία και τους ίδιους στην απομάκρυνσή τους από τις θέσεις τους, είτε πρόκειται για οικονομικούς ταγούς είτε για κυβερνήσεις.
Και μέσα σε όλα αυτά παρατηρούμε σήμερα την γνωστή και πολλάκις εφαρμοσμένη πρακτική των ελληνικών κυβερνήσεων να «πηγαίνουν όταν οι άλλοι έρχονται». Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι συνεχιζόμενες ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων με την παρωχημένη, προ εικοσαετίας επικρατούσα, νεοφιλελεύθερη ιδεολογία περί πλήρους απελευθέρωσης της οικονομίας από τον «κρατισμό». Βέβαια, παραβλέπεται έτσι ο ρυθμιστικός και ελεγκτικός ρόλος αυτού του «κρατισμού» που η έλλειψή του γίνεται τόσο φανερή και η παρουσία του τόσο επιθυμητή στην παρούσα κρίση διαρκείας που μόνο μακρινή δεν μπορεί να είναι ακόμη και για τον μέσω Έλληνα πολίτη, λόγω της ύπαρξης μιας έντονα παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, της οποίας οι «αναταράξεις» δεν μπορούν να περιοριστούν σε έναν μόνο κλάδο και «διαχέονται» σε όλες τις μορφές της οικονομικής ζωής.
Γιώργος
Συληγαρδάκης
