Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

Η γενικότερη οικονομική κρίση, όπως αυτή τον τελευταίο καιρό επηρεάζει τα οικονομικά του κράτους, δημιουργεί συνειρμούς και συγκρίσεις με τις κατά καιρούς εφαρμοζόμενες πολιτικές από τις δύο κυρίαρχες κομματικές παρατάξεις της χώρας, αλλά κι από τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις. Κατά τις συγκρίσεις αυτές ανιχνεύονται επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψης, νοοτροπίας και δράσεων των διακυβερνήσεων, αρκετά να στοιχειοθετήσουν πεδίο έρευνας για την λαογραφία.Ως γνωστόν η επιστήμη της λαογραφίας μελετά νοοτροπίες, πράξεις και συμπεριφορές του λαού μας, που κατά τις εκάστοτε επικρατούσες περιστάσεις επαναλαμβάνονται, δημιουργώντας συνήθειες, ήθη και έθιμα. Μάλιστα, η σύγχρονη-σύνθετη λαογραφική έρευνα ανατρέχει στα πορίσματα όλων των άλλων επιστημών, προκειμένου να αναζητήσει αίτια, αφορμές και αποτελέσματα στα κοινωνικά αυτά φαινόμενα, που ερευνά. Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να γεμίσουμε σελίδες επί σελίδων με τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές της δημοσίας διοίκησης γενικά. Επί του παρόντος όμως, θα περιορισθούμε στο πεδίο των δημοσίων οικονομικών –και μάλιστα επί της διαχειριστικής πολιτικής των δημοσίων οικονομικών από τις εκάστοτε διακυβερνήσεις– προσπαθώντας να μην διεισδύσουμε στις ευρύτερες συμπεριφορές των πολιτών. Είναι δηλαδή προφανές, ότι οι συμπεριφορές τόσο των κυβερνητών (όσο και των πολιτών) σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά της χώρας μας, τουλάχιστον κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, δείχνουν να ακολουθούν εθιμικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Η έρευνα διαγράφεται σε δύο επίπεδα, η διακυβέρνηση όπως διαγράφεται στην διαχείριση των οικονομικών στο εσωτερικό της χώρας και η διαχείριση των οικονομικών που αφορούν τις σχέσεις με το εξωτερικό.Α. Η διαχείριση των οικονομικών στο εσωτερικό της χώρας.Α.1. Κάθε περίοδος δυσκολιών, κρίσης και δυσπραγίας εναλλάσσεται από περίοδο ανάκαμψης υπό το καθεστώς συγκρατημένης αισιοδοξίας, η οποία συμπίπτει με επερχόμενη προεκλογική περίοδο.Α.2. Κάθε εναλλαγή κόμματος στη διακυβέρνηση της χώρας συνοδεύεται με δημοσιοποίηση στοιχείων, όπου φαίνεται το μέγεθος της οικονομικής ανέχειας των δημοσιονομικών της χώρας, ενώ παράλληλα ακούγονται μεγαλοστομίες τύπου «βρήκαμε καμένη γη», «παραλάβαμε το χάος», κ.λπ. δείχνοντας τον προηγούμενο διαχειριστή.Α.3. Κάθε φορά που η δημοσιονομική κρίση βρίσκεται στο ζενίθ των αδιεξόδων της, τον λογαριασμό καλούνται να πληρώσουν οι νομοταγείς και χαμηλοεισοδηματίες, δηλαδή αυτοί που πληρώνουν κάθε φορά τα σπασμένα. Παράλληλα, τα λαμόγια, αφού γλυτώσουν με τη μέθοδο των εξεταστικών επιτροπών και της παραγραφής, ακονίζουν τις μασέλες για το επόμενο φαγοπότι, που θα λάβει χώρα στην προσεχή ανάκαμψης της συγκρατημένης αισιοδοξίας.Α.4. Επειδή το χρέος της χώρας αυξάνει με γεωμετρική πρόοδο, αλλά η εκάστοτε κυβέρνηση επιδιώκει το ελάχιστο πολιτικό κόστος, κατά κανόνα υιοθετούνται ημίμετρα βραχυπρόθεσμης διαχείρισης των τρεχουσών αναγκών, οι οποίες κάθε φορά περιβάλλονται από έναν μανδύα –κατ’ όνομα μόνον– «διαρθρωτικών μακροπρόθεσμων αλλαγών». Σκοπός της εκάστοτε κυβέρνησης είναι η παροδική ανάκαμψη, ώστε να υπάρχει κάτι να παρουσιασθεί πριν τις επόμενες εκλογές. Α.5. Ταυτόχρονα με όλα τα ανωτέρω, η αντιπολίτευση ασκεί στείρα κριτική εξ εθίμου υποστηρίζοντας το αντίθετο και μη έχοντας να προσφέρει καμία γόνιμη εναλλακτική λύση, ενώ τα «παραθυροδικεία» των Μ.Μ.Ε. βρίθουν από δοκησίσοφους αδαείς που εκφράζουν γνώμη επί παντός επιστητού. Α.6. Η μόνη εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα, ήταν η βραχύβια (2007-2009) δεύτερη διακυβέρνηση από την Ν.Δ. του Κώστα Καραμανλή, όπου δεν ασκήθηκε κανένα από τα ανώτερα έθιμα, αλλά επιχειρήθηκε η καθιέρωση μιας νέας συμπεριφοράς, αυτής του απολύτου μηδέν [0] και του πανταχόθεν απόντος!Α.7. Το φαινόμενο αυτό προκαλείται από την παθογένεια του πολιτικού μας κατεστημένου, όπου επιβάλλεται η υπουργοποίηση των πολιτικών-βουλευτών, αντί των εξειδικευμένων τεχνοκρατών, που γίνεται στις προηγμένες χώρες. Η εκάστοτε εισαγωγή ημίμετρων προς ευχαρίστηση των πολλών και διαφόρων, τελικά έχει ως αποτέλεσμα να δυσαρεστηθούν όλοι! Α.8. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε ένα γενικότερο κλίμα αβεβαιότητος, που είτε παραμένει ως μόνιμο είτε επαναλαμβάνεται και το οποίο επιτείνεται από σταθερά επαναλαμβανόμενες καταστάσεις: Δεν υπάρχει ούτε πάγιο εκλογικό σύστημα ούτε σταθερό φορολογικό σύστημα. Ο εκλογικός νόμος ράβεται για κάθε μεθεπόμενη εκλογική αναμέτρηση, ο φορολογικός νόμος μαγειρεύεται για κάθε τρέχον έτος. Αποτέλεσμα της εθιμικής αυτής αβεβαιότητας, είναι η ανυπαρξία επενδύσεων και γενικότερα κάθε παραγωγικής πρωτοβουλίας του ιδιωτικού τομέα, ενώ η στείρα συντεχνιακή νοοτροπία βασιλεύει. Α.9. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διαχειριστικής νοοτροπίας, το κράτος καθίσταται μονίμως αναξιόπιστο στις υποχρεώσεις του και καταφεύγει σε φορομπηχτικές τακτικές, χαρακτηρίζοντάς τις ως μέτρα «υπέρ των αδυνάτων εισοδηματικών τάξεων». Εξ εθίμου οι φορομπηχτικές πρακτικές καταγγέλλονται από την αντιπολίτευση. Όταν όμως η αντιπολίτευση κληθεί να κυβερνήσει, τότε τις παραπάνω τακτικές σταδιακά τις βελτιώνει και τις επαυξάνει, ενώ οι πολίτες εξελίσσουν ένα είδος ανοσίας στην αντίδραση και ουδέποτε διαμαρτύρονται. Α.10. Ως άμεση συνέπεια αυτής της τακτικής ακολουθεί η εισπρακτική αδυναμία και η μετακύλιση κρατικών υποχρεώσεων στον πολίτη, ο οποίος με την σειρά του καταφεύγει στην –επί πληρωμή– βοήθεια επαγγελματιών (αιτησιογράφων, λογιστών, φοροτεχνικών, δικηγόρων, κ.α.). Επί πλέον, σε όλα τα παραπάνω ισχύει κι ο κανόνας του «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού». Α.8. Και αφού το κράτος αρέσκεται στο ρόλο του ανίκανου και αναξιόπιστου, φυσικό είναι να διακυβεύει και το μέλλον των παραγωγικών τάξεων, μέσα από τον ευρύτερο τομέα του ασφαλιστικού. Το γενικό μοτίβο εδώ και δεκαετίες διαγράφεται σε δύο επίπεδα: Σε πρώτο επίπεδο, λεηλατούμε δια προεκλογικών παροχών τα μεγάλα και άλλοτε κραταιά ασφαλιστικά ταμεία και στην συνέχεια συγχωνεύουμε σε αυτά μικρότερα και οικονομικά εύρωστα. Σε δεύτερο επίπεδο, δεν σχεδιάζουμε καμία αναπτυξιακή προοπτική, ώστε να υπάρχει κάποια μελλοντική ελπίδα κάπου στο βάθος! Έτσι περίπου σε γενικές γραμμές διαγράφεται η συμπεριφορά του κράτους σε ό,τι αφορά τις εσωτερικές υποθέσεις. Σε ό,τι αφορά τις εξωτερικές υποθέσεις των δημοσίων οικονομικών, τα πράγματα γίνονται πιο φαιδρά.Β. Η διαχείριση των οικονομικών που αφορούν τις σχέσεις με το εξωτερικό.Β.1. Η πρώτη επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά είναι αυτή του ρουφιανέματος για κομματικές σκοπιμότητες στα ευρωπαϊκά όργανα. Οι εκάστοτε κυβερνώντες εγκαλούν τους προηγούμενους τους –κατά κανόνα του αντιπάλου κόμματος– παρά τοις Ευρωπαίοις θέλοντας να εξυμνήσουν εαυτούς διαβάλλοντας τους άλλους. Βέβαια, παρά τα 30 έτη στο Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, οι Έλληνες Εθνοπατέρες δεν έχουν κατανοήσει ακόμη ότι κατά το ισχύον έθιμο: Στην Ε.Ε. δεν μετρά το κόμμα (ΠΑ.ΣΟ.Κ. ή Ν.Δ.), αλλά το έθνος (Έλληνες, Ιταλοί, Πορτογάλοι κ.ο.κ.). Έτσι κάθε φορά γινόμαστε πανευρωπαϊκώς ρεζίλι ως ΈλληνεςΒ.2. Επομένως ο ρουφιανεύων το αντίπαλο κόμμα, θέτει εαυτόν υπό επιτήρηση και μαζί του τίθεται και η πατρίδα μας κάτω από την ταμπέλα του «αναξιόπιστου»! Τα παραδείγματα πολλά: Το «γιουγκοσλάβικο καλαμπόκι», η «απογραφή Αλογοσκούφη», το πρόσφατο «είμαστε υπό πτώχευση» του Γιώργου Παπανδρέου, κ.α.. Β.3. Η σοβαρότερη όμως επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά είναι πειραματική αντιμετώπιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας σε περιόδους κρίσης. Σε τέτοιες περιόδους, όπου επιβάλλεται η συνετή και σοβαρή προς τα έξω εικόνα της χώρας, κυβέρνηση, αντιπολίτευση και Μ.Μ.Ε. συναγωνίζονται να «αποκαλύψουν» το χειρότερο δυνατόν πρόσωπο της χώρας. Β.4. Ως επακόλουθο, έρχεται στενότητα ρευστού και πιστοληπτική δυσλειτουργία, την οποία οσφρίζονται –εάν δεν την καθοδηγούν– διεθνείς καιροσκοπικοί κύκλοι. Ακολουθεί κρατικός πανικός, τεράστια κέρδη για τους λίγους και χρέη για τον λαό. Το ίδιο συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με την διατραπεζική αγορά, το ίδιο συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με το χρηματιστήριο-φούσκα, το ίδιο συμβαίνει και τώρα με τα spreads. Συμπερασματικά, αυτές είναι οι βασικότερες επαναλαμβανόμενες πάγιες και νεοπαγείς συμπεριφορές των διαχειριστικών παραγόντων του κράτους επί των δημοσίων οικονομικών, οι οποίες άνετα ορίζουν πεδίο έρευνας για την σύγχρονη-σύνθετη λαογραφία. Μάλιστα, η μελέτη όλων των παραπάνω αποκαλύπτει επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, που στοιχειοθετούν ήθη και έθιμα της πολιτικής, τα οποία φαίνεται να επιζούν επί μακρόν ακόμη, αφού πουθενά στον ορίζονται δεν διαγράφεται η ελπίδα αλλαγής νοοτροπίας κανενός των ανωτέρω φορέων. Αθήνα, 2 Φεβρουαρίου 2010.