Στα πλαίσια των Γιορτών της Παλιάς Πόλης, στις 31 Αυγούστου 2009 και ώρα 20.30 έγινε μια τιμητική εκδήλωση στο «Π» των Καπναποθηκών. Διοργανωτές το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης μαζί με το Σύλλογο για τη Προστασία και Αναβίωση της Παλιάς Πόλης. Τα τιμώμενα πρόσωπα ήταν ο Κωνσταντίνος Θανόπουλος κι ο Δημήτρης Μαυρίδης για την προσφορά τους στη διάσωση και την προβολή της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης. Η εγκάρδια αυτή βραδιά δεν έμεινε μόνο ως τελετή, αλλά ξύπνησε αναμνήσεις και γέννησε σκέψεις.
Η εκδήλωση είχε ενδιαφέρουσα διάρθρωση. Ξεκίνησε με ένα ενδιαφέρον οπτικό-ακουστικό οδοιπορικό, που με πολύ μεράκι ετοίμασε και παρουσίασε ο Νίκος Γερμαντζίδης. Στη συνέχεια απηύθυναν χαιρετισμό εκ μέρους του Ι.Θ.Τ.Π. ο Δρ. Παναγιώτης Σωτηρόπουλος και εκ μέρους του Σ.Π.Α.Π.Π. ο Νίκος Λεοντής. Ακολούθως στο πάνελ κάθησαν τέσσερεις ομιλητές: Ο Γιάννης Διαφωνίδης, εκδότης του ΕΜΠΡΟΣ, που παρουσίασε τον Κωνσταντίνο Θανόπουλο. Μετά, ο Κωνσταντίνος Θανόπουλος ανέλυσε διαφωτιστικές πλευρές του έργου του ως Νομάρχης Ξάνθης την περίοδο 1975-1980. Στη συνέχεια ο Φωκίων Κοτζαγιώργης, καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, προλόγισε με λόγο μεστό και περιεκτικό το Δημήτρη Μαυρίδη. Τελευταίος μίλησε λιτά και δωρικά ο Δημήτρης Μαυρίδης και αναφέρθηκε στο έργο της καταγραφής και προβολής της ιστορίας της Ξάνθης, που στα τελευταία οθωμανικά χρόνια διατηρούσε τις βυζαντινές της καταβολής, ενώ η άνθησή της βασίστηκε στο κοινοτικό σύστημα.
Την εκδήλωση παρακολούθησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου κ.κ. Παντελεήμων, οι Βουλευτές Αλέξανδρος Κοντός και Παναγιώτης Σγουρίδης, ο Νομάρχης Ξάνθης Γεώργιος Παυλίδης κι ο Δήμαρχος Βιστωνίδας Νικόλαος Ζλάτκος. Ακολούθησε η βράβευση κι η απονομή των βραβείων των τιμωμένων προσώπων από τους φορείς.
Η ζεστή και εγκάρδια αυτή βραδιά εκτός από τη συγκίνηση που πρόσφερε τόσο στα τιμώμενα πρόσωπα, όσο και στους παρευρισκομένους, είχε μία ακόμη συνιστώσα. Προσέφερε σε όλους εμάς άγνωστες πτυχές τόσο από το έργο της διάσωσης της Παλιάς Πόλης, όσο και από το έργο της έρευνας της ιστορίας της Πόλης.
Ο Κωνσταντίνος Θανόπουλος ανέλυσε το ζήτημα της ολικής και χρηστής τοπικής αρχής, ένα ζήτημα που σύντομα θα κυκλοφορήσει σε βιβλίο του. Μας αποκάλυψε καθημερινές λεπτομέρειες της διοίκησης της περιόδου 1975-1980 και σίγουρα σε μας τους παλαιότερους ξύπνησε αναμνήσεις της εποχής εκείνης. Σημαντικό για την τοπική βιβλιογραφία ήταν και το βιβλίο του Πορεία αντίθετα. Η σύγκρουση για τη διάσωση της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης, που αποτελεί τμήμα του υπό έκδοση έργου του για τη διοίκηση.
Ο Δημήτρης Μαυρίδης, μέσα την έρευνά του για την πόλη της Ξάνθης, η οποία προβάλλεται με επτά τίτλους βιβλίων, αναδεικνύει την ιστορία της περιοχής των τελευταίων περίπου 150 ετών, όπως αυτή διαρθρώθηκε από τις κοινωνικές συνιστώσες του φαινομένου, ενώ παράλληλα κοσμεί τα πονήματά του με πλούσιο οπτικό υλικό από το τεράστιο αρχείο του.
Ως κατακλείδα της βραδιάς αυτής θα μπορούσε κανείς να εννοήσει, ότι η διάσωση κι η προβολή της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης αποτέλεσε μοχλό ανάπτυξης και προβολής της περιοχής.
Αλλά σε κάθε αποτίμηση των θετικών αποτελεσμάτων ενός σύνθετου φαινομένου, συνήθως πηγάζει κι ένα πλήθος ερωτημάτων, που αναδεικνύουν και παραμελημένες οπτικές γωνίες. Στη περίπτωση της Ξάνθης, η διάσωση της Παλιάς Πόλης, ήταν ένα πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα γεγονός. Είχε, όμως, ένα πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα αρνητικό αποτέλεσμα. Ο όγκος του φαινομένου αντιπαροχή μεταφέρθηκε και κατέστρεψε τη νεώτερη προσφυγική πόλη της Ξάνθης, η οποία αντικαταστάθηκε από μία άχαρη τσιμεντούπολη με οκταώροφα κτήρια. Η άναρχη αυτή δόμηση σκότωσε την έννοια της γειτονιάς, ενώ παράλληλα γέννησε ένα κυκλοφοριακό χάος που θα ζήλευε ακόμη κι η υδροκέφαλη πρωτεύουσα. Και συν τοις άλλοις, στις μέρες μας σπαταλώνται τεράστια ποσά σκανδαλωδώς για έργα βιτρίνας, ενώ ιστορικά τμήματα της πόλης, όπως οι καπναποθήκες ερημώνουν από εγκατάλειψη.
Επειδή όμως, ουδέν κακόν αμειγές καλού, όλα τα παραπάνω αρνητικά ανέδειξαν δύο αλήθειες:
α. Η διατήρηση της Παλιάς Πόλης αποτελεί το θεμέλιο λίθο της διάσωσης της τοπικής πολιτισμικής ταυτότητας.
β. Η ανάδειξη της Παλιάς Πόλης αποτέλεσε βήμα στην πορεία προς την κατανόηση της σημασίας των λέξεων διατήρηση και διάσωση.
Αφού λοιπόν, σώθηκε το ιστορικό δομημένο περιβάλλον της Παλιάς Πόλης, έπρεπε η κατάσταση αυτή να γίνει εφικτή, βιώσιμη και αποδεκτή. Σε αυτό βοήθησε η έρευνα κι η προβολή της διατηρητέας πόλης, που αποτέλεσε τον δεύτερο και σημαντικό πυλώνα του όλου έργου.
Υπήρχε ένας τρίτος πυλώνας, ο οποίος ουδέποτε επιδιώχθηκε να συζητηθεί καν. Πρόκειται για την διάρθρωση όλης της πόλης της Ξάνθης, ή έστω μεγάλων νεώτερων ιστορικών τμημάτων της, δια της διατηρήσεως. Για παράδειγμα η συνοικία Σαμακώβ κατάντησε η εν πολλαίς αμαρτίες αδελφή της Παλιάς Πόλης. Η συνοικία Δώδεκα Αποστόλων με τις Καπναποθήκες μπορούσε να γίνει το ζωντανότερο κύτταρο της πόλης με τη χρήση της ως ανοικτής πανεπιστημιούπολης, στα πρότυπα των αντίστοιχων ευρωπαϊκών πόλεων. Η Κάτω Γειτονιά με πυρήνα τον Πλάτανο και το τζαμί μπορούσε να διατηρήσει πολλά από το παλιό χαρακτήρα της γειτονιάς, χωρίς να στερηθεί την ανάπτυξη. Και πολλά άλλα παρόμοια, που παρέμειναν σκέψεις για ρομαντικούς.
Αλλά, για να μην μακρηγορούμε, καλό είναι να επανέλθουμε στα τιμώμενα πρόσωπα. Στα πλαίσια της τιμής και της εκτίμησης προς το πρόσωπο τους, επιτρέψτε μου να σας αποκαλύψω δύο άγνωστες πτυχές του έργου τους, που προσμετρώνται στο αποτέλεσμα της συνολικής προσφοράς τους για τον τόπο μας:
Α. Κωνσταντίνος Θανόπουλος
Ο Κωνσταντίνος Θανόπουλος έγινε Νομάρχης Ξάνθης την ίδια περίπου εποχή, που η οικογένειά μου προσπαθούσε να στήσει μία πρωτοποριακή για την εποχή της επιχείρηση, την καλλιέργεια, αποξήρανση, επεξεργασία και εμπορία καπνού Βιρτζίνια, με μεθόδους προχωρημένες για την εποχή τους. Εκείνα τα χρόνια οι υπεύθυνοι φορείς, ο Εθνικός Οργανισμός Καπνού και το Υπουργείο Γεωργίας είχαν αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο οικονομικής επιτυχίας του εγχειρήματος, ενώ οι γνωστές γραφειοκρατικές παρακωλύσεις, σαν «μαύρο χέρι» π^
