Η περίπτωση των δύο νεαρών Γαλλίδων που τάφηκαν στην Ξάνθη στα τέλη του 19ου αιώνα
Μνήματα έργα τέχνης αλλά και εικόνα παραμέλησης σε πολλούς τάφους που έγιναν οι τελευταίες κατοικίες σπουδαίων Ξανθιωτών
Τα νεκροταφεία έχουν συνδεθεί με άσχημες στιγμές της ζωής μας, λόγω της απώλειας αγαπημένων προσώπων. Στην ορθόδοξη θρησκευτικότητα συνηθίζουν να καλούνται και κοιμητήρια με την ίδια λογική που αποκαλούμε τους νεκρούς μας κεκοιμημένους. Η προσδοκία της ανάστασης στην ορθόδοξη διδασκαλία μετατρέπει τον αναπόφευκτο θάνατο σε μια προσωρινή κατάσταση και μια μετάβαση, θεωρώντας αυτούς που έχουν αφήσει τον κόσμο αυτό ως κεκοιμημένους που θα ξυπνήσουν στην μέλλουσα ζωή. Πέρα από την μεταφυσική διάσταση που αποπνέει ο χώρος, για τους περισσότερους είναι ένας τόπος απαράκλητος και πολλές φορές αποκρουστικός, ενώ σε κάποιους άλλους προσφέρει μια σχετική παρηγοριά και παράκληση η επαφή με τον αγαπημένο μέσω της τελευταίας του κατοικίας. Υπάρχει όμως και η ιστορική προσέγγιση, αφού σε ένα νεκροταφείο θα συναντήσει κανείς τους τάφους ανθρώπων που έζησαν και δημιούργησαν στον τόπο. Περιδιαβαίνοντας το νεκροταφείο της Ξάνθης, ήρθαν στην μνήμη πρόσωπα, γεγονότα, ιστορικές διηγήσεις, αφού πάνω στα λευκά μάρμαρα είναι χαραγμένα τα ονόματα δημάρχων, πολιτικών, επισκόπων, ιερέων, εκπαιδευτικών, εμπόρων και επιχειρηματιών, οικοδόμων και προσκυνητών, προσωπικοτήτων που προσέφεραν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο ιστορικό γίγνεσθαι και την καθημερινότητα της πόλης μας.
Η ιστορία που κρύβουν τα παλιά μνήματα του νεκροταφείου
Αφορμή γι’ αυτή μας την περιήγηση ανάμεσα σε παλιούς πέτρινους και μαρμάρινους, απέριττους και μεγαλοπρεπείς, καλοδιατηρημένους και κατεστραμμένους τάφους έγινε η αναφορά του συνταξιούχου κ. Πέτρου Δημητριάδη για έναν τάφο που πιθανώς ανήκε στην οικογένεια κάποιου Γάλλου προξένου της πόλης. Δεν είναι ίσως γνωστό στους περισσότερους, ότι κατά την εποχή που το εμπόριο καπνού ήκμαζε στην Ξάνθη και οι επαφές και εξαγωγές στην Ευρώπη ήταν πολλές, η πόλη φιλοξενούσε τέσσερα προξενεία. Το ιταλικό, το γαλλικό, το ελληνικό και αυτό της τότε Αυστροουγγαρίας.
Ο τάφος των δύο νεαρών γαλλίδων
Στην κεντρική είσοδο του νεκροταφείου της Ξάνθης, αφού ο επισκέπτης κατέλθει τα σκαλιά, συναντά στα αριστερά του μία κακότεχνη, δυστυχώς, βρύση. Στο πάνω μέρος της έχουν χρησιμοποιηθεί ως διακοσμητικό επιστέγασμα κάποιες μαρμάρινες επιγραφές. Στις δύο πλευρές του κιβωτιόσχημου μαρμάρου μπορεί κανείς να διαβάσει μέχρι σήμερα τα ονόματα μιας γυναίκας και ενός κοριτσιού που τάφηκαν λίγο παρακάτω. Μεταφέρουμε τις επιγραφές μεταφρασμένες από τα γαλλικά. Στην μία πλευρά αναφέρεται: «Ενθάδε κείται η Tabia Teresa. Γεννήθηκε την 8η Ιουλίου 1871 και απεβίωσε την 4η Δεκεμβρίου 1894». Στην άλλη πλευρά η επιγραφή είναι πιο λιτή και αναφέρει: «Ενθάδε κείται η Merlo Josephine ηλικίας δέκα ετών». Παρότι δεν έχουμε ημερομηνία θανάτου του μικρού κοριτσιού, το ‘’προσευχηθείτε γι’ αυτές’’ που είναι χαραγμένο στο κέντρο υποδηλώνει ότι το 1871 είχε αποβιώσει και η μικρή Josephine. Η 23 ετών γυναίκα δεν γνωρίζουμε αν ήταν μητέρα της μικρής, αλλά προφανώς ανήκαν σε κάποια εξέχουσα οικογένεια που κατοικούσε εδώ, αφού, παρότι καθολικές, τάφηκαν στο ορθόδοξο νεκροταφείο. Ο κ. Δημητριάδης πιθανολογεί ότι ήταν συγγενείς του τότε προξένου της Γαλλίας στην Ξάνθη, γι’ αυτό και η ταφή τους έγινε εδώ, κάτι που ίσως συνδέεται και με το οικόσημο στο κάτω μέρος της επιγραφής, αν βέβαια ανήκουν στον ίδιο τάφο. Την εποχή εκείνη, βέβαια, υπήρχε στην Ξάνθη κοινότητα καθολικών, που συνδέεται με την εγκατάσταση τεχνικών και εμπόρων τα χρόνια κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου στην Αλεξανδρούπολη (τέλη 19ου αι.) και την άνθιση της εμπορίας καπνού στη Ξάνθη.
Η παραμέληση των παλιών τάφων και η καταστροφή τους
Ο κ. Δημητριάδης μας επεσήμανε επίσης το γλυπτό ενός αγγέλου με γυναικεία μορφή, που είναι τοποθετημένη πάνω σε στήλη απέναντι από την βρύση και πολύ κοντά στον τάφο του μακαριστού Δημάρχου Ξάνθης, Φίλιππου Αμοιρίδη. Ο ίδιος το συνδέει με τον τάφο από τον οποίο πάρθηκαν και τα μαρμάρινα τμήματα με τις επιγραφές, παρότι δεν κατέστη δυνατόν να εντοπίσουμε το αρχικό σημείο του τάφου. Είναι αλήθεια ότι σε πολλά μνήματα επικρατεί μία θλιβερή εικόνα εγκατάλειψης, κυρίως στους τάφους που φιλοξενούν ανθρώπους των οποίων δεν ζουν σήμερα κάποιοι απόγονοι για να τους περιποιηθούν. Οι επιγραφές αναφέρουν ονόματα, επαγγέλματα, τόπο καταγωγής, ημερομηνίες και προσφέρουν πολλά ιστορικά στοιχεία στην σύγχρονη έρευνα για την πόλη της Ξάνθης. Θα έπρεπε τουλάχιστον να υπάρχει μία στοιχειώδης μέριμνα από πλευράς δήμου Ξάνθης, στον οποίο ανήκει το νεκροταφείο, ώστε να μην σημειώνονται βανδαλισμοί. Η κατασκευή της βρύσης που αναφέραμε έγινε πριν αρκετά χρόνια, καθώς ο κ. Βασίλης Αϊβαλιώτης μας ανέφερε ότι σε παλιότερες φωτογραφίες που έχει στην κατοχή του από το νεκροταφείο οι επιγραφές βρίσκονταν ήδη εκεί. Η γνώση και η αισθητική προηγούμενων δεκαετιών θα πρέπει να μην βρει συνέχεια και κάποιοι τάφοι που αποτελούν έργα τέχνης να προφυλάσσονται από την φυσική φθορά και την ανθρώπινη παρέμβαση.
ΧΑΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΔΗΣ
