Η Τουρκία βρίσκεται σε επικίνδυνη εσωτερική κρίση. Ο βαθύς διχασμός που ταλανίζει πλέον όλα τα στρώματα της Τουρκικής κοινωνίας,, από τον στρατό μέχρι τους επιχειρηματίες, κι από τους Κούρδους μέχρι τους πιστούς του Ιμάμη Γκιουλέν, οδηγείται σε συγκρουσιακή αντιπαράθεση, που είναι άγνωστο αν, πως και πότε θα εκδηλωθεί. Πρόκειται για εφιαλτικό σενάριο.
Οι Ισλαμιστικές ελίτ που υπό την εποπτεία του κ. Ερντογάν φαίνεται ότι, προς το παρόν, ελέγχουν την κατάσταση, ενεργούν μέσα σε ένα ρευστό περιβάλλον σπασμωδικών διπλωματικών κινήσεων, δικονομικών αυθαιρεσιών και σκληρών κατασταλτικών μέτρων. Οι διώξεις συνεχίζονται και οι δίκες των φερόμενων ως στασιαστών και συνωμοτών, επίκεινται.
Από δώ κι εμπρός, το δεδομένο της ανασφάλειας που σαφώς αντιμετωπίζει η Τουρκική Κυβέρνηση, θα επηρεάζει και θα καθιστά απρόβλεπτη την συμπεριφορά της, απέναντι στους συμμάχους, τους φίλους και τους αντιπάλους της. Η Ελλάδα ως χώρα που ιστορικά είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον Τουρκικό πολιτικό λαβύρινθο, χρειάζεται να είναι σε διαρκή και ψύχραιμη εγρήγορση, γιατί θα είναι μεταξύ των πρώτων που θα επηρεαστεί.
Ποιο είναι το τοπίο που διαμορφώνεται;
Πρώτα και κύρια πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η Τουρκία κάτω από οποιεσδήποτε γεωπολιτικές συνθήκες, ανήκει στην σφαίρα επιρροής της Δύσης και αποτελεί ανεκτίμητο εταίρο της , παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή. Ισχύει και το αντίστροφο. Η Τουρκία χωρίς τον Δυτικό στρατιωτικο-οικονομικό παράγοντα είναι αδύνατον να επιβιώσει. Και χωρίς τις βαθειά ριζωμένους Κεμαλικούς θεσμούς της. Ούτως ή άλλως οι φορείς της Κεμαλικής κιβωτού μέσα και έξω από την χώρα, θα αντιδράσουν στην οποιαδήποτε απόπειρα αναστροφής του κοσμικού της χαρακτήρα. Ο κ. Ερντογάν το γνωρίζει καλά και ως καλός τακτικιστής θα κινηθεί εντός των επιτρεπτών ορίων.Πώς ξεκίνησαν όλα. Τι είναι ο Ιμάμης Γκιουλέν.
Το πέρασμα της Τουρκίας από το κοσμικό κεμαλικό γίγνεσθαι στο μετριοπαθές (αρχικά) Ισλάμ ξεκίνησε το 1997 ως πολιτική πρόκληση, από τον Ισλαμιστή πολιτικό Νετζμεντίν Ερμπακάν, και συνεχίστηκε πιο προσεκτικά από τον κ. Ερντογάν με την τεράστια οργανωτική και πνευματική υποστήριξη του Ιμάμη Γκιουλέν, ο οποίος τώρα βρίσκεται υπό διωγμό.
Ο Γκιουλέν είναι ένας μετριοπαθής μουσουλμάνος ιερωμένος, άγνωστος στην Ελλάδα. Ανήκει στον προοδευτικό, φιλελεύθερο και φιλειρηνικό χώρο των λεγόμενων Σούφι Μουσουλμάνων, οι οποίοι στις θεολογικές τους απόψεις ασπάζονται -μεταξύ άλλων- και τις φιλοσοφικές ιδέες αρχαίων νέο- πλατωνικών διανοούμενων. Ο άνθρωπος αυτός, ιδιοφυής, χαλκέντερος και δραστήριος κατάφερε μέσα σε 35 περίπου χρόνια, να αποκτήσει εκατομμύρια φανατικούς οπαδούς και ερείσματα σε όλα τα επίπεδα της Τουρκικής κοινωνίας αλλά και πολλών άλλων μουσουλμανικών χωρών. Ίδρυσε σχολεία, πανεπιστήμια, τεμένη, φιλανθρωπικά ιδρύματα, εκδοτικούς οίκους, νοσοκομεία, ινστιτούτα, ερευνητικά κέντρα, ιεροδιδασκαλεία, εφημερίδες, έντυπα, επιχειρήσεις, -από την Τουρκία, τα κεντρικά Βαλκάνια, την Ασία και την Ουκρανία, μέχρι τον Καναδά, την Αυστραλία, την Νότια Αφρική, την Ιαπωνία και την Ταιβάν. Μέσα στα πλαίσια μιας άριστα προβεβλημένης πολιτικής διαθρησκευτικού διαλόγου, συναντήθηκε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με το Πάπα Ιωάννη-Παύλο, με τον Μεγάλο Ραβίνο των Σεφαραδιτών του Ισραήλ Ελιαχού Μπακσί Ντορόν, και με εκατοντάδες προσωπικότητες από την Τουρκία και το υπόλοιπο κόσμο. Η πρωτοβουλίες του απέβλεπαν στην προσέγγιση και καταλαγή των διαφορετικών πολιτικών και θρησκευτικών ιδεολογημάτων. Για τον σκοπό αυτό, με την οικονομική βοήθεια χιλιάδων επιτυχημένων επιχειρηματιών, πολλοί από τους οποίους έχουν τώρα συλληφθεί, δημιούργησε αναρίθμητους φορείς προώθησης του εκπαιδευτικού, φιλανθρωπικού και θρησκευτικού έργου του. Αν και υπήρξε από τους βασικούς βραχίονες της επικράτησης του κ. Ερντογάν, σήμερα καταγγέλλεται απ’ αυτόν, ότι οργάνωσε το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. Παρά την απαγγελία βαρύτατων κατηγοριών και την άσκηση ποινικών διώξεων εναντίον του, είναι μάλλον αδύνατο οι ΗΠΑ όπου διαμένει, να τον παραδώσουν στην Τουρκία. Η υπόθεση αυτή πάντως έχει κλονίσει περαιτέρω την συνοχή της Τουρκικής κοινωνίας, όπου λόγω της κοινωνικής του προσφοράς, ο Γκιουλέν λατρεύεται περίπου ως «Άγιος» από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, -κλήρο, στρατό, δημοσίους λειτουργούς, ακαδημαϊκούς, επιστήμονες, απλούς πολίτες, ειδικά δε τους μετριοπαθείς Ισλαμιστές και τους Κεμαλιστές.
Ο ίδιος παρά το αχανές εύρος των δραστηριοτήτων του που προκαλεί υποψίες, αρνείται τις συνωμοτικές κατηγορίες που του αποδίδονται από τον Τούρκο Πρόεδρο. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι πρόκειται για μια σκοτεινή πολιτική δολοπλοκία, που εξυφάνθηκε από εσωτερικούς κι εξωτερικούς παράγοντες της Τουρκίας με λεία την νομή της εξουσίας και τον έλεγχο της χώρας.. Η πραγματικότητα κάποτε θα αποκαλυφθεί. Όμως ο κ. Ερντογάν «χρεώνεται» με το γεγονός ότι εξαφάνισε από το πεδίο της εξουσίας, όσους κατά καιρούς απείλησαν την μονοκρατορία του, όπως τον τ. Πρόεδρο Γκιούλ, τον τ. Πρωθυπουργό Νταβούτογλου, τον τ. Αναπληρωτή Πρωθυπουργό Αρίντς και υψηλόβαθμα στελέχη του κόμματος του. Πάντως ο Ιμάμης Γκιουλέν δεν είναι ένας εύκολος αντίπαλος.
Ποια είναι τα μεγάλα ατού του κ. Ερντογάν και ποια όχι
Όπως όλα δείχνουν, η προσφυγική κρίση θα αποτελέσει την αιχμή του δόρατος της Τουρκικής πολιτικής συμπεριφοράς έναντι της Ευρώπης, προκαλώντας στο Νότο της, σωρεία νέων κοινωνικών, οικονομικών και διπλωματικών προβλημάτων. Ακόμα και προβλήματα ασφάλειας. Η Άγκυρα θα χρησιμοποιήσει, ακόμα κι εκβιαστικά το χαρτί του Προσφυγικού προβλήματος για να επιτύχει ευνοϊκές ρυθμίσεις στην δύσκολη προσπάθεια της ευρωπαϊκής της ενσωμάτωσης, ιδιαίτερα τώρα που χρειάζεται να παρουσιάσει στους οπαδούς της, κάποια χειροπιαστά αποτελέσματα. Τα μηνύματα γι αυτήν δεν είναι καλά. Η Ευρώπη παρά τις απειλές της Τουρκίας, όχι μόνο δεν χορηγεί βίζα ελεύθερης διακίνησης στους τούρκους πολίτες, αλλά μπλοκάρει ανυποχώρητα την πορεία της προς την Δύση εφόσον αυτή εξακολουθεί την κατασταλτική πολιτική της. Ταυτόχρονα καταγγέλλει ανοιχτά την σχέση της με τις Ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες. Πράγμα που αν (χρειαστεί να ) επιβεβαιωθεί θα εξανεμίσει όλες τις προσπάθειες της Τουρκικής ηγεσίας να εμφανιστεί ως πολέμιος της Ισλαμιστικής τρομοκρατίας και οπαδός των δυτικών αξιών.
Η οικονομική κατάσταση
Το μέλλον εξ άλλου της Τουρκικής οικονομίας προοιωνίζεται εξαιρετικά δυσμενές με συνέπεια τις πιρουέτες του κ. Ερντογάν προς την μεριά της Ρωσίας. Η Τουρκική ηγεσία αναζητά στον τουρισμό, στις επενδύσεις, στους ρωσικούς υδρογονάνθρακες και τους ενεργειακούς αγωγούς, εναλλακτικές λύσεις για την σωτηρία της τουρκικής λίρας. Στόχος μη ρεαλιστικός. Σε μια περίοδο που οι τιμές των καυσίμων βρίσκονται στο ναδίρ και με την ρωσική οικονομία στο αντίστοιχο σημείο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η κίνηση Ερντογάν προς την Μόσχα έχει απλώς χαρακτήρα μιας μπλόφας έναντι της Δύσης , τακτική στην οποία έχει εντρυφήσει το Τουρκικό πολιτικό σύστημα. Παρότι τίποτα δεν είναι αδύνατο στα πολιτικά παιχνίδια, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η προσέγγιση Ρωσίας-Τουρκίας δεν έχει μέλλον διότι έχει βεβαρυμμένο παρελθόν. Άλλωστε η Ρωσία έχει αγκυροβολήσει για τα καλά στην Συρία, και βομβαρδίζει τον ISIS σε αγαστή συνεργασία με το συριακό καθεστώς, τους Κούρδους, το Ιράν και οσονούπω με τις ΗΠΑ. Η εξίσωση αυτή οδηγεί στην δημιουργία κράτους των Κούρδων αλλά είναι ακόμα μακρύς ο δρόμος για το που, πώς και πότε θα επέλθει το πλήρωμα του χρόνου. Όπως είναι πρώιμο να εκτιμηθεί η πολύ χρήσιμη για τα δυτικά συμφέροντα, επαναπροσέγγιση Τουρκίας- Ισραήλ.
Ο Σύρος Πρόεδρος κ. Άσσαντ προηγήθηκε του κ. Ερντογάν στον κ. Πούτιν, προσφέροντας του μείζονος σημασίας ανταλλάγματα όπως η βάση της Ταρσούς, μέσω των οποίων η Ρωσία, για πρώτη φορά διασφάλισε την στρατιωτική παρουσία της στις «ζεστές θάλασσες». Μπορεί τα Τουρκικά Δαρδανέλια να παραμένουν πάντοτε κομβικό σημείο υψίστης στρατηγικής σημασίας για την έξοδο του Ρωσικού στόλου από την Μαύρη Θάλασσα και την Κριμαία. Το καθεστώς όμως της ελεύθερης διέλευσης των Στενών, ρυθμίζεται από δρακόντειες διεθνείς συνθήκες οι οποίες αποτελούν καρπό –κυρίως- της αγγλικής διπλωματικής διορατικότητας. Είναι συνεπώς ανεδαφικό να εικάζεται ότι μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε μεταβολή στο θέμα αυτό, υπέρ του Ρωσοτουρκικου ειδυλλίου.
Η ρωσοτουρκική λυκοφιλία
Η Ρωσία έχει εμπλακεί σε αλλεπάλληλους πολέμους με την Τουρκία που υπήρξαν καταστροφικοί για αμφότερες τις χώρες. Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο χωρών, είναι ιστορικά συνεχής, αγεφύρωτη και αμοιβαία. Οι Τούρκοι δεν ξέχασαν ποτέ ότι ο μεγάλος ρωσο-τουρκικός πόλεμος του 1878 κόστισε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ολόκληρη την Βαλκανική ενδοχώρα της και σηματοδότησε την διάλυση της. Η Δύση όπως έπραξε στον πόλεμο της Κριμαίας, προσέτρεξε τότε και έσωσε την Κωνσταντινούπολη από την ουτοπία των Ρώσων να δοξολογηθούν οι Ρωμανόφ στον ναό της Αγίας Σοφίας. Οι Ρώσοι από την πλευρά τους δεν λησμόνησαν το φιάσκο της ήττας τους στην Κριμαία, ούτε τις πολιτικές μπλόφες του Κεμάλ, που έπαιζε σε πολλά ταμπλό, πότε μαζί και πότε εναντίον τους, κατά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μεταξύ 1920-1922
Παρεμπιπτόντως: Όποια κι αν είναι η προοπτική της προσέγγισης Άγκυρας – Αγίας Πετρούπολης η διαπραγμάτευση της θα περιστραφεί και σε «δευτερεύοντα» θέματα όπως η σύγκρουση μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ρωσικής Εκκλησίας. Η ανεξήγητη άρνηση της Τουρκικής Κυβέρνησης να χορηγήσει εφέτος άδεια λειτούργησης της Μονής της Παναγίας Σουμελά, που συνέπεσε με την συνάντηση Ερντογάν-Πούτιν, προοιωνίζεται δύσκολες εξελίξεις για τον Οικουμενικό Θρόνο, παρ ότι η Άγκυρα, έχει τηρήσει σώφρονα στάση έναντι του Φαναρίου, Μέχρι στιγμής.
Οι άλλοι κίνδυνοι από την προσφυγική κρίση
Οι Ευρωπαϊκές διωκτικές αρχές ερευνούν ήδη για την ύπαρξη ακραίων Ισλαμιστών και τρομοκρατών μέσα στις τάξεις των απελπισμένων της προσφυγικής κρίσης όπου επίσης κρύβονται ξένοι πράκτορες και όργανα μη φίλιων μυστικών υπηρεσιών. Γι αυτό τον λόγο και μόνο, και για κανένα άλλον απολύτως, επιβάλλεται να μην εγκατασταθούν πρόσφυγες στην Κρήτη και στις παραμεθόριες περιοχές της χώρας. Ειδικά η Κρήτη πρέπει να κρατηθεί μακριά από τους… περίεργους γιατί είναι χώρος ανεκτίμητης γεωπολιτικής σημασίας για την Ελλάδα και τους συμμάχους της. Είναι αυτονόητο ότι η Μεγαλόνησος πρέπει να διατηρήσει άκρως απόρρητα κάποια ζωτικά εθνικά μυστικά της.
Χρίστος Κ. Χριστοδούλου
