Μια ιστορία 70 ετών προσφοράς, μέριμνας και αλληλεγγύης με δύσκολες αλλά και όμορφες στιγμές
Αφιερωμένο στην πολυετή και πολυσχιδή προσφορά του Ορφανοτροφείου το ημερολόγιο της Μητρόπολης Ξάνθης, ‘’αντίδοτο’’ στην λήθη
Κάθε σοβαρό και οργανωμένο κράτος έχει την υποχρέωση να αντιμετωπίζει τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, όπως το ζήτημα της έλλειψης των φυσικών γονέων. Ο ρόλος του Εθνικού Ορφανοτροφείου Θηλέων Ξάνθης υπήρξε καθοριστικός στην αντιμετώπιση αυτού του μεγάλου εθνικού προβλήματος, ιδιαίτερα σε εποχές μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όταν χιλιάδες παιδιά βρέθηκαν στην Ελλάδα έχοντας χάσει τις οικογένειές τους. Συνέβαλε στην κοινωνική ένταξη πολλών παιδιών προσφέροντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για την μετέπειτα ζωή τους. Πρόκειται για μία σχετικά άγνωστη σελίδα της τοπικής ιστορίας της Ξάνθης, που δεν έχει καταγραφεί όπως θα της άξιζε. Η Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου επέλεξε να αφιερώσει το «Εγκόλπιον Ημερολόγιον 2016» στην ιστορία και προσφορά του Εθνικού Ορφανοτροφείου, ως συνέχεια της έκθεσης φωτογραφίας «Αγάπης Υπόμνησις» με την οποία συμμετείχε η Μητρόπολη στις Γιορτές Παλιάς Πόλης. Κατά την διάρκεια της έκθεσης πραγματοποιήθηκε και η βράβευση της ‘’ψυχής’’ του Ορφανοτροφείου, της κας Σοφίας Γαβριηλίδου, η οποία υπήρξε η μακροβιότερη διευθύντριά του.
Ιστορία του Ορφανοτροφείου Θηλέων Ξάνθης
Το Ορφανοτροφείο Θηλέων Ξάνθης άρχισε να λειτουργεί μετά το 1922 για να φιλοξενήσει τα ορφανά των προσφύγων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης. Όταν πρωτοδημιουργήθηκε το ίδρυμα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι ιθύνοντες μάζευαν, κυριολεκτικά, τα ορφανά παιδιά από τους δρόμους. Αρχικά στεγάστηκε στην Παλιά Πόλη της Ξάνθης σε παλιό κτήμα κάποιου μπέη, στη συμβολή των οδών 9ης Μεραρχίας και Ελευθερίου Βενιζέλου. Τα ορφανά αγόρια διέμεναν στο Ορφανοτροφείο Αρρένων Ξάνθης, που λειτουργούσε στη Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών (σημερινή Εκκλησιαστική Σχολή). Το ορφανοτροφείο θηλέων μπορούσε να φιλοξενήσει περί τα 120 παιδιά, από έξι έως δεκαοχτώ ετών. Το έργο στήριζε επιτροπή στην οποία συμμετείχαν οι τοπικές αρχές. Πρόεδρος της επιτροπής ήταν ο νομάρχης, αντιπρόεδρος ο Μητροπολίτης Ξάνθης και μέλη ο πρόεδρος Πρωτοδικών, ο Εισαγγελέας και ο Έφορος. Η διευθύντρια απευθύνονταν σε αυτή την επιτροπή για την έγκριση οποιουδήποτε έργου.
Αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου
Με το πέρασμα των χρόνων έγιναν πολλές αλλαγές στις κτηριακές εγκαταστάσεις του ιδρύματος. Μέχρι το 1954 υπήρχαν δύο θάλαμοι κοριτσιών. Όταν ανέλαβε διευθύντρια η Σοφία Γαβριηλίδου δημιούργησε άλλους δύο θαλάμους πάνω από την αίθουσα τελετών. Κάθε θάλαμος είχε τριάντα μονά κρεβάτια. Σε κάθε θάλαμο υπήρχε και ένα χωριστό δωμάτιο για να μένει μία παιδαγωγός ή επιστάτης, η οποία κοιμόνταν εκεί το βράδυ. Μέσα στο ίδρυμα κοιμόνταν υποχρεωτικά και η διευθύντρια. Μετά το 1972 το ορφανοτροφείο μετονομάστηκε σε Κέντρο Μέριμνας Θηλέων Ξάνθης και λειτούργησε ως τέτοιο μέχρι και το 1992 περίπου. Σήμερα στο χώρο του Ορφανοτροφείου στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, οι διοικητικές υπηρεσίες των Βρεφονηπιακών Σταθμών του δήμου Ξάνθης, το Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών Ξάνθης, το Κέντρο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης Δήμου Ξάνθης και η «Βοήθεια στο Σπίτι».
Η ζωή στο Ίδρυμα
Η ζωή προπολεμικά στο ορφανοτροφείο ήταν δύσκολη και αυστηρή. Τα ορφανά παιδιά είχαν μεγάλη ανάγκη επικοινωνίας. Ο ρόλος της δασκάλας και της διευθύντριας ήταν ιδιαίτερα σημαντικός στο να κάνει τα παιδιά να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους. Μετά τον πόλεμο, οι συνθήκες ζωής των παιδιών βελτιώθηκαν μαζί με τις κτηριακές εγκαταστάσεις. Παρόμοια αναβαθμίστηκε η εκπαίδευση και η κατάρτιση των μαθητριών. Κάθε μέρα τα παιδιά τηρούσαν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Το πρωί χτυπούσε το καμπανάκι για το εγερτήριο, τα παιδιά σηκώνονταν, ετοιμάζονταν και έπαιρναν πρωινό στην τραπεζαρία. Αμέσως μετά, τα μικρά παιδιά πήγαιναν στο σχολείο, ενώ τα μεγαλύτερα παρακολουθούσαν τα εργαστήρια, όπου μάθαιναν κάποια τέχνη. Μετά το μεσημεριανό φαγητό, τα παιδιά είχαν ελεύθερο χρόνο να παίξουν στην αυλή. Πολλές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις θρησκευτικού ή εθνικού περιεχομένου σημάδευαν τη ζωή του Ορφανοτροφείου, αφού τα παιδιά ετοίμαζαν εορταστικές εκδηλώσεις και συμμετείχαν στις παρελάσεις κατά τις εθνικές εορτές. Τα παιδιά μάθαιναν επίσης εκκλησιαστικούς ύμνους, ενώ εκκλησιάζονταν κάθε Κυριακή στον γειτονικό ναό του Αγίου Γεωργίου, όπου έψαλλαν ορισμένα τροπάρια τις Κυριακές, όπως και τους Χαιρετισμούς κατά την Μ. Σαρακοστή. Προπολεμικά υπήρχε στο Ίδρυμα μαντολινάτα με υπεύθυνο τον κ. Λουκουβίκα. Επί διευθύνσεως της κας Γαβριηλίδου εργαζόταν οικειοθελώς ως δάσκαλος μουσικής ο Τηλέμαχος Μεταλληνός, ο οποίος συντόνιζε τη χορωδία του ιδρύματος που είχε λάβει μέρος και σε χορωδιακά φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη.
Η εκπαίδευση των παιδιών
Το προσωπικό του ιδρύματος περιλάμβανε την διευθύντρια, την διαχειρίστρια, την παιδαγωγό και τις δασκάλες των τεχνών. Υπήρχε και γιατρός, ο οποίος επισκέπτονταν τακτικά το ίδρυμα. Τα παιδιά ξεκινούσαν την εκμάθηση των τεχνών (υφαντική, ραπτική, πλεκτική) όταν τελείωναν το δημοτικό σχολείο. Επί διευθύνσεως Σοφίας Γαβριηλίδου, πολλά κορίτσια άρχισαν να πηγαίνουν και στο Γυμνάσιο, έξω από το ορφανοτροφείο, αφού και η ίδια διετέλεσε τρόφιμος του Ορφανοτροφείου πριν τοποθετηθεί εκεί ως δασκάλα, και γνώριζε την αξία της εκπαίδευσης αλλά και της επαγγελματικής αποκατάστασης των κοριτσιών. Στο χώρο του ορφανοτροφείου τα μικρά κορίτσια έπαιρναν τα απαραίτητα εφόδια για τη ζωή τους.
Η προσφορά της Σοφίας Γαβριηλίδου
Στο Ορφανοτροφείο Θηλέων Ξάνθης πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους πολλοί αξιόλογοι εκπαιδευτικοί. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η μορφή της Σοφίας Γαβριηλίδου, η οποία συνδέθηκε όσο κανείς άλλος με την ιστορία του Ιδρύματος. Ήταν η ίδια μαθήτρια του Ορφανοτροφείου Ξάνθης από το 1927, ενώ το 1938 εισήχθη μετά από εξετάσεις στην Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης, από την οποία αποφοίτησε λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου. Έχοντας ζήσει επί 12 χρόνια στο Ορφανοτροφείο ως μαθήτρια, επανέρχεται εκεί ως δασκάλα για να υπηρετήσει ευσυνείδητα τα ορφανά παιδιά επί 19 έτη. Το γεγονός ότι η ίδια είχε στερηθεί από μικρή την επαφή με τους γονείς της την έκανε να καταλαβαίνει καλύτερα τις ανάγκες των οικότροφων παιδιών. Η ‘’χρυσή’’ εποχή του Ορφανοτροφείου ήταν επί δικής της διεύθυνσης, όταν ανέλαβε από το 1954 προσωρινά και από το 1960 έως το 1972 μόνιμα την θέση, προσφέροντας ολόψυχα τις γνώσεις και την αμέριστη αγάπη της στα κορίτσια του Ιδρύματος. Η αγάπη όλων αυτών των κοριτσιών είναι μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο παράσημο για την Σοφία Γαβριηλίδου, που διανύει σήμερα το 96ο έτος της γεμάτης προσφοράς ζωής της.
