Όταν το Δημόσιο δανείζεται από τον Ιδιωτικό τομέα

Δοκιμάστηκε στην πράξη σε μεγάλα ολυμπιακά έργα αλλά και έργα όπως η κατασκευή του εθνικού αερολιμένος « Ελ. Βενιζέλος», η Γέφυρα Ρίου – Αντίρριου, η Αττική οδός και κατόπιν θεσμοθετήθηκε (Ν. 3389 του 2005). Έτσι ο …Μαθηματικό Τύπος (επί ΠΑΣΟΚ) παρέδωσε τη σκυτάλη στις ΣΔΙΤ. Πρόκειται για το νομοθετικό πλαίσιο για τις Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), το οποίο δίνει τη δυνατότητα πλέον και σε περιφερειακούς φορείς (Περιφέρειες, Νομαρχίες, Δήμους) να υλοποιήσουν περιφερειακά έργα μεγάλης, μεσαίας ή μικρής εμβέλειας σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα.
Ο νόμος για τις ΣΔΙΤ
Με τον νόμο για τις ΣΔΙΤ οι επιχειρήσεις μετά από διαγωνισμό που προκηρύσσουν οι φορείς αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση, την κατασκευή και τη διαχείριση των υποδομών που παραδοσιακά υλοποιούσε το δημόσιο με χρηματοδότηση του προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες έργων που καλύπτονται από τον νόμο.
Α) Τα ανταποδοτικά έργα: Ο εκάστοτε ιδιώτης προσδοκά μια επιχειρηματική δραστηριότητα που θα αποφέρει κέρδος. Υπ’ αυτή την έννοια δεν απαιτείται η χρηματοδότηση του Δημοσίου γιατί η αποπληρωμή του έργου γίνεται σε μια πορεία. Γίνεται εκχώρηση εκμετάλλευσης π.χ. κάποιων αυτοκινητοδρόμων (διόδια, σταθμοί αυτοκινήτων). Μ’ αυτά προσδοκά ο ιδιώτης να εξοφλήσει μ’ ένα λογικό κέρδος μέσα στα 20 – 30 χρόνια που θα του γίνει η παραχώρηση έναντι αυτού που αναλαμβάνει να κάνει την κατασκευή.
Β) Τα μη ανταποδοτικά: Το Δημόσιο επιλέγει με τη διαδικασία αυτή να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα το οποίο θα κατασκευάσει ο ιδιώτης και θα το αποπληρώνει (Lezing) πληρώνοντας ένα ενοίκιο και τη συντήρηση του κτιρίου για μια 20ετία. Το μίσθωμα που θα δίνει η πολιτεία στον ιδιώτη θα πρέπει να είναι επαρκές (αναλογικά ανά έτος) ώστε να καλύψει το κόστος κατασκευής. το κόστος συντήρησης και το εύλογο κέρδος του ιδιώτη.
Η διαδικασία ένταξης
Ο νόμος ΣΔΙΤ υλοποιείται μέσα από αποφάσεις του υπουργείου Οικονομίας με έναν κεντρικό σχεδιασμό. Όλοι οι περιφερειακοί φορείς που θέλουν να υλοποιήσουν κάποια έργα θα πρέπει αυτά να εγκριθούν σε δύο στάδια τα έργα από την Κεντρική Γ. Γραμματεία των ΣΔΙΤ που είναι στο ΥΠΕΘΟ.
Η πρόταση γίνεται από τον δημόσιο φορέα, εγκρίνεται σε πρώτη φάση η σκοπιμότητα, η χρησιμότητα και η βιωσιμότητά της και κατόπιν δίνεται το πράσινο φως να περάσει στη δεύτερη φάση που ετοιμάζει τα τεύχη του συγκεκριμένου διαγωνισμού. Σ’ αυτά μπαίνουν οι όροι ώστε να προκαλέσει τον ιδιώτη να συνεργαστεί με τους όρους που θέτει ο δημόσιος φορέας για το έργο. Κι αυτό είναι υπό την έγκριση της Γ. Γραμματείας των ΣΔΙΤ στο ΥΠΕΘΟ.
Η φιλοσοφία του νόμου ΣΔΙΤ: το δημόσιο δανείζεται από τον ιδιωτικό τομέα
Μέχρι το 2005 οι δημόσιες υποδομές (δρόμοι, νοσοκομεία, σχολεία κ.λ.π.) υλοποιούνταν αποκλειστικά από το Δημόσιο. Η αναγκαιότητα που επέβαλλε το κράτος να επιτρέψει να «παρεισφρήσει» στην κατασκευή των δημοσίων έργων ο ιδιωτικό τομέας έχει πολλαπλή ανάλυση. Αφ’ ενός οι περιορισμένοι πόροι του κρατικού προϋπολογισμού που σταδιακά δημιουργούν υστέρηση στις υποδομές, αφ’ ετέρου δε το σκεπτικό υπόκειται μέσα στο πλαίσιο της φιλελεύθερης αντίληψης που επιτάσσει την σμίκρυνση του δημόσιου τομέα και την γιγάντωση του ιδιωτικού καθώς ουσιαστικά το κράτος λόγω έλλειψης πόρων για την υλοποίηση υποδομών ουσιαστικά δανειοδοτείται από τον ιδιωτικό τομέα εκχωρώντας την κατασκευή και τη συντήρηση των έργων στο ιδιώτη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και μ’ αυτό τον τρόπο αποπληρώνει το έργο (ανταποδοτικό) είτε αποπληρώνοντας το σταδιακά από τον κρατικό προϋπολογισμό σε μεγάλη χρονική περίοδο(μη ανταποδοτικό). Σ’ αυτή την περίπτωση ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται με τους τόκους. Και στις δυο περιπτώσεις καθοριστικό ρόλο παίζουν οι τράπεζες οι οποίες είτε αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση του ιδιώτη που θα αναλάβει το έργο ως ανάδοχοι είτε μέσω αυτών γίνεται η αποπληρωμή του έργου στο Δημόσιο.
Από που «μπάζουν» οι ΣΔΙΤ;
Τις «ενστάσεις» τους για το νόμο ΣΔΙΤ εκφράζουν στο «Ε» τόσο ο αντιπρόεδρος του ΤΕΕ κ. Αργύρης Πλέσιας όσο και εκπρόσωπος μεγάλης Τεχνικής Εταιρείας της πόλης μας που θεωρούν από τη δική τους σκοπιά ο καθένας ότι το νέο θεσμικό πλαίσιο για τα ΣΔΙΤ είναι διάτρητο!
Η μεν «ένσταση του ΤΕΕ έγκειται κυρίως στην απουσία ελεγκτικού μηχανισμού καθώς οι όροι που μπαίνουν δεν προβλέπουν την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων έργων ως δημοσίων. Δεν υπάρχουν επιβλέποντες, ελεγκτές, κριτές κ.λ.π. Προσφέρει κάποια τιμή ο ιδιώτης και αναλαμβάνει να κάνει τις μελέτες και την κατασκευή με ιδιωτικά κριτήρια. Επιπλέον δεν υπάρχει ο νόμος 3316 που θα δεσμεύει τον ιδιώτη να έχει αυτού του είδους τα μελετητικά στοιχεία αυτή την εμπειρία και γνώση και αυτό είναι μια …μαύρη τρύπα που μπορεί να έχει αρνητική επίπτωση στην ποιότητα του έργου.
Πλέσιας: «Απαξιώνεται πλήρως το τεχνικό δυναμικό της χώρας και δεν εξασφαλίζεται ο μηχανισμός ο οποίος θα δώσει ποιοτικό έργο. Όλη η διαδικασία γίνεται με τη συμφωνία του ιδιώτη και του φορέα με κανόνες ιδιωτικής αγοράς και πρωτοβουλίας. Δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου. Εμείς θεωρούμε ότι οι διαδικασίες που θα γίνουν οι μελέτες και τα έργα, να γίνονται με τις διαδικασίες που κάνουμε τα δημόσια έργα. Αυτό εξασφαλίζει μια καλύτερη ποιότητα έργου».
Τα μεγάλα έργα στους λίγους
Απ’ την πλευρά των κατασκευαστών αν και υπάρχει ενδιαφέρον να αναλάβουν δημόσια έργα, αυτό – θεωρούν – ότι το «φρενάρει» ο νόμος καθώς θέτει ως όρο, ο μέσος όρος του κύκλου εργασιών της 3ετίας να είναι ίσος με το έργο που αναλαμβάνει η εταιρεία. Έτσι ουσιαστικά αποκλείει τις εταιρείες μικρής και μεσαίας τάξης αφήνοντας το πλεονέκτημα στους μεγάλους και ευνοώντας τα ολιγοπώλια.
Στο δια ταύτα: Οι μεγάλοι κερδισμένοι, οι Τράπεζες
Συνεπώς οι «κερδισμένοι» από το νόμο για τα ΣΔΙΤ είναι σίγουρα οι τράπεζες και οι μεγάλες εταιρείες, εν μέρει οι ΟΤΑ, οι οποίοι θα μπορούν να υλοποιήσουν έργα που σ’ άλλη περίπτωση θα ήταν αναγκασμένοι να ψάχνουν για προγράμματα, ενώ το κράτος δανειοτοδοτείται μεν από τον ιδιωτικό τομέα επιβαρύνοντας όμως τους επόμενους προϋπολογισμούς. Για τους δε πολίτες το μερίδιο του κέρδους τους έγκειται στο γεγονός ότι μπορεί να έχουν περισσότερες υποδομές όμως αυτό μειώνεται εξαιτίας της απουσίας ελεγκτικού μηχανισμού που θα διασφαλίζει την ποιότητα των έργων.
Έργα ΣΔΙΤ στην Ξάνθη
Σημειώνεται ότι η Ειδική Γραμματεία για τις Συμπράξεις τέθηκε σε λειτουργία τον Ιανουάριο του 2006 και τα πρώτα έργα εκκρίθηκαν και σχεδιάστηκαν μέσα στον ίδιο χρόνο. Συνολικά έχουν εγκριθεί 34 έργα. Στο νομό Ξάνθης, όπως μας πληροφορεί ο νομάρ&#9