Της Νατάσας Μιχαηλίδου
Μουσειολόγου-ξεναγού
«Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτού του κατάπτυστου περιεχομένου μας. Και τότε θα ‘ναι αργά για ν’ αντιδράσουμε».
Μάνος Χατζιδάκις
Θαυμάζω τους σκηνοθέτες, που με ένα δυνατό σενάριο και καλλιτέχνες που ποιούν ήθος, απεικονίζουν τα πάθη της σύγχρονης κοινωνίας μας, ξύνουν πληγές και δεν αφήνουν τη συνείδηση και την κοινή λογική να κοιμούνται υπνωτισμένες, οδηγώντας μας στον γκρεμό.
Ένα τέτοιο έργο είναι η ταινία του Φατίχ Ακίν «Μαζί ή τίποτα» που ασχολείται με τα ανοιχτά τραύματα του νεοναζισμού όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά και στην Ελλάδα και σε όλη την ανθρωπότητα. Σε μια ανθρωπότητα που, με μάτια κλειστά από κάθε είδους καθημερινό φασισμό και καταπίεση πανταχόθεν, ξεχνά ηθικές αξίες, αγκαλιάζει κάθε είδους τέρατα και γυρνά σε μαύρες σελίδες του παρελθόντος.
Η έλλειψη δικαιοσύνης είναι ένα από τα βασικά θέματα της ταινίας και η προσπάθεια απόδοσής της από απλούς πολίτες, που παίρνουν – όταν δεν πάει άλλο – τον νόμο στα χέρια τους, μπορεί να θυμίζει διάφορα «οικεία κακά».
57 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, όταν ανέβηκαν σε ένα τρένο, έχοντας την πεποίθηση ότι ζουν σε μια ευνομούμενη πολιτεία, που φροντίζει τα κοινά και δε βάζει το κέρδος και τα ποικίλα συμφέροντα πάνω από τα νιάτα τους, το αίμα τους και τη ζωή τους. Όσοι συγγενείς ψάχνουν δικαίωση λοιδορούνται αισχρά.
«Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας· λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή» (Γ. Σεφέρης).
Κάποιοι λίγοι μπορούν να αλλάξουν ζωή, άλλοι δεν έχουν δεύτερη ευκαιρία. Άλλοι δεν μπορούν πια και δε θέλουν να αλλάξουν και να απαλλάξουν τον κόσμο από την κακία και τον εγωισμό τους, γιατί έχουν εθιστεί στην αρρώστια τους και την άρρωστη εξουσία που ασκούν σε έναν (συνήθως σε μία) ή σε εκατομμύρια δίπλα τους.
Άρρωστοι «άριστοι» τριγυρνούν, περιφέροντας το σαρκίο τους, ταλαιπωρώντας το σαρκίο άλλων, οι οποίοι ξέρουν ότι το πιο σύντομο ανέκδοτο σ’ αυτήν τη γωνιά του πλανήτη αυτήν (;) την εποχή είναι η φράση: κράτος δικαίου.
Ο βασιλιάς είναι γυμνός. Ανεβαίνει πάνω στο ποδήλατό του, περιφέρει άσκοπα στην πόλη την αρρώστια του, αφήνει στους δούλους στο παλάτι τα ρέστα, νομίζει ότι έχει τελειώσει τις «σοβαρές» δουλειές του και μπορεί να χαζολογά στην αγορά, πρήζοντας τον κόσμο με τη βλακεία και την αρρώστια του. Προσοχή, είναι κολλητική!
Σ’ αυτήν την ταλαίπωρη και άγνωστη αρχαία Ελλάδα ο Σωκράτης είχε κάποτε ένα ατυχές περιστατικό: μια μέρα ένας άθλιος και θρασύς άνθρωπος τον κλώτσησε και οι γύρω του ήθελαν να τον καταδιώξουν. Ο φιλόσοφος είπε: «Αν με κλωτσούσε ένα γαϊδούρι, θα του ανταπέδιδα την κλωτσιά;». Ο δράστης όμως δεν έμεινε ατιμώρητος, καθώς όλοι του κόλλησαν το παρατσούκλι «λακτιστής» και τον χλεύαζαν στην αγορά, μέχρι που κρεμάστηκε (Πλούταρχου, «Περί παίδων αγωγής», κεφ. 10 c).
Τουλάχιστον ήρθε η τιμωρία, η Νέμεση! Πόση δύναμη έχει ο απλός άνθρωπος, ιδίως όταν συμπεριφέρεται έξυπνα! Έξυπνα! Δηλαδή εξ ύπνου, όταν σηκώνεται επιτέλους από τον ύπνο που του επιβάλλεται και ακούει το παιδί μέσα κι έξω του, που του φωνάζει «ο βασιλιάς είναι γυμνός»!
Αυτό θα φωνάξουμε και το Σάββατο 1 Νοεμβρίου στην Καπναποθήκη Π, στην παράσταση «Τα καινούρια ρούχα του πασά». Μαζί με τον Μέγα Φτωχό, τον Μέγα Αδικημένο και Δικαιωμένο ταυτόχρονα, τον Καραγκιόζη μας.
«Έξω φτώχεια, μέσα λόρδα!»
Κι αυτή η φωνή θα φτάσει μέχρι τον Πλούταρχο, που αναφέρει στα «Συμποσιακά» του (κεφ. 8, 693 f) ότι κατά τη διάρκεια μιας τελετής που γινόταν στην Αθήνα – στην προσπάθεια να εξοστρακίσουν την πείνα – έβγαζαν έναν δούλο από την πόρτα φωνάζοντας «έξω πείνα, μέσα πλούτος και υγεία»!
Ας το φωνάξουμε ο ένας στον άλλον, προσθέτοντας και «δικαιοσύνη», γιατί μάλλον δεν έχουμε παρά μόνο ο ένας τον άλλον. Και την καθαρή ματιά του Καραγκιόζη αλλά και των παιδιών μας. Όσοι…
