Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
Χάρηκα ιδιαίτερα και συγκινήθηκα όταν ο εκδότης Μιχάλης Σπανίδης μού χάρισε το βιβλίο «Μιλάω με τα χέρια», που επιμελήθηκαν οι Μολλά Ογλού Γκιοκχάν και Δήμητρα Ψύρρα του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Κωφών και Βαρηκόων Ξάνθης. Είναι ένα κομψό εικονογραφημένο έντυπο, την εικονογράφηση του οποίου επιμελήθηκαν ο Ιωάννης Παυλίδης και το μαθητικό δυναμικό του σχολείου. Τυπώθηκε στις Γραφικές Τέχνες Δαλακάκη, με την ευγενική χορηγία του Κοινωνικού Κέντρου «Σταύρος Χαλιορής».
Το κείμενο εξηγεί με απλά λόγια τα προβλήματα επικοινωνίας των αδελφών Γιάννη και Μαρίας, καθώς η κοπέλα είναι κωφή. Όταν η Μαρία πηγαίνει στο ειδικό σχολείο, μαθαίνει τη νοηματική γλώσσα και έτσι μπορεί να επικοινωνεί και να παίζει με όλα τα παιδιά. Εκτός από τις εικόνες και το κείμενο που απευθύνεται στα παιδιά, σε κάποιες σελίδες υπάρχουν ενημερωτικά κείμενα σχετικά με τη νοηματική γλώσσα και τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για βαρήκοους και κωφούς.
Με την ευκαιρία αυτού του βιβλίου, θα παραθέσω κάποια ενημερωτικά στοιχεία, βασισμένα σε διάφορα δημοσιεύματα του Διαδικτύου:
- Η νοηματική γλώσσα είναι οπτικοκινησιακή γλώσσα, δηλαδή βασίζεται στην κίνηση των χεριών, στη στάση ή την κίνηση του σώματος καθώς και στις εκφράσεις του προσώπου για να αποδώσει ένα νόημα. Διαθέτει λεκτικές και συντακτικές δομές για να εκφράσει οποιαδήποτε αφηρημένη έννοια.
- Οι γλωσσολόγοι διακρίνουν τις φυσικές νοηματικές γλώσσες από άλλα συστήματα που είναι πρόδρομοι ή προέρχονται από αυτές. Τέτοια συστήματα είναι οι τεχνητοί ανθρώπινοι κώδικες για ομιλούμενες γλώσσες, η οικιακή νοηματική γλώσσα, η «βρεφική νοηματική γλώσσα» και νοήματα που χρησιμοποιούνται από πρωτεύοντα πλην του ανθρώπου.
- Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει μία παγκόσμια συγκροτημένη νοηματική γλώσσα. Παρά το ότι υπάρχουν πολλές παραλλαγές, ακόμα και σε μία συγκεκριμένη χώρα δεν έχει καθιερωθεί μία ενιαία νοηματική γλώσσα. Κάθε περιοχή έχει τις δικές της παραλλαγές.
- Σε ορισμένα παγκόσμια συνέδρια χρησιμοποιείται ένα διεθνές σύστημα επικοινωνίας, το οποίο ονομάζεται Διεθνές Σύμβολο.
- Κάθε νοηματική γλώσσα είναι αυτόνομη και ολοκληρωμένη. Έχει κανονικά γραμματικά φαινόμενα, ιδιωματισμούς και συγκεκριμένες, μοναδικές λέξεις. Όλα αυτά μεταφράζονται σε συγκεκριμένες και μοναδικές χειρονομίες.
- Το να γνωρίζει κάποιος τη νοηματική γλώσσα δεν σημαίνει πως είναι κωφός ή έχει δυσκολία στην ακοή. Τη νοηματική γλώσσα μπορεί να τη χρησιμοποιεί κάποιος που έχει κωφούς στο οικογενειακό ή φιλικό του περιβάλλον, κάποιος που η εργασία του απαιτεί να τη χρησιμοποιεί, ή κάποιος που ενδιαφέρεται να μάθει γλώσσες και να έρχεται σε επαφή με διαφορετικές κουλτούρες.
- Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) είναι η φυσική γλώσσα της ελληνικής κοινότητας των Κωφών. Είναι μια πλήρης γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί τα ίδια είδη γραμματικού μηχανισμού που υπάρχουν και στην προφορική γλώσσα.
- Η ΕΝΓ έχει αναγνωριστεί νομικά ως επίσημη γλώσσα της κοινότητας των Κωφών για εκπαιδευτικούς σκοπούς στην Ελλάδα από το 2000. Εκτιμάται ότι περίπου 40.600 άτομα χρησιμοποιούν την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα.
- Πρέπει να τονιστεί πως η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι αναπαράσταση της ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας. Όπως και η γραπτή γλώσσα, μπορεί να αποδώσει οποιαδήποτε έκφραση της ελληνικής ομιλούμενης γλώσσας, συμπεριλαμβανομένης και της αργκό.
Κλείνοντας τον περίπατό μας, συγχαίρω το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Κωφών και Βαρήκοων Ξάνθης, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές για τις δράσεις τους.
Αναρωτιόμουν αν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αναφέρει κάτι σχετικό. Ο Σωκράτης, στο έργο «Κρατύλος» του Πλάτωνα, συζητώντας με τον Ερμογένη, λέει: «Αν δεν είχαμε φωνή και γλώσσα και όμως θέλαμε να παραστήσουμε τα πράγματα ο ένας στον άλλον, άραγε δε θα δοκιμάζαμε, καθώς το κάνουν τώρα οι κωφάλαλοι, να τα δείξουμε με τα χέρια και με το κεφάλι και με το υπόλοιπο σώμα;» (422e). Ο Πλάτων για τους κωφάλαλους χρησιμοποιεί τη λέξη ενεός (= αυτός που έχει χάσει τη φωνή του από έκπληξη ή άλλο έντονο συναίσθημα, δηλαδή έμεινε έκπληκτος). Έμεινα, κι εγώ, ενεός!
